«Վավերացնում եմ»

Հայաստանի Հանրապետության

Նախագահ Ռ. Քոչարյան

8 փետրվարի 2003 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

9 հունվարի 2003 թվականի N 80-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածին համապատասխան՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Գեղարքունիքի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը` համաձայն հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և սպորտի նախարարին` եռամսյա ժամկետում ապահովել Հայաստանի Հանրապետության Գեղարքունիքի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակի պաշտոնական հրապարակումը:

3. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի 1983 թվականի հուլիսի 4-ի «Հայկական ՍՍՀ տարածքում պետական պահպանության տակ վերցված պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների և նրանց պահպանական գոտիների ցուցակների հաստատման մասին» N 377 որոշման 1-ին կետը` նախկին Կամոյի, Կրասնոսելսկի, Մարտունու, Սևանի և Վարդենիսի շրջանների պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների ցուցակի մասով:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2003 թ. փետրվարի 4 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2003 թվականի հունվարի 9-ի N 80-Ն որոշման

Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն  Ց ՈՒ Ց Ա Կ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ

4. ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔԻ ՄԱՐԶ*

4.1. Գավառ (Կամո) քաղաք

Հուշարձանի համարը	Հուշարձանի ենթահամարը (ենթահամարը)			Հուշարձանախումբը, հուշարձանը	Ժամանակը	Տեղը բնակավայրի նկատմամբ, հասցեն	Նշանակությունը հանրապետական, տեղական	Ծանոթագրություն
1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԱՂԻ ԳՅՈԼ»	մթա 2-1 հզմ, 10-17-րդ դդ.	5 կմ ամ	Հ	Գեղամա լեռների հս ստորոտին
	1.1.			գյուղատեղի «Աղի գյոլ»	10-17-րդ դդ.	5 կմ ամ	Տ
		1.1.1.		եկեղեցի	13-14-րդ դդ.		Տ	գյուղատեղի` կնտ-ում, բլրի գագաթին, ավերված
		1.1.2.		ջրաղաց	13-14-րդ դդ.		Տ	ջրամբարից հս` ավերված
		1.1.3.		ջրամբար	մթա 2-1 հզմ		Հ	մեծ ջրբաժանում
2.				ԱՄՐՈՑ «ԴԱՐԻ ԳԼՈՒԽ» («ԲԵՐԴԻ ԳԼՈՒԽ»)	մթա 2-1 հզմ	հս-աե մասում	Հ
	2.1.			գերեզմանոց «Դարի գլուխ»	15-20-րդ դդ.		Տ
		2.1.1		մատուռ ս. Ստեփանոս	1374 թ.		Տ	պատվիրատու՝ Ամիր Վահապ
			2.1.1.1.	խաչքար` Ավագի	14-15-րդ դդ.		Հ	բեմի ճակատին
			2.1.1.2.	խաչքար` Մարգարի	15-րդ դ.		Հ	բեմի ճակատին
			2.1.1.3.	խաչքար	15-րդ դ.		Հ	բեմի ճակատին
			2.1.1.4.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	բեմի ճակատին, քիվն՝ արձանագիր
			2.1.1.5.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	բեմի ճակատին
			2.1.1.6.	խաչքար Շամամի	1537 թ.		Հ	մատուռի հվ պատին, մուտքից վեր
			2.1.1.7.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ագուցված հվ պատին, վերին ձախ անկյունը` կոտրված
			2.1.1.8.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	հվ պատին, մուտքից աջ
			2.1.1.9.	խաչքար Թամամի	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված խորանի ձախ կողմում
			2.1.1.10	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված խորանից աջ
			2.1.1.11	խաչքար Մարգարի	16-17-րդ դդ.		Հ	բեմի ճակատին
			2.1.1.12	խաչքար Մարգարի	17-րդ դ.		Հ	մատուռի բեմի ճակատին
			2.1.1.13	խաչքար	17-րդ դ.		Հ	ագուցված բեմին
			2.1.1.14	խաչքար Կիրակոսի	17-րդ դ.		Հ	բեմի ճակատին
		2.1.2		խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ամ մասում, մամռապատ
		2.1.3		խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին, կողքի խաչքարը չի պահպանվել
		2.1.4		խաչքար` Մարգարիտի	12-13-րդ դդ.		Հ
		2.1.5		խաչքար	13դ.		Հ	ս. Ստեփանոս մատուռից հվ, երկաստիճան պատվանդանին, որին մատուռի կառուցման շինարարական արձանագրությունը
		2.1.6		խաչքար Խաս Խաթունի, Դուժի և Հեղինի	1451 թ.		Հ	ամ մասում, ընկած գետնին
		2.1.7		խաչքար Սուրմա խաթունի	15-16-րդ դդ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.8		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մատուռից 10 մ ամ
		2.1.9		խաչքար` Ստեփանոս եպիսկոպոսի	1513 թ.		Հ	ս. Ստեփանոս մատուռից հվ
		2.1.10.		խաչքար` Աղուպշի, Ուսէբի, Աբրահամի	1516 թ.		Հ	պատվանդանին
		2.1.11.		խաչքար` Գալուստի, Խաթուն Խասի և այլոց	1521 թ.		Հ	ամ մասում, բարձր պատվանդանին
		2.1.12.		խաչքար` Ղուլիջանի	1524 թ.		Հ	պատվանդանին
		2.1.13.		խաչքար	1530 թ.		Հ	խրված հողի մեջ
		2.1.14.		խաչքար` Գոհարի	1531 թ.		Հ	ամ մասում, բարձր պատվանդանին
		2.1.15.		խաչքար` Գուսթանի	1531 թ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը
		2.1.16.		խաչքար` Շահամելիքի	1531 թ.
		2.1.17.		խաչքար` Շահսուլթանի	1534 թ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.18.		խաչքար` Շաղուպաթ աղի	1534 թ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.19.		խաչքար` Սարգսի և այլոց	1534 թ.		Հ	ամ մասում, բարձր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը
		2.1.20.		խաչքար` Մաթէոս քահանայի	1534 թ.		Հ	ամ մասում, բարձր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.21.		խաչքար` Գրիգոր աբեղայի	1534 թ.		Հ	իրար կողք կանգնեցված 3 խաչքարերից կենտրոնինը
		2.1.22.		խաչքար` Վելարի, Միրանշի և Եղիսաբեթի	1535 թ.		Հ	աե մասում, պատվանդանին
		2.1.23.		խաչքար` Սուլթանի, Մարանի	1536 թ.		Հ	աե մասում, պատվանդանին
		2.1.24.		խաչքար` Ստեփանոսի և Պետրոսի	1536 թ.		Հ	պատվանդանին
		2.1.25.		խաչքար` Չիչաքի, Մխիթարի, Շամամի ...	1536 թ.		Հ	աե մասում, պատվանդանին, եզրերը կոտրված
		2.1.26.		խաչքար` Ղարիպշի, պարոն Խաթունի ...	1537 թ.		Հ	միջնամասում, ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.27.		խաչքար` Ովանես իրիցի	1551 թ.		Հ	մատուռից հվ
		2.1.28.		խաչքար` պարոն Աստվածատուրի	1577 թ.		Հ	պատվանդանին
		2.1.29.		խաչքար` Աթանի	16-րդ դ.		Հ	հենած պատվանդանին
		2.1.30.		խաչքար` Աբրահամի	16-րդ դ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը
		2.1.31.		խաչքար` Քաղպէկի	16-րդ դ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.32.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ս. Ստեփանոս մատուռից հվ
		2.1.33.		խաչքար` Եղիս աբեղայի	16-րդ դ.		Հ	իրար կողք կանգնեցված 3 խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.34.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	արձանագիր, ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		2.1.35.		խաչքար` Եսայի, Մարմելիքի, Պողոսի և այլոց	16-րդ դ.		Հ
		2.1.36.		խաչքար` Դետա Խաթունի	16-րդ դ.		Հ	ամ մասում, երկատված, բեկորները իրար վրա
		2.1.37.		խաչքար` Ութանեսի	16-17-րդ դդ.		Հ	կոտրված, բեկորներն՝ իրար կողքի
		2.1.38.		խաչքար` Խանաղի	16-17-րդ դդ.		Հ	ամ մասում, երկատված, բեկորներն իրար վրա, մամռապատ
