ԲԴԽ-57-Ո-Կ-17

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՍՆԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ՍԱՄՎԵԼ ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆԻՆ, ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԱՍՏՂԻԿ ԽԱՌԱՏՅԱՆԻՆ, ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՊԱԼԱՏԻ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ ԱՐՏԱԿ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆԻՆ ԵՎ ՏԻԳՐԱՆ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՀԱՐՑԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ`

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

նախագահությամբ՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ	Կ. Անդրեասյանի
մասնակցությամբ՝ անդամներ	Ա. Աթաբեկյանի Հ. Գրիգորյանի Ե. Թումանյանցի Ն. Հովսեփյանի Ք. Մկոյանի Ա. Վարդանյանի Վ. Քոչարյանի
Արդարադատության նախարարի տեղակալ	Լ․ Բալյանի
Արդարադատության նախարարի ներկայացուցիչներ	Ա. ԲԱԴԱԼՅԱՆԻ Ա. ՍՈՒՋՅԱՆԻ
Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի ներկայացուցիչ	Ա. ԳԱԼՍՏՅԱՆԻ
Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր	Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ
Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Արտակ Բարսեղյանի ներկայացուցիչ	Է. ԱՄԻՐԽԱՆՅԱՆԻ
քարտուղարությամբ՝	Թ. ՂՈՒԿԱՍՅԱՆԻ

2023 թվականի հուլիսի 3-ին

ք. Երևանում

դռնբաց նիստում, քննության առնելով Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարողի՝ «Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանին, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությամբ Բարձրագույն դատական խորհրդին դիմելու մասին» 2023 թվականի մայիսի 24-ի թիվ 41-Ա որոշումը և կից ներկայացված փաստաթղթերը.

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի նախապատմությունը

Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել վարույթ հարուցող մարմնի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ նաև՝ ՄԻԵԴ) «Շոլց ԱԳ» ընկերությունն (այսուհետ նաև՝ Դիմումատու կամ Դիմումատու ընկերություն) ընդդեմ Հայաստանի (գանգատ թիվ 16528/10) գործով 24.01.2019 թվականին կայացված ՄԻԵԴ վճռի ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը:

Արդարադատության նախարարի 27.03.2023 թվականի թիվ 20-Ա որոշմամբ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի (այսուհետ նաև՝ Դատավորներ) և Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանի նկատմամբ հարուցվել է կարգապահական վարույթ:

Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարող Լևոն Բալյանը 24.05.2023 թվականի թիվ 41-Ա որոշմամբ (այսուհետ նաև՝ Որոշում) միջնորդություն է ներկայացրել Բարձրագույն դատական խորհուրդ (այսուհետ նաև՝ Խորհուրդ) Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանին, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ:

2. Վարույթ հարուցած մարմնի դիրքորոշումը

Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 19-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ նաև՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ «Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք (...)»:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող (17.06.1998 թվականին ընդունված և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած) խմբագրությամբ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ նաև՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրք) 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար:

Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ դատարանը հայցը կամ դիմումը թողնում է առանց քննության, եթե՝ կողմերից մեկը հղում է կատարում տվյալ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու՝ կողմերի միջև առկա համաձայնությանը, և արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը չի վերացել:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Առևտրային արբիտրաժի մասին» օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝ արբիտրաժային համաձայնությունը պայմանագրային կամ ոչ պայմանագրային որոշակի իրավահարաբերության կապակցությամբ կողմերի միջև կնքված համաձայնությունն է՝ առկա կամ հնարավոր բոլոր կամ որոշակի վեճերն արբիտրաժի լուծմանը հանձնելու վերաբերյալ: Արբիտրաժային համաձայնությունը կարող է կնքվել ինչպես պայմանագրում արբիտրաժային վերապահման, այնպես էլ առանձին պայմանագրի (արբիտրաժային համաձայնագրի) ձևով:

Արբիտրաժային համաձայնությունը կնքվում է գրավոր: Համաձայնությունը համարվում է գրավոր ձևով կնքված, եթե դա կատարվել է կողմերի ստորագրությամբ՝ մեկ փաստաթուղթ կազմելով, կամ կնքված է նամակներով, հեռատիպով, հեռագրով, էլեկտրոնային կամ այդպիսի համաձայնության ձևակերպումն ապահովող կապի այլ միջոցների օգտագործմամբ՝ հաղորդումներ փոխանակելու միջոցով կամ հայցի ու պատասխանի վերաբերյալ հաղորդումների փոխանակմամբ, որտեղ մի կողմը վկայակոչում է արբիտրաժային համաձայնության առկայությունը, իսկ մյուս կողմը չի առարկում դրա դեմ: Պայմանագրում կատարված հղումը այնպիսի փաստաթղթին, որը պարունակում է արբիտրաժային վերապահում, համարվում է արբիտրաժային համաձայնություն այն պայմանով, որ պայմանագիրը կնքված է գրավոր ձևով, և տվյալ հղումը այնպիսին է, որ նշված վերապահումը դարձնում է պայմանագրի մաս: Արբիտրաժային համաձայնությունը համարվում է գրավոր ձևով կնքված նաև, եթե արբիտրաժային համաձայնության մասին մի կողմի գրավոր առաջարկությունը որևէ ձևով ընդունել է մյուս կողմը:

Նույն օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը, որին հայց է ներկայացված այն վեճի վերաբերյալ, որի շուրջ առկա է արբիտրաժային համաձայնություն, պարտավոր է կողմերից մեկի միջնորդության հիման վրա, որը բերվել է ոչ ուշ, քան վեճի էության շուրջ այդ կողմի առաջին հայտարարության ներկայացումը, հայցը թողնել առանց քննության, բացառությամբ, եթե գտնում է, որ այդ համաձայնությունն առ ոչինչ է, ուժը կորցրել է կամ չի կարող կատարվել:

Վարույթ հարուցած մարմինը վերը նշված իրավական նորմերի համադրության արդյունքում նշել է, որ դատարանի կողմից հայցն առանց քննության թողնելու համար որպես հիմք նախատեսված է կողմերի միջև տվյալ վեճի վերաբերյալ արբիտրաժային համաձայնության առկայությունը և գործին մասնակցող համապատասխան անձի կողմից դրան կատարված հղումը: Միաժամանակ արբիտրաժային համաձայնությունը պետք է տարածվի միայն որոշակի իրավահարաբերությունների շրջանակի վրա՝ ներառելով վեճի վերաբերյալ ծագած իրավահարաբերությունները: Նշվածից հետևում է, որ արբիտրաժային համաձայնությունը չի կարող իրենում ներառել անորոշ շրջանակի իրավահարաբերությունների առնչությամբ ծագող վեճեր և չի կարող կախված չլինել կողմերի միջև հետագայում ծագած իրավահարաբերություններից, դրանց զարգացումից և դրանց շուրջ ձեռք բերած համաձայնություններից:

Սույն գործով առկա փաստական տվյալների համաձայն՝ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ և «SCHOLZ AG» միջև կնքված 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականին կնքված համաձայնագրերը, որոնց հիման վրա հայց է ներկայացվել դատարան, չեն պարունակել արբիտրաժային համաձայնություն՝ ի տարբերություն կողմերի միջև 08.02.1999 թվականին, 10.04.2000 թվականին և 02.04.2003 թվականին կնքված պայմանագրերի (այսուհետ միասին նաև՝ Պայմանագրեր):

Մասնավորապես, Կողմերի միջև կնքված Պայմանագրերի առարկան է հանդիսացել վաճառողի կողմից («Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ) կողմից համապատասխանաբար 50.000, 120.000 և 12.000 տոննա սև մետաղի ջարդոնի մատակարարումը գնորդին (Դիմումատու ընկերությանը և KBKS ընկերությանը՝ Դիմումատու ընկերության իրավանախորդին): Պայմանագրերի 7.2-րդ կետով նախատեսված արբիտրաժային համաձայնությամբ ամրագրվել է պայմանագրի կատարումից բխող ցանկացած վեճի՝ արբիտրաժային տրիբունալի քննությանը ենթակա լինելու պայմանը (վեճը բանակցությունների միջոցով լուծելու անհնարինության դեպքում): Արդյունքում՝ խնդրո առարկա գործի շրջանակներում վեճի՝ ՀՀ առևտրաարդյունաբերական պալատին կից մշտապես գործող արբիտրաժային դատարանի (այսուհետ նաև՝ Արբիտրաժային տրիբունալ) քննությանը ենթակա լինել-չլինելու հարցը դիտարկելիս, դատարանը պետք է պարզեր առաջացած վեճի՝ պայմանագրի կատարումից բխելու հանգամանքը:

08.11.2002 թվականին կնքված պարտավորագրով հաստատվել է Դիմումատուի կողմից «Ա․ Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ-ին 100.000 եվրո գումար տրամադրված լինելու փաստը և համաձայնություն է ձեռք բերվել մինչև 31.01.2001 թվականը նշված գումարը վերադարձնելու վերաբերյալ: Ընդ որում՝ նշված պարտավորագրով գումարը փոխանցվել է ՍՊԸ-ին՝ «Կոնվերս Բանկ» ՓԲԸ վարկը մարելու նպատակով: Միաժամանակ, պարտավորագիրը և համապատասխան համաձայնագրերը չեն պարունակում որևէ հիշատակում կամ հղում կողմերի՝ նախկինում ունեցած պայմանագրային հարաբերություններին՝ այդ թվում մետաղի ջարդոնի մատակարարման առնչությամբ ստեղծված հարաբերություններին: Այս առումով 28.10.2005 թվականի համաձայնագրերից առաջինի կնքման արդյունքում (որով սահմանվել է 600.000 ԱՄՆ դոլարի մարման ժամանակացույցը և Դիմումատուն հրաժարվել է մնացած 600.000 ԱՄՆ դոլարի իր պահանջից), ըստ էության, տեղի է ունեցել պարտավորության նորացում, ինչի արդյունքում՝ դադարել է կողմերի միջև առկա սկզբնական պարտավորությունը՝ տրված կանխավճարը վերադարձնելու առնչությամբ (քանի որ պարտավորության առաջացման հիմքը եղել է գնորդի կողմից վճարված առավել մեծ չափով կանխավճարը ի տարբերություն իրեն փաստացի մատակարարված մետաղի ջարդոնի ծավալի): Հետևաբար, վարույթ հարուցած մարմինը եզրակացրել է, որ առկա վեճը Պայմանագրերի կատարումից որևէ կերպ չի բխելու՝ հաշվի առնելով խնդրո առարկա պարտավորագրով, համաձայնագրերով, ինչպես նաև Պայմանագրերով կողմերի ստանձնած պարտավորությունները, դրանց կարգավորման առարկան, կողմերի միջև առաջացած իրավահարաբերությունների բովանդակությունն ու բնույթը:

Այնուամենայնիվ, եթե նույնիսկ ընդունելի համարենք այն, որ նշված համաձայնագրով նախատեսված պարտավորությունն ինչ-որ անուղղակի կապ է ունեցել կողմերի միջև կնքված մետաղի ջարդոնի մատակարարման Պայմանագրերի հետ, ապա 28.10.2005 թվականի մյուս համաձայնագրով և 08.11.2002 թվականի պարտավորագրով նախատեսված պարտավորությունների խախտումն առհասարակ Պայմանագրերի կատարումից բխող վեճի չի կարող հանգեցնել: Նշվածը պայմանավորված է հատկապես այն հանգամանքով, որ ըստ 08.11.2002 թվականի համաձայնագրի՝ Դիմումատու ընկերությունը գումար է փոխանցել «Ա․ Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ-ին՝ այլ բանկի առջև ունեցած պարտքը մարելու և հետագայում Դիմումատուին վերադարձնելու նպատակով, և որևէ կապ չի ունեցել Դիմումատուի ունեցած նախկին դրամական պարտավորությունների և առավել ևս՝ Պայմանագրերի հետ:

Այնինչ, Դատավորները նշված հանգամանքներին պատշաճ ուշադրություն չեն դարձրել այն դեպքում, երբ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ նաև՝ Ընդհանուր իրավասության դատարան) ներկայացրած հայցադիմումով Դիմումատուն պահանջել է վերադարձնել 116.600 եվրո, որը բխում էր միայն 08.11.2002 թվականի պարտավորագրով և 28.10.2005 թվականի համաձայնագրով ստանձնած պարտավորությունների կատարումից: Արդյունքում, ՄԻԵԴ-ը նույնպես չտեսնելով որևէ, նույնիսկ անուղղակի փոխկապակցվածություն մի կողմից պարտավորագրի և համաձայնագրերի, մյուս կողմից՝ Պայմանագրերի միջև արձանագրել է, որ «(...) դժվար է հասկանալ, թե ինչպես դիմումատու ընկերության՝ միայն վարկին վերաբերող հայցը կարող էր դիտարկվել որպես բոլորը միասին վերցված՝ 1999 թվականի փետրվարի 8-ի, 2000 թվականի ապրիլի 10-ի և 2003 թվականի ապրիլի 2-ի պայմանագրերի մաս այն դեպքում, երբ Վարչական շրջանի դատարանում որևէ ձևով նույնիսկ հղում չի կատարվել վերոնշյալ պայմանագրերին (...)»:

Հատկանշական է նաև այն, որ պայմանագրում կատարված հղումն այնպիսի փաստաթղթին, որը պարունակում է արբիտրաժային վերապահում, համարվում է արբիտրաժային համաձայնություն այն պայմանով, որ պայմանագիրը կնքված է գրավոր ձևով, և տվյալ հղումն այնպիսին է, որ նշված վերապահումը դարձնում է պայմանագրի մաս, այնինչ խնդրո առարկա դեպքում նշված պարտավորագրում և համաձայնագրերում առհասարակ որևէ հղում չի կատարվել Պայմանագրերին:

Ըստ վարույթ հարուցած մարմնի՝ առանձնահատուկ ուշադրության է արժանի նաև այն հանգամանքը, որ 28.10.2005 թվականին կնքված համաձայնագրերը պարունակում են համաձայնություն՝ վճարման վերաբերյալ անմիջապես դատական բողոք (դատական հայցով բողոք) ներկայացվելու վերաբերյալ: Այլ խոսքով, ակնհայտ է, որ անգամ պարտավորագրի և համաձայնագրերի հիման վրա առաջացած վեճը Պայմանագրերի կատարումից բխող վեճ համարվելու պարագայում այն չէր կարող ենթակա լինել Արբիտրաժային տրիբունալի քննությանը, քանի որ կողմերը հետագայում կնքված պայմանագրով ուղղակիորեն նախատեսել են վեճի՝ դատական կարգով լուծման կարգը: Դատավորները նշված հանգամանքին առհասարակ անդրադարձ չեն կատարել իրենց որոշումներում, այնինչ՝ անգամ Պայմանագրերի և համաձայնագրերի միջև փոխկապակցվածության առկայությունն ընդունելի համարելու դեպքում ակնհայտ է եղել, որ կողմերը նախատեսել են վեճերի արդեն այլ՝ ներպետական դատական ընթացակարգով լուծման պայման:

Այսպիսով, գործում առկա փաստական տվյալները վկայել են այն մասին, որ հայցվոր կողմը (Դիմումատու ընկերությունը) դատարան է ներկայացրել արբիտրաժի, մասնավորապես՝ Արբիտրաժային տրիբունալի քննությանը ոչ ենթակա հայցադիմում, ինչի մասին, ի թիվս այլնի, փաստում է նաև այն հանգամանքը, որ նույն պահանջը 17.09.2008 թվականին ներկայացված հայցի միջոցով Դիմումատու ընկերությունը ներկայացրել է նաև Արբիտրաժային տրիբունալ (պահանջելով վճարել վարկի և տոկոսների գումարը 116.600 եվրո) և ստացել է մերժում՝ Արբիտրաժային տրիբունալի կողմից արբիտրաժային վարույթ սկսելու վերաբերյալ: Ընդ որում, Դիմումատու ընկերությունը հայցադիմումի մեջ նշում է կատարել այն մասին, որ «(...) ՀՀ տնտեսական դատարանի որոշումները և պայմանագրի քաղվածքները՝ արբիտրաժային համաձայնության վերաբերյալ ուղարկվել էին արբիտրաժային դատարանի նախագահին 23.08.2008 թվականի իմ գրությանը կից (...)»:

Այնինչ, Ընդհանուր իրավասության դատարանը, Վերաքննիչ քաղաքացիական և Վճռաբեկ դատարանները փաստել են Պայմանագրերն Արբիտրաժային տրիբունալին ներկայացնելու անհրաժեշտությունը և, ըստ էության, արձանագրել գործն Արբիտրաժային տրիբունալի քննությանը ենթակա լինելու հանգամանքը: Դատավորները եկել են այն համոզմունքին, որ Պայմանագրերն Արբիտրաժային տրիբունալին ներկայացված հայցին կից ուղարկվելու դեպքում հայցը կքննվեր տրիբունալի կողմից՝ միաժամանակ մեկնաբանելով Արբիտրաժային տրիբունալի կողմից կայացված որոշումը: Մասնավորապես Վերաքննիչ դատարանն իր որոշմամբ նշել է, որ «(...) արբիտրաժային դատարանին պետք է ներկայացվեին արբիտրաժային վերապահում նախատեսող ստորև թվարկված պայմանագրերը, որոնք հայցվորի կողմից չեն ներկայացվել՝

1. «KBKS» գերմանական ընկերության՝ որպես գնորդի և «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊ ընկերության՝ որպես վաճառողի, միջև կնքված սև մետաղի ջարդոնի առուվաճառքի 08.02.1999 թվականի թիվ SCH-3, 10.04.2000 թվականի թիվ SCH-4 պայմանագրերը (...)»:

Ավելին, ՄԻԵԴ-ն իր վճռի շրջանակներում, անդրադառնալով Պայմանագրերն Արբիտիրաժային տրիբունալ ներկայացված լինել-չլինելու և Դիմումատուի կողմից իրավական պաշտպանության ներպետական արդյունավետ միջոցները սպառած լինելու հարցին, այնուամենայնիվ արձանագրել է արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող պայմանագրերն Արբիտրաժային տրիբունալին տրամադրված լինելու հանգամանքը և հերքել Կառավարության այն պնդումը, թե Արբիտրաժային տրիբունալը հրաժարվել է գործը քննել ոչ թե դրա իրավասությունը չունենալու պատճառով, այլ այն պատճառով, որ նրան ներկայացված հայցադիմումին կցված չեն եղել համապատասխան փաստաթղթերը (ՄԻԵԴ վճռի 49-րդ, 52-րդ կետեր):

Հատկանշական է այս առումով ՄԻԵԴ արտահայտած դիրքորոշումը նաև առ այն, որ ըստ ՄԻԵԴ-ի հատկապես բարդ է ընդունել Ընդհանուր իրավասության (Վարչական շրջանի) դատարանի հիմնավորումները՝ գործը քննելն իրավասու չլինելու վերաբերյալ, ինչպես նաև Վերաքննիչ և Վճռաբեկ դատարանների կողմից իրենց որոշումներում Դիմումատու ընկերության հայցը մերժելու վերաբերյալ մեկնաբանություններ կատարելը:

Այսպիսով, Դատավորների գործողությունների ամբողջական պատկերը դիտարկելով՝ վարույթ հարուցող մարմինը փաստել է, որ վերջիններս առանց իրավաչափ հիմքերի հրաժարվել են գործի ըստ էության քննություն իրականացնելուց (հետևաբար նաև՝ արդարադատություն իրականացնելուց), իսկ ներկայացված հայցադիմումը փորձել են «վերահասցեագրել» այլ իրավասու մարմնի լուծմանը, չնայած այն հանգամանքին, որ արդեն իսկ Տնտեսական դատարանը Դիմումատուի գործը ենթակա էր համարել Արբիտրաժային տրիբունալի քննությանը և Դիմումատուն, հայցադիմում ներկայացնելով տրիբունալ, արդեն իսկ իր գործի քննության իրականացման մերժում էր ստացել: Արդյունքում, Դատավորների գործողությունների հետևանքով Դիմումատու ընկերության՝ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված դատարանի մատչելիության իրավունքը սահմանափակվել է:

 Վերոգրյալի հիման վրա վարույթ հարուցող մարմինը եզրակացրել է, որ Դատավորների կողմից թույլ են տվել դատավարական իրավունքի նորմերի՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջների խախտումներ:

 Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ վճռաբեկ բողոքը վերադարձվում է, եթե վճռաբեկ բողոքը չի համապատասխանում սույն օրենսգրքի 231 հոդվածի և 234 հոդվածի 1-ին կետի պահանջներին:

 Նույն օրենսգրքի 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ վճռաբեկ դատարանը բողոքն ընդունում է քննության, եթե վճռաբեկ դատարանի կարծիքով բողոքում հիմնավորված է, որ՝ ստորադաս դատարանի կողմից թույլ է տրված առերևույթ դատական սխալ, որը կարող է առաջացնել կամ առաջացրել է ծանր հետևանքներ:

 Սույն գործի փաստական հանգամանքների համաձայն՝ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը 23.09.2009 թվականին, քննարկելով ըստ հայցի՝ Դիմումատու ընկերության ընդդեմ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» համատեղ ձեռնարկության՝ 116.000 եվրո բռնագանձելու պահանջի մասին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 21.07.2009 թվականի որոշման դեմ Դիմումատու ընկերության բերած վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելու հարցը, որոշել է վճռաբեկ բողոքը վերադարձնել՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 234-րդ հոդվածի 1-ին կետի 3-րդ ենթակետին չհամապատասխանելու հիմքով: Վճռաբեկ դատարանն իր որոշմամբ վերադարձնելով բողոքը՝ փաստել է այն մասին, որ բողոքը վարույթ ընդունելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի հիմնավորումը՝ դատական սխալի առկայության մասին, անհիմն է, քանի որ տվյալ դեպքում հիմնավորված չէ նյութական կամ դատավարական իրավունքի այնպիսի խախտման առկայությունը, որը կարող էր ազդել գործի ելքի վրա:

 Այնինչ, վարույթ հարուցող մարմինը սույն միջնորդության շրջանակներում արդեն իսկ ներկայացված փաստերի և վերլուծության հիման վրա փաստել է, որ ներկայացված վճռաբեկ բողոքը ենթակա էր վարույթ ընդունման, քանի որ ստորադաս դատական ատյանները, անհիմն կերպով սահմանափակելով դատարանի մատչելիության իրավունքը, ծանր հետևանքներ էին առաջացրել Դիմումատուի համար: Առաջացած ծանր հետևանքների մասին է վկայում նաև ՄԻԵԴ-ի կողմից Դիմումատուի՝ Կոնվենցիայով երաշխավորված (6-րդ հոդվածի 1-ին կետով) իրավունքների խախտման փաստի արձանագրումը, ընդ որում, այն պայմաններում, երբ ՄԻԵԴ վճռի շրջանակներում փաստվել է հատկապես Ընդհանուր իրավասության, Վերաքննիչ և Վճռաբեկ դատարանների գործողությունների և կայացրած դատական ակտերի արդյունքում Դիմումատուի իրավունքների խախտման փաստը:

 Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը, ներկայացված բողոքը վերադարձնելով, վերահաստատել է ստորադաս դատարանների դիրքորոշումը՝ հավելելով, որ Պայմանագրերն Արբիտրաժային տրիբունալ ներկայացնելուց և ընկերության կողմից հայցը չքննելու դեպքում ընկերությունը կարող է դիմել դատական պաշտպանության Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր կանոններով: Այնուամենայնիվ, ինչպես արդեն իսկ փաստվել է սույն միջնորդության շրջանակներում և հաստատվել ՄԻԵԴ-ի կողմից, Վճռաբեկ դատարանը պարտավոր էր վարույթ ընդունել ներկայացված բողոքը, քանի որ առաջին հերթին՝ ներկայացված հայցը ենթակա է եղել քննության Ընդհանուր իրավասության դատարանում, և երկրորդ, Դիմումատուն արդեն իսկ ստացել էր մերժում իր ներկայացրած հայցն Արբիտրաժային տրիբունալում քննելու վերաբերյալ:

 Արդյունքում, Լիազոր մարմնի գնահատմամբ, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի կողմից, ի հավելումն վերը նշված խախտումների, թույլ են տրվել նաև դատավարական իրավունքի նորմերի՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասին 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտումներ:

 Վարույթ հարուցող մարմինը, անդրադառնալով մեղքի ձևին, վկայակոչելով «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի (այսուհետ նաև՝ Օրենսգիրք) 142-րդ հոդվածի 4-րդ, 5-րդ մասերը, կարգապահական վարույթի փաստական հանգամանքների և կատարված իրավական վերլուծության համադրման արդյունքում փաստել է, որ Դատավորները Դիմումատու ընկերության ներկայացրած հայցադիմումն առանց քննության թողնելով (առանց քննության թողնելն իրավաչափ համարելով) «անտարբեր» վերաբերմունք են ցուցաբերել Դիմումատուի իրավունքների պաշտպանության ապահովման հարցում: Դատավորները, թեև բացահայտ չհրաժարվելով արդարադատության իրականացումից, պարզապես խուսափել են գործի քննություն իրականացնելու իրենց պարտականությունից՝ իրենց իրավունքների պաշտպանության համար լրացուցիչ բեռ դնելով Դիմումատուի համար, այն է՝ պահանջելով վերստին դիմել Արբիտրաժային տրիբունալ այն պայմաններում, երբ նշված պահանջն արդեն իսկ իրացված է եղել Դիմումատու ընկերության կողմից: Միաժամանակ վարույթի շրջանակներում չեն հայտնաբերվել Դատավորների արարքը դիտավորությամբ կատարած լինելու վերաբերյալ բավարար փաստական տվյալներ, ուստի Դատավորների կողմից դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ, քանի որ Դատավորները չեն գիտակցել իրենց վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էին և պարտավոր էին դա անել:

 Վարույթ հարուցող մարմինն անդրադառնալով դատավոր Տիգրան Պետրոսյանի կողմից ներկայացված բացատրությանը՝ նշել է հետևյալը.

 Այսպես, անդրադառնալով Խորհրդի թիվ ԲԴԽ-81-Ո-Կ-22 և 02.09.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-56-Ո-Կ-18 որոշումներին և դրանց՝ սույն գործի նկատմամբ կիրառելի լինելու հարցին վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ նշված երկու որոշումներով էլ կարգապահական վարույթի կարճման հիմք է հանդիսացել վարույթ հարուցող մարմնի՝ կարգապահական խախտման հիմքում ընկած դատական գործի կողմ հանդիսանալու հանգամանքը, որը կարող էր ողջամիտ կասկածներ առաջացնել վարույթ հարուցած մարմնի, տվյալ դեպքում՝ Արդարադատության նախարարության անաչառության վերաբերյալ: Խորհուրդը նշված որոշումներով փաստել է, որ․ «Սույն գործով Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորի՝ իր գործի Բարձրագույն դատական խորհրդում արդարացի կերպով դատական քննության ենթարկվելու իրավունքի մաս է կազմում կարգապահական վարույթի հարուցման օրինականությունը, տվյալ դեպքում վարույթ հարուցող մարմնի կողմից վարույթ հարուցելու կամ վարույթի հարուցումը մերժելու մասին որոշման համար տեսանելի անաչառության առկայությունը, մինչդեռ սույն գործով հարուցող մարմինը եղել է գործով կողմը, որի միջնորդությունը մերժվել է Դատավորի կողմից: Վերջին փաստը, Խորհրդի դիտարկմամբ, պատկանում է այնպիսի հանգամանքների թվին, որոնք անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով վարույթ հարուցող մարմնի անաչառության մեջ: Դատավորի՝ սույն գործով արդար դատաքննության իրավունքի, այդ թվում՝ կարգապահական վարույթի հարուցման օրինականության իրավունքի վերականգնման միակ ձևը, սույն գործով կարգապահական վարույթի կարճումն է:»:

 Հետևաբար, Խորհրդի նշված որոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումը և սույն գործի փաստական հանգամանքները՝ երբ վարույթ է հարուցվել ՄԻԵԴ-ի կայացրած վճռի հիման վրա և Լիազոր մարմինը տվյալ գործով դատավարության մասնակից չի հանդիսացել, որևէ կերպ համեմատելի չեն միմյանց հետ:

 Միաժամանակ դատավոր Տիգրան Պետրոսյանը վկայակոչել է իր վերաբերյալ գործով կարգապահական վարույթը կարճելու մասին Արդարադատության նախարարի 17.12.2021 թվականի թիվ 94-Ա որոշումը՝ հայտնելով, որ նշված որոշման կայացման համար Խորհրդի վերը վկայակոչված որոշումների հետ զուգահեռ հիմք է հանդիսացել այն հանգամանքը, որ կարգապահական վարույթը հարուցելու առիթ է հանդիսացել 24.05.2021 թվականին «ԷՅ ԷՄ իրավաբանական ընկերություն» ՍՊԸ-ի փաստաբանի կողմից ներկայացված հաղորդումը, իսկ նույն ընկերության բաժնետերերից է հանդիսացել վարույթ հարուցած մարմնի ղեկավարի կինը՝ Եվա Առաքելյանը: Արդյունքում՝ վկայակոչված գործի շրջանակներում շահերի բախում է առկա եղել վարույթ հարուցած մարմնի ղեկավարի և հաղորդում ներկայացրած անձի միջև և կարգապահական վարույթի իրականացման օրինականության, անաչառության, անկողմնակալության, ինչպես նաև անկողմնակալ դիտորդի մոտ ողջամիտ կասկածի հարուցումը բացառելու նպատակով վարույթը կարճելու մասին որոշում է կայացվել:

 Մինչդեռ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ սույն վարույթի շրջանակներում առկա չէ որևէ կերպ համադրելի իրավիճակ, քանի որ վարույթի հարուցման առիթը ՄԻԵԴ-ի կողմից կայացված դատական ակտն է, չկա հաղորդում ներկայացրած սուբյեկտ, իսկ վարույթ հարուցած մարմնի ղեկավարը որևէ առնչություն չունի գործով շահագրգիռ անձանց հետ: Հետևաբար դատավորի պնդումներն իր կողմից վկայակոչված գործերի և դրանում արտահայտված դիրքորոշումների՝ սույն վարույթի նկատմամբ կիրառելի լինելու վերաբերյալ, անհիմն են:

 Անդրադառնալով Լիազոր մարմնի ղեկավարի և Խորհրդի նախագահի միջև տնտեսական շահերի, նրանց ընկերներ և գաղափարակիցներ լինելու վերաբերյալ փաստարկներին՝ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Սուրեն Անտոնյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի վերաբերյալ 26.01.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշման շրջանակներում Խորհուրդն անդրադարձել է Խորհրդի նախագահին բացարկ հայտնելու վերաբերյալ դատավորի ներկայացուցչի միջնորդությանը (հիմնված նույնաբովանդակ փաստարկների վրա) և մերժել է այն:

 Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ դատավոր Տիգրան Պետրոսյանի կողմից չեն ներկայացվել անհրաժեշտ և բավարար փաստարկներ՝ Լիազոր մարմնի ղեկավարի կողմնակալության վերաբերյալ, իսկ Լիազոր մարմնի ղեկավարի և Խորհրդի անդամներից մեկի հետ ունեցած ընկերական հարաբերությունները կամ Խորհրդի անդամներից մեկի կնոջ հետ առևտրային ընկերության ընդհանուր սեփականատեր լինելու հանգամանքներն ինքնին բավարար չեն սույն կարգապահական վարույթը կարճելու հիմքերի առկայությունը և սույն վարույթով Խորհրդի անդամներից մեկի ու Լիազոր մարմնի ղեկավարի փոխադարձ շահագրգռվածության հանգամանքները փաստելու համար:

 Վարույթ հարուցող մարմինը, անդրադառնալով դատավոր Աստղիկ Խառատյանի կողմից ներկայացված բացատրությանը, նշել է հետևյալը.

 Թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի նյութերը ոչնչացված լինելու և առանց համապատասխան գործի ուսումնասիրման կարգապահական վարույթ հարուցված լինելու փաստարկների առնչությամբ վարույթ հարուցող մարմինը փաստել է, որ թեև Դատական դեպարտամենտի արխիվում պահվող գործի նյութերը (բացառությամբ դատական ակտերի) ոչնչացվել են, այնուամենայնիվ, Միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցչի 09.03.2023 թվականի թիվ 64.8/8051-2023 գրությամբ Արդարադատության նախարարությանն են տրամադրվել «Շոլց ԱԳ» ընկերությունն ընդդեմ Հայաստանի» թիվ 16528/10 գանգատի շրջանակներում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանից կոմունիկացված նյութերը, որոնք, ըստ էության, խնդրո առարկա գործերի նյութերի էլեկտրոնային պատճեններն են: ՄԻԵԴ-ից կոմունիկացված նյութերը, Լիազոր մարմնի գնահատմամբ, ամբողջությամբ բավարար են գործի փաստական հանգամանքների վերհանման և հարուցված վարույթի պատշաճ ընթացքն ապահովելու համար: Ավելին՝ հատկանշական է, որ թեև Դատավորը բարձրաձայնում է նյութերի ոչնչացված լինելու պայմաններում իր՝ մրցակցային դատավարության և կողմերի հավասարության իրավունքների խախտված լինելու մասին, այնուամենայնիվ, նրա կողմից չի մատնանշվել որևէ փաստաթուղթ, որը կարող է տվյալ վարույթի լուծման համար էական նշանակություն ունենալ և որի բացակայությամբ գործընթացի իրականացումը կարող է հանգեցնել դատավորի իրավունքների խախտման: Արդյունքում վարույթ հարուցող մարմինը գտել է, որ վարույթի իրականացման համար անհրաժեշտ և բավարար նյութերը, այն է՝ Դատական դեպարտամենտի կողմից ստացված, ինչպես նաև ՄԻԵԴ-ի հետ կոմունիկացված նյութերն առկա են եղել վարույթի շրջանակներում և ամբողջությամբ տրամադրվել են Դատավորներին, հետևաբար դատավորի իրավունքների սահմանափակման մասին պնդումները հիմնավորված չեն:

 Կառավարության լիազոր ներկայացուցչի կողմից գործի քննության շրջանակներում բավարար փաստարկներ չներկայացվելու և դրա՝ գործի ելքի վրա ունեցած բացասական ազդեցության պնդման առնչությամբ վարույթ հարուցող մարմինը հարկ է համարել արձանագրել, որ թեև դատավորի կողմից կատարվող պնդմանը, այնուամենայնիվ, գործում առկա նյութերի, մասնավորապես՝ ՄԻԵԴ վճռի ուսումնասիրության արդյունքում պարզ է դառնում, որ ՄԻԵԴ-ին ներկայացվել են և վերջինս անդրադարձել է պայմանագրերն Արբիտրաժային տրիբունալին ուղարկվելու, ինչպես նաև Տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի, տնտեսական և քաղաքացիական գործերի միջև փոխադարձ կապի խնդիրներին (տե՛ս Վճռի 49-53, 64-65-րդ կետեր)՝ անընդունելի համարելով միայն վարկին և տոկոսներին վերաբերող Ընդհանուր իրավասության դատարան ներկայացված հայցը արբիտրաժի քննությանը ենթակա համարելն այն պայմաններում, երբ հայցի հիմքում ընկած պայմանագրերը չեն պարունակել արբիտրաժային վերապահում:

 Արդյունքում, Կառավարության կողմից ՄԻԵԴ-ին ներկայացվել են և ՄԻԵԴ-ն անդրադարձել է դատավորի կողմից բարձրաձայնված և գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող անհրաժեշտ հակափաստարկներին: Միաժամանակ, դատավորի ներկայացրած պնդումների պայմաններում թյուր տպավորություն կարող է ստեղծվել առ այն, որ ՄԻԵԴ-ը չէր կարող գործում առկա Պայմանագրերի, պարտավորագրի և համաձայնագրերի ուսումնասիրության արդյունքում եզրահանգում կատարել գործի՝ Ընդհանուր իրավասության դատարանում կամ Արբիտրաժային տրիբունալում քննության ենթակա լինելու մասին: Այնինչ, նշված եզրահանգումը ՄԻԵԴ կողմից կատարվել է և ամրագրվել վճռի շրջանակներում:

 Արբիտրաժային տրիբունալի կողմից որևէ որոշում կայացված չլինելու փաստարկի վերաբերյալ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «ՀՀ առևտրաարդյունաբերական պալատին կից մշտապես գործող արբիտրաժային հաստատություն» հիմնարկի կանոնակարգի 12-րդ հոդվածի համաձայն՝ Կանոնակարգի 10-րդ հոդվածի պահանջների (հայցադիմումի բովանդակությանը և կից փաստաթղթերին վերաբերող) խախտմամբ ներկայացված հայցադիմումները չեն ընդունվում: Նշվածի արդյունքում կարելի է փաստել, որ, որպես այդպիսին, կանոնակարգով նախատեսված չի եղել հայցադիմումը չընդունվելու պայմաններում առանձին որոշում կայացնելու ուղղակի պահանջ: Այնուամենայնիվ, Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահի կողմից ստորագրված 07.10.2008 թվականի գրությունը, նաև ՄԻԵԴ-ի գնահատմամբ, բավարար է տրիբունալի կողմից հայցը վարույթ ընդունելու փաստը հաստատված համարելու համար:

 Դատավորի ներկայացրած մյուս փաստարկների կապակցությամբ Լիազոր մարմինը նշել է, որ դրանց արդեն իսկ անդրադարձ կատարվել է միջնորդության շրջանակներում:

 3․ Դատավորների դիրքորոշումները հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ

 Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Տիգրան Պետրոսյանը, վարույթ հարուցող մարմնին ներկայացրած բացատրությամբ, հղում կատարելով Խորհրդի 04.11.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-81-Ո-Կ-22 և 02.09.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-56-Ո-Կ-18 որոշումներին, խնդրել է կարճել հարուցված կարգապահական վարույթը՝ հաշվի առնելով Խորհրդի արտահայտած այն դիրքորոշումը, որ կողմնակալության ցանկացած դեպքում անհրաժեշտ է բացառել և կանխել նման իրավասությամբ օժտված մարմնի կողմից դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի հարուցումը՝ վարույթ հարուցելու հարցի լուծումը փոխանցելով մյուս իրավասու մարմնին: Միաժամանակ, դատավորի գնահատմամբ, որպես առկա կողմնակալության վերաբերյալ փաստարկ, դատավորը ներկայացրել է տեղեկություններ և փաստեր (համապատասխան հայտարարագրերը)՝ Լիազոր մարմնի ղեկավարի և Խորհրդի նախագահ Կարեն Անդրեասյանի կնոջ՝ միևնույն ՍՊԸ-ի բաժնետերեր լինելու վերաբերյալ (դատողություններ անելով Լիազոր մարմնի ղեկավարի և Խորհրդի նախագահի միջև տնտեսական շահերի առկայության մասին): Որպես կողմնակալության վերաբերյալ փաստարկ՝ դատավորը վկայակոչել է նաև Լիազոր մարմնի ղեկավարի և Խորհրդի նախագահի՝ իր գնահատմամբ ընկերներ և գաղափարակիցներ լինելու հանգամանքը:

 Նշվածի հետ մեկտեղ դատավորը վկայակոչել է իր վերաբերյալ գործով կարգապահական վարույթը կարճելու մասին Արդարադատության նախարարի 17.12.2021 թվականի թիվ 94-Ա որոշումը՝ որպես Լիազոր մարմնի կողմից ձևավորած և սույն վարույթի նկատմամբ ևս կիրառելի պրակտիկա:

 Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանը վարույթ հարուցող մարմին ներկայացրած բացատրությամբ միջնորդել է վերանայել իր նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմքերը՝ հետևյալ հիմնավորումներով.