		2.1.39.		խաչքար` Խոսրովին, Մարիանին	16-17-րդ դդ.		Հ	հվ մասում, պատվանդանին
		2.1.40.		խաչքար` Տիլիճանի	16-17-րդ դդ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված խաչքարերից ձախակողմյանը
		2.1.41.		խաչքար` Շահնազարի	16-17-րդ դդ.		Հ	պատվանդանին
		2.1.42.		խաչքար` Իսախանի	1707 թ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից աջակողմյանը կազմող՝ Ավանէս
		2.1.43.		խաչքար` Գրիգորի և Սառա խաթունի	1707 թ.		Հ	ընդհանուր պատվանդանին կանգնեցված զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը կազմող՝ Ավանէս
3.				ԱՄՐՈՑ «ԺԱՄԻ ԴԱՐ»	մթա 2-1 հզմ, 16-20-րդ դդ.	ամ մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասի հվ եզրին, Գավառագետի աջափնյա բարձր սարահարթի աե եզրին
	3..			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի հվ կողմում
	3..			գերեզմանոց «Ժամի դար»	16-20-րդ դդ.		Տ	ամրոցի հվ կողմում
			3.2.1	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	խիստ մամռապատ
			3.2.2	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	մեկ շարքով կանգնած 5 խաչքարերից աջից 1-ինը
			3.2.3	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	մեկ շարքով կանգնած 5 խաչքարերից աջից 2-րդը
			3.2.4	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մեկ շարքով կանգնած 5 խաչքարերից ձախից 2-րդը
			3.2.5	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մեկ շարքով կանգնած 5 խաչքարերից ձախից 3-րդը
			3.2.6	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	արձանագիր, պահպանվել է կիսով
			3.2.7	խաչքար` Ղուկասի	15-16-րդ դդ.		Հ	արձանագիր, վերին և ստորին ձախ անկյունները` կոտրված
			3.2.8	խաչքար` Հոռումի	15-16-րդ դդ.		Հ	ընկած
			3.2.9	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	արձանագիր, ընկած, եզրերը` կոտրված
			3.2.10.	խաչքար` Ղարամանի	16-17-րդ դդ.		Հ	պատվանդանին
			3.2.11.	խաչքար` Իվանեի	16-17-րդ դդ.		Հ	վերին ձախ անկյունը կոտրված
			3.2.12.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ընկած
			3.2.13.	տապանաքար Խանտազարի	1671 թ.		Տ
4.				ԱՄՐՈՑ «ԺԱՆԳՈՅԻ ԱՂԸԼ»	մթա 2-1 հզմ	5 կմ հս-ամ	Հ	«Մեծ քռաներ» վայրում
	4.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
5.				ԱՄՐՈՑ «ԽԱՉԵՐ»	մթա 2-1 հզմ	ամ մասում	Հ
	5.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի ամ կողմում
6.				ԱՄՐՈՑ ՀԱՑԱՌԱՏ («ԱՌՆԵՂ», «ԲԵՐԴԻ ԳԼՈՒԽ»)	մթա 2-1 հզմ	ամ մասում		Հացառատ թաղամասի հվ-ամ մասում
	6.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցից ամ
7.				ԱՄՐՈՑ «ՂԱՄԼՈՒԽ»	մթա 2-1 հզմ	7 կմ հվ-աե	Հ	Արծվաքար թաղամասից 7 կմ հվ, Սևանա լճի ափին տարածվող 2 ավերակ միջնադարյան գյուղերն իրարից բաժանող բարձրունքին
	7.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
8.				ԱՄՐՈՑ «ՄՇԿՈՅԻ ԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	4,5 կմ հս-ամ	Հ	«Մշկոյի քռաներ» վայրում, ս. Խաչ մատուռի ճանապարհին
9.				ԱՄՐՈՑ «ՄՌԹԸԲԻ ՁՈՐ»	մթա 3-1 հզմ	2 կմ հվ	Հ	Արծվաքար թաղամաս, Մարտունի տանող ճանապարհի ձախ կողմում, Կարմիր գյուղից 50 մ հս
	9.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2 հզմ վրջ		Հ	ամրոցի շրջակայքում
10.				ԱՄՐՈՑ «ՅՈՆՋԱԼՈՒԽ»	մթա 2-1 հզմ, 9-17-րդ դդ.	5-6 կմ ամ	Հ	«Գյոզեի կուչ» քարքարոտ բարձրունքին
	10.1.			գյուղատեղի «Յոնջալուխ»	9-17-րդ դդ.		Տ
		10.1.1		գերեզմանոց	9-13-րդ դդ.		Տ	գյուղատեղիի աե մասում
			10.1.1.1.	խաչքար	9-րդ դ.		Հ	կանգնեցված հողի մեջ, մամռապատ
			10.1.1.2.	խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված գլխիվայր, երկատված
			10.1.1.3.	խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	մամռապատ
			10.1.1.4.	խաչքար	10-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին, խիստ մամռապատ
			10.1.1.5.	խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	հենած քարին, մամռապատ
			10.1.1.6.	խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված հողի մեջ, եզրերը` կոտրված
			10.1.1.7.	խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	եզրերն ունեն անկանոն կտրվածք, մամռապատ
11.				ԱՄՐՈՑ «ՋԱՂԱՑԻ ԴԱՐ»	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամաս, ամ եզրին
	11.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ	ամրոցի ամ կողմում
12.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ ԱԳԱՐԱԿ («ՄԱՆՈՒՉԱՐԻ ԴՈԼԱԿՆԵՐ»)	13-17-րդ դդ.	5 կմ հվ-աե	Հ	Արծվաքար թաղամասից 4,5 կմ հվ-աե
	12.1.			եկեղեցի	14-15-րդ դդ.		Հ	կիսավեր
		12.1.1.		գավիթ	14-15-րդ դդ.		Հ
			12.1.1.1.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	պատվանդանին, մամռապատ
			12.1.1.2.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	կիսով հողի մեջ
			12.1.1.3.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ
			12.1.1.4.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ
			12.1.1.5.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ
	12.2.			եկեղեցի «Ալոյի վանք»	1231 թ.		Հ	գյուղատեղիի վրա իշխող բարձրունքին պատվիրատու՝ Ինայ
		12.2.1.		գերեզմանոց	13-18-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու շուրջը
			12.2.1.1.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից աջ, պատվանդան-ներին կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը
			12.2.1.2.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից աջ, պատվանդան-ներին կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 2-րդը
			12.2.1.3.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից աջ, պատվանդան-ներին կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 3-րդը
			12.2.1.4.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից աջ, պատվանդան-ներին կանգնած 4 խաչքարերից աջից 1-ինը
			12.2.1.5.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից ձախ
			12.2.1.6.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	եկեղեցու մուտքից ձախ
			12.2.1.7.	խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու մուտքից ձախ, պատվանդանին, վերնամասը` թեքությամբ կոտրված
			12.2.1.8.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու մուտքից ձախ
			12.2.1.9.	խաչքար` Գոհարի	16-17-րդ դդ.		Հ	եկեղեցուց հս-ամ, ընկած գետնին
	12.3.			գերեզմանոց	13-18-րդ դդ.		Տ	գյուղատեղիի հվ կողմում
		12.3.1.		խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	խրված հողի մեջ
		12.3.2.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	հենած ժայռաբեկորին, մամռապատ
		12.3.3.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ, մամռապատ
		12.3.4.		խաչքար	14-րդ դ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, արձանագիր, ընկած գետնին
		12.3.5.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, մամռապատ
		12.3.6.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի հս եզրին, կանգնեցված պատվանդանին
		12.3.7.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի հվ եզրին, երկատված, արձանագիր
		12.3.8.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, արձանագիր, երկատված, ստորին մասը չի պահպանվել,
		12.3.9.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, արձանագիր, պատվանդանի մոտ ընկած 3 խաչքարերից ձախակողմյանը
		12.3.10.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, արձանագիր, պատվանդանի մոտ ընկած 3 խաչքարերից աջակողմյանը
		12.3.11.		խաչքար` Միրումի	15-16-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, ընկած գետնին
		12.3.12.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված պատվանդանին
		12.3.13.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ամրացված գետնին
		12.3.14.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված պատվանդանին
		12.3.15.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի կնտ-ում, երկատված, քիվը՝ ջարդված
		12.3.16.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի կնտ-ում, երկատված
		12.3.17.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	պահպանվել է կիսով, վերին աջ անկյունը կոտրված
		12.3.18.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	կոտրված, պատվանդանին ամրացված է միայն վերնամասը`, արձանագիր
		12.3.19.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	պատվանդանին, երկթեք ավարտով
		12.3.20.		խաչքար	1536 թ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, պատվանդանի մոտ ընկած 3 խաչքարերից կենտրոնինն է
		12.3.21.		խաչքար	16-րդ-րդ դ.		Հ	կանգնեցված բնական մեծ ժայռաբեկորին
		12.3.22.		խաչքար` Բարսեղի	16-րդ-րդ դ.		Հ	գերեզմանոցի աե եզրին, ընկած գետնին
		12.3.23.		խաչքար	16-րդ-րդ դ.		Հ	երկթեք ավարտով, կանգնեցված հողի մեջ, մամռապատ
		12.3.24.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	մամռապատ
		12.3.25.		խաչքար` Եղումի	16-17-րդ դդ.		Հ	գերեզմանոցի հվ եզրին, ընկած գետնին
		12.3.26.		խաչքար` Աղամի և ծնողաց	17-րդ-րդ դ.		Հ	գերեզմանոցի հվ կողմում, մասնատված, կազմող՝ Քիրամ
		12.3.27.		խաչքար` Սարգսի	1602 թ.		Հ	երկատված, կանգնեցված պատվանդանին
13.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԴՈԼԱԿՆԵՐ»	13-17-րդ դդ.	աե մասում	Տ	Արծվաքար թաղամասից 7 կմ հվ-ամ, Գավառ-Մարտունի խճուղուց աջ, գոմերի մոտ
	13.1.			մատուռ «Արծվաթռիչ» («Ղամլուխի ժամ)»	13-14-րդ դդ.		Տ	վրկնգ՝ 1970-ական թթ.
		13.1.1.		խաչքար	13-րդ-րդ դ.		Հ	ագուցված  աե պատին, ներքուստ
		13.1.2.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ագուցված  ամ պատին, մուտքից աջ, արտաքաուստ, վերնամասը` չի պահ-պանվել
		13.1.3.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ագուցված  աե պատին, ներքուստ
		13.1.4.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ագուցված  աե պատին, ներքուստ
		13.1.5.		խաչքար	13-14-րդ դդ.		Հ	ագուցված  աե պատին, ներքուստ
		13.1.6.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	մուտքից աջ, կիսով հողի մեջ
		13.1.7.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	աե պատի մոտ
14.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԽԱՐԱԲԵՔ»	13-18-րդ դդ.	1,5 կմ հվ-ամ	Տ	Հացառատ թաղամասից 1,5 կմ հվ-ամ Հացառատ - Ծաղկաշեն ճանապարհից աջ
	14.1.			մատուռ	15-րդ դ.		Տ	ավերված
	14.2.			գերեզմանոց «Խարաբեք»	13-18-րդ դդ.		Տ
		14..2.1.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ
		14..2.2.		տապանաքար Գասպարի	1708 թ.		Տ
15.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՂԱԶԱՐԻ ՁՈՐ»	13-17-րդ դդ.	5 կմ հվ-աե	Տ	Արծվաքար թաղամաս, «Սալոյի վանք» եկեղեցուց 1 կմ ամ
	15.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	հենած քարաբեկորին, վերին ձախ անկյունը` կոտրված
	15.2.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ
	15.3.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ
16.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՍԱՌՋԼՈՒ»	10-17-րդ դդ.	9 կմ ամ	Տ	ս. Խաչ սարից 1 կմ հվ-ամ
17.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ «ԽԱՐԱԲԻ ԴՈՒՐԱՆ»	մթա 2 հզմ կես	3 կմ հվ	Հ	Հացառատ թաղամաս, Ծաղկաշեն տանող ճանապարհի աջ կողմում
18.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ. ՀԱՑԱՌԱՏԻ  Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵՎ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԸ	7-19-րդ դդ.	հվ-ամ մասում	Հ	Հացառատ թաղամասի կնտ-ում
	18.1.			եկեղեցի ս. Աստվածածին	7-րդ դ.		Հ
	18.2.			եկեղեցի ս. Գրիգոր Լուսավորիչ	19-րդ դ.		Հ
		18.2.1.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին, պատուհանի բացվածքից աջ
		18.2.2.		խաչքար	15-րդ դ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին՝ գլխիվայր
		18.2.3.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ագուցված հս պատին, մկրտարանի խորշի մոտ, վերին մասը՝ կոտրված
		18.2.4.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին, վերին և ստորին մասերը՝ տաշված
		18.2.5.		խաչքար	1531 թ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին, վերին մասը՝ տաշված, ստորինը՝ հատած
		18.2.6.		խաչքար	1541 թ.		Հ	ամրացված եկեղեցու հվ պատին՝ 2 մասով
		18.2.7.		խաչքար` Ատիպէկի	1546 թ.		Հ	ագուցված հորիզոնական դիրքով հվ պատին, վերին մասը՝ տաշված
		18.2.8.		խաչքար	1550 թ.		Հ	ագուցված հվ պատին, վերին մասի քան-դակները՝ տաշված
		18.2.9.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին, վերին և ստորին մասերը՝ հատած
		18.2.10.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին, ստորին մասը չի պահպանվել
		18.2.11.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին
		18.2.12.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին, վերին մասը՝ տաշված
		18.2.13.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին՝հորիզոնական դիրքով
		18.2.14.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին, վերին և ստորին մասերը` հատած
		18.2.15.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին, ստորին մասը՝ տաշված
		18.2.16.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված հվ պատին, մուտքից վեր, վերին և ստորին մասերը՝ տաշված
		18.2.17.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված խորանում՝ հորիզոնական դիրքով
		18.2.18.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին
		18.2.19.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված բեմի ճակատին, քիվը՝ ջարդոտված
		18.2.20.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված խորանում
	18.3.			գերեզմանոց	13-19-րդ դդ.		Հ	եկեղեցիների շուրջը
		18.3.1.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ս. Գրիգոր եկեղեցուց հվ, ստորին մասը հատած
		18.3.2.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Գրիգոր եկեղեցուց հվ, ստորին մասը հատած, վերնամասը` կոտրված
		18.3.3.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց ամ, կոտրված, հողմնահարված
		18.3.4.		խաչքար	1541 թ.		Հ	ս. Գրիգոր եկեղեցու մոտ, քիվը և ստորին մասը կոտրված
		18.3.5.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ս. Գրիգոր եկեղեցու մոտ, ընկած գետնին, արձանագիր, ստորին մասը կոտրված
		18.3.6.		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	հենած ս. Գրիգոր եկեղեցու հվ պատին, երկատված, ստորին մասը չի պահպանվել
		18.3.7.		տապանաքար	16-17-րդ դդ.		Տ	մամռապատ, եզրերը կոտրված
		18.3.8.		տապանաքար Ավանէս սարկավագի	16-17-րդ դդ.		Տ	ս. Աստվածածին եկեղեցու աե պատի մոտ, տեղահանված
19.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	19-րդ դ.	հս մասում	Տ	Արծվաքար թաղամասի ամ եզրին,  «Ժամի դար» ամրոցի ստորոտին
	19.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու մուտքից աջ, ընկած
	19.2.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու բակում, քիվը` կոտրված
	19.3.			գերեզմանոց	15-19-րդ դդ.		Տ	եկեղեցուց 100 մ հեռու, ձորալանջին
20.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1902-1905 թթ.	կնտ	Տ	պատվիրատու՝ Խորեն Մուրադբեկյան վրնրգ.՝ 1999թ.
21.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՄԿՐՏԻՉ ( Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ )	1848թ.	Նալբանդյան փող.	Տ	հյուրանոցի մոտ
	21.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	հս պատի մոտ, վերին ձախ հատվածը կոտրված
	21.2.			խաչքար	15-րդ դ.		Հ	հս պատի մոտ, մամռապատ
	21.3.			խաչքար` Մարմոս եպիսկոպոսի	16դ. 2-րդ կես		Հ	ագուցված աե պատին կազմող՝ Մելիքսեթ
	21.4.			խաչքար` Բարեքի	16-17-րդ դդ.		Հ	ամ պատի մոտ, կազմող՝ Քիրամ
22.				խաչքար	9-րդ դ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, Լևիկ Բարսեղյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի մուտքի մոտ
23.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, Լևիկ Բարսեղյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
24.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
25.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
26.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
27.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
28.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
29.				խաչքար	10-11-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, Լևիկ Բարսեղյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
30.				խաչքար	14-15-րդ դդ.	հս մասում	Հ	Արծվաքար թաղամասում, ագուցված Մերուժան Բդոյանի տնամերձում գտնվող սրբատեղիի պատին
31.				խաչքար` ՄԱՐԱՆԻ	1540թ.	քաղաքի մեջ (այսուհետև՝ ք. մ.)	Հ	Խաչատուր  Տանանյանի տան բակում գտնվող սրբատեղիում  երկատված, բեկորները` դրված իրար վրա
32.				խաչքար` ՏԻԼԻՃԱՆԻ	1544 թ.	ք. մ.	Հ	Արծվաքար թաղամասում, Գավառ - Արծվաքար ճանապարհի աջ կողմում
33.				խաչքար	16-17-րդ դդ.	Արծվաքար թաղամաս	Հ	Գավառ - Արծվաքար ճանապարհի աջ կողմում, ս. Հովհաննես մատուռի մոտ
34.				խաչքար	16-17-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Խաչատուր  Տանանյանի տան բակում գտնվող սրբատեղիում ստորին մասը և վերին ձախ անկյունը` կոտրված
35.				ԿԱՄՈՒՐՋ. ԳՈՐՈՅԵՆՑ ԿԱՄՈՒՐՋԸ	1867 թ.	ք. մ.	Տ	Գավառագետի վրա պատվիրատու՝ Գեորգ Գորոյանց
36.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1968 թ.	կնտ	Տ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց ամ, ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
37.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1981 թ.	հս մասում	Տ	Արծվաքար թաղամաս քանդ.՝ Բենիկ և Բաբկեն Պետրոսյաններ
38.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	15-րդ դ.	հս-աե մասում	Տ	Հացառատ թաղամասում, գերեզմանոց տանող ճանապարհին
	38.1.			խաչքար	15-րդ դ.		Հ	մուտքից աջ կանգնած 5 խաչքարերից աջից 5-րդը
	38.2.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում, գլխիվայր
	38.3.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մուտքից աջ կանգնած 5 խաչքարերից աջից 3-րդը
	38.4.			խաչքար` Սիրունի	16-րդ դ.		Հ	մատուռի ներսում
	38.5.			խաչքար` տեր Պողոսի	16-17-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում
	38.6.			խաչքար` Մինասի	16-17-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում
39.				ՄԱՏՈՒՌ  ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	17-18-րդ դդ.	հս մասում	Տ	Արծվաքար թաղամաս, «Ջաղացի դար» բլրի ստորոտին
	39.1			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ամ պատի շարվածքում, մուտքից աջ
	39.2.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	աե պատի շարվածքում, արտաքուստ
40.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	9-18-րդ դդ.,  վրկնգ 19-րդ դ.	ամ մասում	Տ	Հացառատ թաղամասի կնտ-ում
	40.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.2.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.3.			խաչքար` Մաթոսի և Հուսինի	1531 թ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.4.			խաչքար` Թուրվանդի	16-րդ դ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.5.			խաչքար` Թաթեոս իրիցի և Ուստիանի	16-րդ դ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.6.			խաչքար` Նազանի	16-17-րդ դդ.		Հ	ագուցված աե պատին
	40.7.			գերեզմանոց	9-18-րդ դդ.		Տ	ավերված
41.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ԽԱՉ	13-17-րդ դդ.,	8 կմ հս-ամ	Տ	ս. Խաչ սարի գագաթին, վրկնգ՝ 1969թ.՝ տեղաբնակ Ժ. Աչիկյանի կողմից
42.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ՀԱԿՈԲ («ԱՎԱԶԱՆ»)	19-րդ դ.	ամ մասում	Տ	Հացառատ թաղամասում, Հացառատի ամրոցի աե ստորոտին, ջրմուղի տարածքում
	42.1.			խաչքար	1342 թ.		Հ	երկատված, ագուցված խորանի աջ և ձախ կողմերում, կազմող՝ Սարգիս
	42.2.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում, մեկ շարքով կանգնեցված 5 խաչքարերից աջից 2-րդն  է
	42.3.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ամ պատի տակ, ներքուստ, ստորին ձախ անկյունը կոտրված
	42.4.			խաչքար` Չիչագի	1534 թ.		Հ	մատուռի ներսում, մեկ շարքով կանգնեցված 5 խաչքարերից աջից 4-րդն  է
	42.5.			խաչքար	16-րդ դ.		Հ	մատուռի ներսում, մեկ շարքով կանգնեցված 5 խաչքարերից ձախից 1-ինը
	42.6.			խաչքար` Մարգարի և Պահալունի	16-րդ դ.		Հ	բեմին
	42.7.			խաչքար Պահալունի	16-17-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում, մեկ շարքով կանգնեցված 5 խաչքարերից աջից 3-րդը, կազմող՝ Տրդատ
	42.8.			խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	մատուռի ներսում, մեկ շարքով կանգնեցված 5 խաչքարերից աջից 1-ինը

*Հուշարձանների պետական ցուցակը կազմելիս հիմք է ընդունվել «Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կառուցվածքը` մարզի և բնակավայրերի նույն համարակալմամբ

4.2. Ճամբարակ քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԳԱԼՈՒՍՏՔԱՐ»	մթա 2-1 հզմ	հս մասում	Հ	Գետիկի աջ ափին, «Գետիկ» հյուրանոցից 600 մ հս
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-18-րդ դդ.	հս մասում	Տ	Վերին Ճամբարակում, Գետիկի աջ ափին, Ճամբարակ-Թթուջուր ճանապարհից աջ
	2.1.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից աջից 2-րդը
	2.2.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից աջից 3-րդը
	2.3.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից աջից 1-ինը
	2.4.			խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից ձախից 2-րդը է
	2.5.			խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից ձախից 1-ինը է
	2.6.			խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված 6 խաչքարերից ձախից 3-րդը է
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	11-20-րդ դդ.	հս մասում	Տ	սարալանջին, ավերված, գործող գերեզմանոցի հվ կողմում
	3.1.			եկեղեցի	16-17-րդ դդ.		Տ	գերեզմանոցի հվ-աե մասում, ավերված
		3.1.1		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
		3.1.2		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
4.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՂՈՒՇԻ ԲԱԿԵՐ»	16-18-րդ դդ.	0,5 կմ հս	Տ	Ճամբարակ-Վահան ճանապարհից ձախ
	4.1.			գերեզմանոց	16-18-րդ դդ.		Տ
		4.1.1		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
		4.1.2		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	կիսով թաղված հողի մեջ
		4.1.3		խաչքար	13-14-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, երկատված
		4.1.4		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
		4.1.5		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	կիսով խրված հողի մեջ, թեքված
		4.1.6		խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
		4.1.7		խաչքար	17-18-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
		4.1.8		տապանաքար Սերիճանի	1660 թ.		Տ
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ  Ս. ԳՐԻԳՈՐ	1029 թ.	ք. մ.	Հ	Վերին Ճամբարակի հս եզրին
	5.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	խորանի հվ մասում
	5.2.			խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	հվ ավանդատանը
	5.3.			խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	հվ ավանդատան մուտքի վերնամասում
	5.4.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հվ պատին
	5.5.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	խորանի հվ պատին
	5.6.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	խորանի հվ պատին
	5.7.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	խորանի աե պատին
	5.8.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	բեմի վրա
	5.9.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հս ավանդատան մուտքի վերնամասում
	5.10.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հս ավանդատանը
	5.11.			խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հվ ավանդատանը
	5.12.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	խորանի հս պատին
	5.13.			գերեզմանոց	10-19-րդ դդ.		Տ
		5.13.1.		խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	եկեղեցուց հս, ընկած գետնին
		5.13.2.		խաչքար	1029 թ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, խրված հողի մեջ
		5.13.3.		խաչքար	11-րդ դ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, խրված հողի մեջ
		5.13.4.		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
6.				խաչքար	10-րդ դ.	ք. մ.	Հ	Վոլոդյա Զազյանի տնամերձում
7.				խաչքար` ՄԱՏԹԵՈՍ ԵՐԵՑԻ	10-րդ դ.	ք. մ.	Հ	Վերին Ճամբարակի կենտրոնում, աղբյուրի մոտ
8.				խաչքար	12-13-րդ դդ.	1 կմ հվ-աե	Հ	Ճամբարակ - Վահան խճուղուց ձախ
9.				խաչքար	12-13-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Սամվել Բաբայանի տնամերձում
10.				խաչքար	12-13-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Վերգուշ Բաբայանի տան ցանկապատին
11.				խաչքար	12-13-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Հրաչ Հարությունյանի տնամերձում
12.				խաչքար	12-13-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Ռադիկ Վերդյանի տան մոտ
13.				խաչքար	13-րդ դ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Հրաչիկ Մելքումյանի տան մոտ
14.				խաչքար	14-15-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Վերին Ճամբարակում, Վարազդատ Ղազարյանի տնամերձում
15.				խաչքար	1455 թ.	ք. մ.	Հ	Մինասյանի տնամերձում
16.				խաչքար	16-17-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Ներքին Ճամբարակում, Հրաչ Հարությունյանի տնամերձում
17.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1950- ական թթ.	ք. մ.	Տ	Վերին Ճամբարակում
18.				ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1960 թ.	ք. մ.	Տ	հյուրանոցի դիմաց
19.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970-ական թթ.	ք. մ.	Տ	դպրոցի դիմաց

4.3. Մարտունի քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ «ԱՂԸԼՆԵՐ» («ՇԵՆ» )	մթա 1 հզմ	հվ մասում	Հ	հվ եզրին
2.				ԱՄՐՈՑ «ԴԱՇՏԱՁՈՐ»	մթա 2-1 հզմ	4 կմ հվ-աե	Հ	համանուն  գետի ձախ ափին
	2.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
3.				ԱՄՐՈՑ «ՀԵՐԻ ԲԵՐԴ»	մթա 2-1 հզմ	8 կմ հվ	Հ
	3.1.			դամբարանադաշտ	մթա 2-1 հզմ		Հ
4.				ԱՄՐՈՑ «ՀԸՍՈՅ ՔԸՌԱ»	մթա 2-1 հզմ	15 կմ հվ	Հ
5.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	10-20-րդ դդ.	հս-ամ մասում	Տ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 400 մ հվ-ամ, թիվ 3 դպրոցի մոտ
	5.1.			խաչքար	10-րդ դ.		Հ	աե կողմում, կիսագետնաթաղ
6.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԳՈՄԵՐ»	9-18-րդ դդ.	7-8 կմ հվ	Տ	Մթնաձոր գետի 2 կողմերում
	6.1.			գերեզմանոց	9-17-րդ դդ.		Տ	1-ին գերեզմանոց, գետի աջ ափին
		6.1.1		խաչքար	10-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ
		6.1.2		խաչքար	11-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ
		6.1.3		խաչքար	11-րդ դ.		Հ	ամ կողմում, խրված հողի մեջ, ձախ եզրը վնասված
		6.1.4		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հս կողմում, խրված հողի մեջ
		6.1.5		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հվ-ամ կողմում, ընկած գետնին, երկատված
		6.1.6		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ամ կողմում, կանգնեցված գետնին
		6.1.7		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	կանգնեցված գետնին, վերին աջ անկյունը ճաքած
		6.1.8		խաչքար	1309 թ.		Հ	հվ եզրին, կանգնեցրած գետնին
		6.1.9		խաչքար` Խոցադեղի	1309 թ.		Հ	հվ-ամ կողմում, եզրագոտին վնասված
		6.1.10.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ամ կողմում, կանգնեցված գետնին
		6.1.11.		խաչքար` Մանուկ աղի	1554 թ.		Հ	զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		6.1.12.		խաչքար` Մկրտիչ աղի	1555 թ.		Հ	զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը
		6.1.13.		խաչքար Սմբատի	16-17-րդ դդ.		Հ	կնտ.-ում, քարի մակերեսը վնասված
		6.1.14.		տապանաքար Ավանեսի	1561 թ.		Տ
		6.1.15.		տապանաքար	16-րդ դ.		Տ
		6.1.16.		տապանաքար` Գրիգորի	1692 թ.		Տ
		6.1.17.		տապանաքար` Ղարայխանի	1698 թ.		Տ
		6.1.18.		տապանաքար	17-18-րդ դդ.		Տ	արձանագիր
		6.1.19.		տապանաքար` Ավետիսի	1704 թ.		Տ
	6.2.			գերեզմանոց	9-17-րդ դդ.		Տ	2-րդ գերեզմանոց, 1-ին գերեզմանոցից 600 մ աե
		6.2.1		խաչքար	9-րդ դ.		Հ	հենած քարի
		6.2.2		խաչքար	12-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին
		6.2.3		խաչքար	1513 թ.		Հ	աե եզրին, ընկած գետնին
		6.2.4		խաչքար` Մելիքսեթի	1561 թ.		Հ	կանգնեցրած գետնին
		6.2.5		խաչքար` Դավթի, Խոնխադունի	16-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին
		6.2.6		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	կանգնեցրած գետնին, եկեղեցու մուտքից աջ,  վերին աջ անկյունը կոտրված
		6.2.7		տապանաքար` Միքայելի	1541 թ.		Տ	եկեղեցուց 3 մ աե
		6.2.8		տապանաքար Սիայմոնի	1550 թ.		Տ	եկեղեցու մոտ
		6.2.9		տապանաքար Փաշի	1561 թ.			սալատապան
		6.2.10		տապանաքար	16-րդ դ.		Տ	տեղահանված
		6.2.11.		տապանաքար` Էամի	16-17-րդ դդ.		Տ
		6.2.12.		տապանաքար` Մնացականի	1701 թ.		Տ
		6.2.13.		տապանաքար` Խանումի	1706 թ.		Տ
	6.3.			գերեզմանոց	10-17-րդ դդ.		Տ	3-րդ գերեզմանոց, գետի ձախ ափին
		6.3.1		խաչքար	13-14-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, տեղ-տեղ կոտրատված
		6.3.2		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին, երկատված
		6.3.3		խաչքար` Յարամիշի	1564 թ.		Հ	կիսով գետնաթաղ
		6.3.4		տապանաքար	1555 թ.		Տ	արձանագիր
		6.3.5		տապանաքար	1704 թ.		Տ	արձանագիր
	6.4.			եկեղեցի	12-13-րդ դդ.		Տ	ավերված
	6.5.			եկեղեցի ս. Ստեփանոս	6-13-րդ դդ.		Հ	գյուղատեղիի կենտրոնում
		6.5.1		խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ
		6.5.2		խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	խորանում
		6.5.3		խաչքար	1151 թ.		Հ	ագուցված ամ պատին
		6.5.4		խաչքար	1541 թ.		Հ	ագուցված բեմին
7.				ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ՄԹՆԱՁՈՐ»	9-17-րդ դդ.	8 կմ հվ	Տ
	7.1.			եկեղեցի	13-րդ դ.		Տ	կիսաքանդ
	7.2.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
	7.3.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
	7.4.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
8.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1886 թ.	ք. մ.	Տ
	8.1.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ագուցված հս պատին, արտաքուստ, բեկոր
	8.2.			խաչքար	1464 թ.		Հ	ագուցված հս պատին, արտաքուստ
	8.3.			խաչքար	1515 թ.		Հ	ագուցված հս պատին, արտաքուստ, բեկոր
	8.4.			խաչքար` Միրանշի, Հերապատի, Ներսեսի և այլոց	1531 թ.		Հ	ագուցված հս պատին կազմող՝ Մաթեոս երեց
	8.5.			գերեզմանոց	15-17-րդ դդ.		Տ	եկեղեցուց հվ-ամ
		8.5.1		խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ
		8.5.2		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	հս պատի մոտ, պատվանդանին
		8.5.3		խաչքար` Տունի	1551 թ.		Հ	ցանկապատի շարվածքում
		8.5.4		խաչքար` Խաչատուր քահանայի, Գուլինի	1652 թ.		Հ	պատվանդանին
		8.5.5		խաչքար` Ազիզպեկի, Մարիանի	1653 թ.		Հ	կանգնեցված գետնին
		8.5.6		տապանաքար` Բաճի	1645 թ.		Տ	եկեղեցուց 4 մ հվ-ամ
		8.5.7		տապանաքար` Ակոբջանի	1645 թ.		Տ
		8.5.8		տապանաքար` Պաղի	1650 թ.		Տ	եկեղեցուց 4 մ հվ-ամ
		8.5.9		տապանաքար` Ազիզպեկի	1651 թ.		Տ
		8.5.10.		տապանաքար` Գրիգորի	1651 թ.		Տ
		8.5.11.		տապանաքար` Կիրակոսի	1651 թ.		Տ
		8.5.12.		տապանաքար` Ակոբի	1672 թ.		Տ
		8.5.13.		տապանաքար` Ճանսուլթանի	1689 թ.		Տ
		8.5.14.		տապանաքար` Սաղի	1691 թ.		Տ
		8.5.15.		տապանաքար` Գրիգորի	1693 թ.		Տ
		8.5.16.		տապանաքար	1696 թ.		Տ
		8.5.17.		տապանաքար` Խաչատուր քահանայի	17-րդ դ.		Տ
		8.5.18.		տապանաքար` Չինիխանի	1708 թ.		Տ
9.				խաչքար	16-17-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	նորակառույց մատուռում՝ կառուցված Սուրեն Ոսկանյանի կողմից
10.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970-ական թթ.	ք. մ.	Տ	Մշակույթի տան մոտ
11.				ՄԱՏՈՒՌ Ս. ԳԵՎՈՐԳ (ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ)	13-րդ դ., վրկնգ.՝16-րդ դ., 1996 թ.	հվ-աե մասում	Տ	գոմերի մոտ
	11.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	խորանում, վերին ձախ անկյունը կոտրված
	11.2.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	խորանում
	11.3.			խաչքար	11-րդ դ.		Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ
12.				ՋՐԱՏԱՐ «ԱՂՔԱՏՆԵՐԻ ԱՌՈՒ» ( «ՀԵՍԸՐԻ ԱՌՈՒ»)	մթա 1 հզմ	30 կմ հվ	Հ	«Կոփոյի վար» հանդամասի մոտ
13.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ	16-17-րդ դդ.	ք. մ.	Տ	Սուրեն Մուշեղյանի տնամերձում
14.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ	16-17-րդ դդ.	ք. մ.	Տ	Գոհար Սարգսյանի տնամերձում
15.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ	17-րդ դ.	ք. մ.	Տ	Սուրեն Մուշեղյանի տնամերձում
16.				ՏԱՊԱՆԱՔԱՐ	14-15-րդ դդ.	ք. մ.	Տ	շուկայի մոտ արաբատառ արձանագրությամբ

4.4. Սևան քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԱՄՐՈՑ ՄԵԾԵՓ	մթա 3-1հզմ	0,6 կմ հս-ամ	Հ	Գոմաձոր թաղամաս,  Մեծեփի գագաթին, քաղաքի հեռուստաաշտարակի մոտ
2.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	9-20-րդ դդ.	հվ-աե մասում	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամասի եզրին, երկաթգծից ձախ
	2.1.			խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, ստորին մասը չի պահպանվել
	2.2.			խաչքար	11-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին
	2.3.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, եզրերը վնասված, վերին ձախ մասը չի պահպանվել
	2.4.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	երկատված, կանգնեցված գետնին
	2.5.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, եզրերը ջարդված
	2.6.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, վերնամասը` չի պահպանվել
	2.7.			տապանաքար` լիմեցի Կարապետ վարդապետի	16-17-րդ դդ.		Տ
	2.8.			տապանաքար` Թումանի	1701 թ.		Տ
	2.9.			տապանաքար` Խաչատուրի	1708 թ.		Տ
	2.10.			տապանաքար` Մասումի	1731 թ.		Տ
3.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	9-20-րդ դդ.	հս-ամ մասում	Տ	Գոմաձոր թաղամասի հս եզրին, գործող գերեզմանոցի հվ մասում
4.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 2-1 հզմ	հս եզրին	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամասում,  «Սևան» հյուրանոցից 300մ աե
5.				ԵԿԵՂԵՑԻ	9-10-րդ դդ.	0,1 կմ հս	Տ	Գոմաձոր թաղամաս, միջնադարյան գերեզմանոցի տարածքում, ավերված
	5.1.			գերեզմանոց	10-17-րդ դդ.		Տ	եկեղեցուց աե
		5.1.1		խաչքար	12-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ
		5.1.2		խաչքար` Սարգսի	12-13-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, երկատված
		5.1.3		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	կիսով խրված հողի մեջ
		5.1.4		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	խրված հողի մեջ
		5.1.5		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, երկատված
		5.1.6		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին, երկատված
		5.1.7		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ
		5.1.8		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին, եզրերը վնասված
		5.1.9		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
6.				ԵԿԵՂԵՑԻ	1924 թ.	հս-ամ մասում	Տ	Գոմաձոր թաղամասի եզրին, Մեծեփ սարի լանջին
7.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԵՎՈՐԳ	19-րդ դ.	հս-աե մասում	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամասի կնտ.-ում
	7.1.			խաչքար	11-րդ դ.		Հ	ագուցված աե պատին, արտաքուստ
	7.2.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	հվ ավանդատանը, ձախ եզրը ջարդված
	7.3.			գերեզմանոց	11-19-րդ դդ.		Տ	եկեղեցուց հվ
		7.3.1		խաչքար	12-րդ դ.		Հ	ընկած գետնին
		7.3.2		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	խրված հողի մեջ
		7.3.3		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	պատվանդանին
8.				խաչքար	9-10-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, «Սևան» հանգստյան տան տարածքում, պատվանդանին, վերին և ստորին ձախ անկյունները կոտրված
9.				խաչքար	11-12-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին
10				խաչքար	11-12-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին
11.				խաչքար	11-12-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին
12.				խաչքար	11-12-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին
13.				խաչքար	11-12-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին
14.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ  ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1980 թ.	ք. մ.	Տ	Գոմաձոր թաղամաս ճարտ.՝ Ս. Մանվելյան
15.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	16-րդ դ.	ամ մասում	Տ	Գոմաձոր թաղամաս, Մեծեփ սարի աե լանջին
	15.1.			խաչքար	12-րդ դ.		Հ	ագուցված աե պատին, ներքուստ
	15.2.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ագուցված ամ պատին, ներքուստ
	15.3.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ներսում, երկատված
	15.4.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ընկած գետնին
	15.5.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված ներսում
16.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	16-17-րդ դդ.	հս մասում	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամաս
17.				ՌԵՍՏՈՐԱՆԻ ՇԵՆՔ. «ԾՈՎԻՆԱՐ» ՌԵՍՏՈՐԱՆԸ	1963 թ.	Սևանի ափին	Տ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
18.				ՎԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ.  ՍԵՎԱՆԻ ՎԱՆՔԸ	9-20-րդ դդ.	հս-աե մասում	Հ	թերակղզում
	18.1.			եկեղեցի ս. Առաքելոց	874 թ.		Հ
		18.1.1.		խաչքար	10-րդ դ.		Հ	հենած բեմին, 3 խաչքարերից ձախից 1-ինը
		18.1.2.		խաչքար` Ղազարի	13-րդ դ.		Հ	հենած հս պատին
		18.1.3.		խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ
		18.1.4.		խաչքար` Ներսեսի	1425 թ.		Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել
		18.1.5.		խաչքար	1510 թ.		Հ	հենած խորանի հս պատին, վերին և ստորին աջ անկյունները` կոտրված, թվակիր
		18.1.6.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	կանգնեցված հվ պատի մոտ, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել
		18.1.7.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	բեմին, արձանագիր
		18.1.8.		խաչքար` Հայրապետի և Հրէպէկայի («Խաչելություն»)	1653 թ.		Հ	խորանում, պատվանդանին կազմող՝ Տրդատ բերվել է 19-րդ դ. կեսին՝ Նորաշեն գյուղից
		18.1.9.		տապանաքար	1875 թ.		Հ	ներսում, բերված Բջնիից
	18.2.			եկեղեցի ս. Աստվածածին	874 թ.		Հ
		18.2.1.		գավիթ	1653 թ.		Հ
			18.2.1.1.	խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ
			18.2.1.2.	խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ
			18.2.1.3.	խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	հենած հս պատին, ներքուստ, եզրերը ջարդոտված
			18.2.1.4.	խաչքար	11-րդ դ.		Հ	հենած հս պատին, վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.5.	խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	պահպանվել է միջին մասը
			18.2.1.6.	խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	տեղադրված ամ պատին, ստորին ձախ և վերին աջ անկյունները` կոտրված
			18.2.1.7.	խաչքար	12-րդ դ.		Հ	վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.8.	խաչքար` «Թևավոր խաչ»	12-րդ դ.		Հ	հենած հվ պատին, արտաքուստ, վերին խաչաթևը չի պահպանվել, արձանագիր Խաչքարը Սրան է բերվել Դդմաշեն գյուղից
			18.2.1.9.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ստորին մասը չի պահպանվել
			18.2.1.10.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	եզրագոտին ջարդոտված
			18.2.1.11.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.12.	խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	հենած եկեղեցու ամ պատին, արտաքուստ, մուտքից ձախ
			18.2.1.13.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	աջ եզրը կոտրված
			18.2.1.14.	խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բեկոր
			18.2.1.15.	խաչքար	15-րդ դ.		Հ
			18.2.1.16.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ
			18.2.1.17.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ
			18.2.1.18.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ներսում
			18.2.1.19.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	տեղադրված հվ պատին, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.20.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	հենած հս պատին, ներքուստ
			18.2.1.21.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ
			18.2.1.22.	խաչքար` Խաթունի	15-16-րդ դդ.		Հ	հենած հս պատին
			18.2.1.23.	խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	տողադրված հվ պատին, ներքուստ
			18.2.1.24.	խաչքար	1551 թ.		Հ	հենած հս պատին, բեկոր
			18.2.1.25.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ, մուտքից աջ
			18.2.1.26.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.27.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	հենած հս պատին, եզրերը ջարդոտված
			18.2.1.28.	խաչքար	16-րդ դ.		Հ	արձանագիր, ստորին եզրը չի պահպանվել
			18.2.1.29.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	հենած հս պատին, ստորին և վերին եզրերը կոտրված
			18.2.1.30.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	հենած հս պատին, ներքուստ
			18.2.1.31.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	աջակողմյան մասը չի պահպանվել
			18.2.1.32.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	տեղադրված հվ պատին, վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.33.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	վերնամասը` չի պահպանվել
			18.2.1.34.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	պահպանվել է միջնամասը
			18.2.1.35.	խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	արձանագիր, ստորին մասը չի պահպանվել
			18.2.1.36.	խաչքար	1615 թ.		Հ	հվ-ամ անկյան մոտ, վերին աջ անկյունը կոտրված
			18.2.1.37.	տապանաքար	15-16-րդ դդ.		Տ	հվ պատի մոտ, եզրերը ջարդոտված
	18.3.			եկեղեցի ս. Հարություն	305 թ, 9-րդ դ.		Հ	ավերված
	18.4.			ճեմարանի շենք	9-րդ դ.		Հ	վրկնգ.՝ 1834-1835 թթ., 1907թ.
	18.5.			գերեզմանոց	9-16-րդ դդ.		Հ	եկեղեցիների շուրջը
		18.5.1.		խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 10 մ աե, կանգնեցված գետնին, ձախ եզրագոտին ջարդված
		18.5.2.		խաչքար	9-10-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին
		18.5.3.		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճաններից աջ, 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը
		18.5.4.		խաչքար	1212 թ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում
		18.5.5.		խաչքար` Աբլհասանի	1227 թ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ աե, վերնամասը` կոտրված
		18.5.6.		խաչքար	1462 թ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում, թվակիր
		18.5.7.		խաչքար` Պռոշի	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում
		18.5.8.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում, երկատված
		18.5.9.		խաչքար` Սուլթանի	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը
		18.5.10.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ աե, երկատված, ընկած գետնին
		18.5.11.		խաչքար	1557 թ.		Հ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին կանգնած զույգ խաչքարերից աջակողմյանը
		18.5.12.		տապանաքար	15-16-րդ դդ.		Տ	ս. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս

4.5. Վարդենիս քաղաք

1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.	8.	9.
1.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ	15-20-րդ դդ.	աե մասում	Տ	քաղաքի աե եզրին, Մեծ Մասրիկ տանող ավտոճանապարհի 2 կողմերում
	1.1.			խաչքար	13-րդ դ.		Հ	խրված հողի մեջ
	1.2.			խաչքար	14-15-րդ դդ.		Հ	խրված հողի մեջ
	1.3.			խաչքար` Մուրադի	1425 թ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	1.4.			խաչքար	15-րդ դ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	1.5.			խաչքար` Մարգարի	1520 թ.		Հ	խրված հողի մեջ
	1.6.			խաչքար` Փանոսի և Ամիրբեկի	1548 թ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	1.7.			խաչքար	16-17-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված գետնին
	1.8.			տապանաքար` Միրզախանի	1662 թ.		Տ
2.				ՅՈՒՂԱՏԵՂԻ «ԱԿՆԵՐ»	10-18-րդ դդ.	աե մասում	Տ	գարեջրի գործարանի մոտ, տեղացիներն այցելում են որպես ս. Վարդան սրբատեղի
3.				ԴԱՄԲԱՐԱՆԱԴԱՇՏ	մթա 7-5-րդ դդ.	աե մասում	Հ
4.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1903-1912 թթ.	կնտ	Տ
	4.1.			գերեզմանոց	14-16-րդ դդ.		Տ	եկեղեցու շուրջը բարեկարգված՝ 1980 թ.
		4.1.1		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	եկեղեցուց 4 մ հվ, ընկած գետնին, երկատված
		4.1.2		խաչքար	14-րդ դ.		Հ	հենած հվ պատին, վարդակը՝ կիսով կոտրված
		4.1.3		խաչքար` Արիստակեսի	1451 թ.		Հ	հենած եկեղեցու աե պատին
		4.1.4		խաչքար	15-րդ դ.		Հ	հենած եկեղեցու հվ պատին
		4.1.5		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, ընկած գետնին
		4.1.6		խաչքար` Աստվածատուրի	15-16-րդ դդ.		Հ	ընկած եկեղեցուց հվ
		4.1.7		խաչքար	1512 թ.		Հ	եկեղեցուց 4 մ հվ, կանգնեցված գետնին
		4.1.8		խաչքար` Ավաննեսի	1548 թ.		Հ	ընկած եկեղեցուց 3 մ հվ
		4.1.9		խաչքար` Շահում աղայի	1561 թ.		Հ	եռատված, բեկորները եկեղեցու աե պատի մոտ
		4.1. 10.		խաչքար` Հովհաննես քահանայի	1575 թ.		Հ	կանգնեցված գետնին, եկեղեցու հս պատի մոտ
		4.1.11.		խաչքար` Հովհաննես վարդապետի	1598 թ.		Հ	հենած եկեղեցու հս պատին
		4.1.12.		խաչքար` Հովհաննես աղայի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու հս պատի մոտ, ընկած գետնին
		4.1.13.		խաչքար` Զոհրապի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու հվ կողմում, վարդակը կոտրված կազմող՝ Մանվել
		4.1.14.		խաչքար` Հովհաննես աղայի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու հվ պատի մոտ, կանգնեցված գետնին
		4.1.15.		խաչքար` Վարդի	16-րդ դ.		Հ	հենած եկեղեցու  հվ պատին
5.				խաչքար` 1988թ. ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 7-Ի ՍՊԻՏԱԿԻ ԵՐԿՐԱՇԱՐԺԻ ԶՈՀԵՐԻՆ	1989 թ.	հս-աե մասում	Տ	քարգործ վարպետ՝ Ստ. Նալբանդյան
6.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1967 թ.	կնտ	Տ	քաղաքի կենտրոնական հրապարակում
7.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ	1970-ական թթ.	ք. մ.	Տ	Արմենակ Կարապետյանի անվան զբոսայգում
8.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ՎԻԿՏՈՐ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ	1978 թ.	կնտ	Տ	Մշակույթի տան մոտ
9.				ՄԱՏՈՒՌ ԹՈՒԽ ՄԱՆՈՒԿ	15-16-րդ դդ.	հս մասում	Տ	Ավան թաղամասում, ավերված
10.				ՔԱՐԱՅՐ-ԿԱՑԱՐԱՆ	16-18-րդ դդ.	0,2 կմ հվ-աե	Տ	ձորահովտի աե կողմում