 Դատավորը, անդրադառնալով Դատական դեպարտամենտի կողմից ներկայացված գրությանը, որի համաձայն՝ Տնտեսական դատարանի թիվ Տ-1780/2007 և Երևանի քաղաքացիական դատարանի թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործերն օրենսդրությամբ սահմանված պահպանման ժամկետն անցնելու հետևանքով ոչնչացվել են (և ուղարկվել են միայն դատական ակտերի հաստատված պատճենները) և հղում կատարելով «Արխիվային գործի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին կետին՝ գտել է, որ գործերը ոչնչացվել են դրանց պահպանման ժամկետի ընթացքում՝ մինչև կողմերի միջև առկա վեճը սպառվելը: Նշվածի հետևանքով, տվյալ կարգապահական վարույթի շրջանակներում, դատավորի գնահատմամբ, խախտվում են իր՝ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի բաղադրատարր համարվող մրցակցային դատավարության և կողմերի հավասարության իրավունքները: Դատավորի պնդմամբ, կարգապահական վարույթ է հարուցվել առանց այն գործի ուսումնասիրման, որի քննության արդյունքում կայացված դատական ակտը հիմք է դարձել կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

 Դատավորի գնահատմամբ՝ Արբիտրաժային տրիբունալը հրաժարվել է քննել գործը ոչ թե դրա իրավասությունը չունենալու, այլ այն պատճառով, որ նրան ներկայացված դիմումին կցված չեն եղել համապատասխան փաստաթղթերը: Եթե արբիտրաժային դատարանում հայցվորի հայցը մերժվեր «վեճը ենթակա չէ արբիտրաժի կողմից քննության պատճառաբանությամբ», կրկին, հայցվոր կողմի դիմումի հիման վրա, ըստ նախկինում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 4-րդ մասի կանոնակարգումների՝ քաղաքացիական հայցը վերստին քննության առարկա կդառնար:

 Դատավորի կարծիքով, Կառավարության լիազոր ներկայացուցիչը գործի քննության շրջանակներում չի ներկայացրել բավարար փաստարկներ, որոնք կհիմնավորեին Դիմումատուի՝ դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակված չլինելը (չի բացահայտել օբյեկտիվ իրականությունը): Ըստ դատավորի՝ Կառավարության ներկայացուցիչը ՄԻԵԴ-ին չի ներկայացրել Տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերը և դրանցով հաստատված փաստական հանգամանքները, տնտեսական և քաղաքացիական գործերի միջև փոխադարձ կապը: Ըստ դատավորի՝ ՄԻԵԴ-ի առջև չի բացահայտվել, որ Տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերի գոյության պայմաններում ՀՀ դատարանները քաղաքացիական հայցի կարգով չէին կարող իրականացնել գործի ըստ էության կրկնակի քննություն: Ըստ դատավորի՝ սահմանված ժամկետում՝ մինչև 18.10.2016 թվականը, Կառավարությունը չի ներկայացրել գրավոր առարկություններ, ինչն իր բացասական ազդեցությունն է ունեցել գործի քննության վրա: Դատավորը եզրակացրել է, որ ՄԻԵԴ որոշմամբ արձանագրված Կոնվենցիայի խախտումը ՄԻԵԴ-ում Կառավարության լիազոր ներկայացուցչի պաշտոնական պարտականությունների չկատարման արդյունք է:

 Հակադարձելով զեկուցագրում և ՄԻԵԴ-ի կողմից կայացված վճռում նշված փաստերին՝ դատավորը պնդել է, որ Արբիտրաժային տրիբունալի կողմից որևէ որոշում չի կայացվել, այլ Արբիտրաժային դատարանի նախագահը գրությամբ պատասխանել է Դիմումատուին, որ վերջինիս կողմից ներկայացված փաստաթղթերն արբիտրաժային վերապահում չեն պարունակում:

 Դատավորը նշել է նաև, որ Տնտեսական դատարանի կողմից կայացված և օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի առկայության պայմաններում գործի ըստ էության վերստին քննությամբ կխախտվեր նախադատելիության ինստիտուտի, ինչպես նաև իրավական որոշակիության ինստիտուտի բովանդակությունը և էությունը:

 Դատավորի պնդմամբ, Դիմումատուի գործողությունների հետևանքով է, որ պահանջը չի քննվել ինչպես ՀՀ առևտրաարդյունաբերական պալատին կից արբիտրաժային դատարանում, այնպես էլ ՀՀ դատական ատյաններում, քանի որ չի ներկայացրել 08.02.1999 թվականի թիվ SCH-03, 10.04.2000 թվականի թիվ SCH-4, 02.04.2003 թվականի թիվ SCH/1 պայմանագրերի բնօրինակները կամ պատշաճ վավերացված պատճենները, որոնցում ուղղակիորեն սահմանված էր արբիտրաժային վերապահում:

 Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Տիգրան Պետրոսյանը և Արտակ Բարսեղյանը Խորհրդին ներկայացրած համատեղ պատասխանով հայտնել են, որ իրենց կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությունն անհիմն է և Որոշումը կայացվել է Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ, 73-րդ, 164-րդ հոդվածների, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի, Օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, 142-րդ, 143-րդ հոդվածների, 144-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, 147-րդ հոդվածի 5-րդ մասի և 6-րդ մասի 1-ին կետի, 148-րդ հոդվածի և 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի խախտումներով, իսկ միջնորդությունը ենթակա է մերժման կամ կարգապահական վարույթը ենթակա է կարճման՝ ներքոնշյալ պատճառներով.

 Դատավորները հայտնել են, որ իրենց դեմ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել 19.03.2010 թվականին «Շոլց ԱԳ» գերմանական կորպորացիայի Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ներկայացված գանգատի հիման վրա հարուցված գործով ՄԻԵԴ 24.01.2019 թվականի վճիռը, որով արձանագրվել է Հայաստանի Հանրապետության կողմից Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում:

 Լիազոր մարմինը Սահմանադրությունը կիրառելու փոխարեն կիրառել է դրան հակասող օրենքը: Այսպես, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածում 25.03.2020 թվականին ընդունված և 02.05.2020 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՕ-197-Ն օրենքով և 06.07.2022 թվականին ընդունված և 13.08.2022 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՕ-333-Ն օրենքով կատարվել են Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջին ուղղակի հակասող (անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն) լրացումներ և փոփոխություններ, ինչի արդյունքում դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթի հարուցման հիմք հանդիսացող, օրենքով նախկինում նախատեսված նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հիմքերը վերաշարադրվել են որպես նույն նորմերի սովորական (յուրաքանչյուր) խախտման հիմքեր, իսկ դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթներ հարուցելու նախկինում սահմանված դատական վարույթն ավարտվելուց հետո հինգ տարի առավելագույն ժամկետն էլ 2020 թվականի փոփոխությամբ և լրացմամբ երկարացվել և դարձվել է՝ դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո 8 տարի, 2022 թվականի փոփոխությամբ և լրացմամբ՝ ՄԻԵԴ վճիռն ուժի մեջ մտնելուց հետո 15 տարի: Կատարված փոփոխությունները միաժամանակ խախտել են Սահմանադրության 164-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը դատավորների անկախության վերաբերյալ, քանի որ գործադիր իշխանությանը հնարավորություն են տվել վաղեմության չափազանց երկար ժամկետներ անցած լինելու պայմաններում ձևավորել դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթներ հարուցելու և նրանց պատասխանատվության ենթարկելու արատավոր պրակտիկա: Ընդ որում, հակասահմանադրական է ոչ միայն վերոհիշյալ օրենքների ընդունումը, այլև դրանց կիրառումը նախկինում կատարված կարգապահական խախտումների նկատմամբ: Նշել են, որ իրենց նկատմամբ կարգապահական վարույթը հարուցվել է Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի 1-ին մասի և «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կոպիտ խախտմամբ, քանի որ իրենց վիճակը վատթարացնող՝ պատասխանատվություն սահմանող և այդ պատասխանատվության ժամկետները երկարացնող օրենքին տրվել է հետադարձ ուժ: Հատկանշական է, որ օրենսդրական այդ փոփոխությունների կապակցությամբ բացասական կարծիքներ են հայտնել մարդու իրավունքներով և ժողովրդավարությամբ զբաղվող միջազգային կազմակերպությունները, իսկ 2022 թվականի օրենսդրական փոփոխության՝ Սահմանադրությանը հակասելու վերաբերյալ իր եզրակացության մեջ ուղղակիորեն նշել է նաև Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական և վերլուծական վարչությունը:

 Դատավորները նաև նշել են, որ իրենց վերագրված կարգապահական խախտումը կատարվել է 23.09.2009 թվականին, մինչդեռ կարգապահական վարույթ է հարուցվել 24.03.2023 թվականին՝ ավելի քանի տասներեքուկես տարի անց: Իրենց կողմից ենթադրյալ կարգապահական խախտումը կատարվելու օրվա դրությամբ գործող Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածով դատավորների նկատմամբ կարգապահական վարույթի հարուցման առավելագույն ժամկետ է սահմանված եղել գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը կայացնելուց հետո մեկ տարի, իսկ այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 42-րդ հոդվածը ևս սահմանել է, որ անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն: Դա նշանակում է, որ իրենց կողմից դատական ակտի կայացման օրվանից՝ 23.09.2009 թվականից մեկ տարի անցնելուց հետո իրենց նկատմամբ այլևս կարգապահական վարույթ չէր կարող հարուցվել: Այլ խոսքով՝ սույն վարույթի հարուցումն ապօրինի է, հետևաբար ապօրինի է նաև դրա ողջ ընթացքը, այդ թվում՝ Խորհրդին միջնորդությամբ դիմելը։ Այս կապակցությամբ ի պատասխան դատավոր Ս. Թադևոսյանի փաստարկների Որոշման մեջ կատարված վերլուծությամբ եզրահանգում է կատարվել, որ կիրառվող օրենքի սահմանադրականության խնդրի պարզաբանումը դուրս է Լիազոր մարմնի իրավասությունների շրջանակից, և որ Լիազոր մարմինն իրացրել է և պարտավոր է իրացնել օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունը: Այդ վերլուծությունը և եզրահանգումն ըստ էության չեն պատասխանում դատավորի բարձրացրած հարցին. դատավորները քաջատեղյակ են օրենքների սահմանադրականությունը վիճարկելու գործընթացից, դրա վերաբերյալ օրենսդրական կարգավորումներից և Խորհուրդ չեն դիմել օրենքի սահմանադրականությունը որոշելու պահանջով: Դրա հետ կապված Խորհրդին դատավորների կողմից առաջադրված պահանջները երկուսն են՝ 1) կիրառել Սահմանադրությունը և ոչ թե դրա խախտմամբ ընդունված և դրան հակասող օրենքները, 2) քանի որ ընդունված օրենքների հակասահմանադրական լինելը բավարար չափով հիմնավորվել է իրենց կողմից, յուրաքանչյուր իրավակիրառողի մոտ պետք է ողջամիտ կասկածներ առաջանան այդ օրենքների՝ Սահմանադրությանը հակասելու վերաբերյալ, իսկ այդպիսի կասկածների դեպքում Խորհուրդն իրավունք ունի դիմելու Սահմանադրական դատարան: Դատավորները նշել են, որ իրենք այդպիսի օրենսդրական հնարավորություն ներկայումս չունեն և դա կարող են անել միայն իրենց նկատմամբ օրենքի կիրառմամբ օրինական ուժի մեջ մտած վերջնական դատական ակտի առկայության պայմաններում: Այսպիսով, իրենց մյուս պահանջն այն է, որ Խորհուրդը կասեցնի սույն կարգապահական վարույթը և դիմի Սահմանադրական դատարան՝ Օրենսգրքի 144-րդ և 146-րդ հոդվածներում 2020 և 2022 թվականներին կատարված վերոհիշյալ փոփոխություններն ու լրացումները հակասահմանադրական ճանաչելու դիմումով:

 Դատավորները նաև հայտնել են, որ ինչպես վարույթ հարուցած մարմինը, այնպես էլ Խորհրդին միջնորդություն ներկայացրած անձը պատշաճ չեն ուսումնասիրել ՄԻԵԴ 24.01.2019 թվականի վճիռը, ինչի արդյունքում հանգել են անհիմն հետևությունների:

 Այսպես, վարույթի հարուցումից հետո դատավոր Ա. Խառատյանի կողմից փաստարկվել է, որ ՄԻԵԴ կողմից Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտումը ճանաչվել է ՄԻԵԴ-ում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցչի դրսևորած անգործության արդյունքում։ Ի պատասխան դատավոր Ա. Խառատյանի այդ փաստարկի՝ միջնորդություն ներկայացրած անձը, վկայակոչելով ՄԻԵԴ վճռի որոշակի հատվածներ, հակադարձել է, թե Կառավարության կողմից ՄԻԵԴ-ին ներկայացվել են և ՄԻԵԴ-ն անդրադարձել է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող անհրաժեշտ հակափաստարկներին:

 Միաժամանակ, միջնորդություն ներկայացրած անձը սխալ է գնահատել ինչպես դատավորի առարկությունը, այնպես էլ վարույթի նյութերը, մասնավորապես՝ ՄԻԵԴ վճռում արձանագրված փաստերը: Այս կապակցությամբ դատավորները հարկ են համարել նշել, որ դատավորի կողմից չի վկայակոչվել այն հանգամանքը, որ ՄԻԵԴ-ն իր վճռում չի անդրադարձել որոշակի հանգամանքների: Դատավորի առարկությունը կայացել է նրանում, որ ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցիչը չի ներկայացրել համապատասխան առարկություններ և ապացույցներ՝ հիմնավորելու Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտման բացակայությունը՝ ՄԻԵԴ կողմից գործի ըստ էության քննության ընթացքում: Դատավորները նշել են, որ դատավորի առարկությունը տեղին է, իրենք լիովին միանում են դրան և ի հակադրություն միջնորդություն ներկայացրած անձի՝ այդ հարցով կատարված եզրահանգումների, հայտնել են հետևյալը.

 ՄԻԵԴ վճռի 14-16-րդ էջերում շարադրվածից ակնհայտ է, որ Կառավարության ներկայացուցիչը տվյալ գործով ներկայացրել է միայն նախնական առարկություն, որն էլ ներկայացվել է դիմումի ընդունելիության փուլում՝ դիմումի ընդունելի կամ անընդունելի լինելու հարցի կապակցությամբ: Ասվածը հիմնավորվում է նրանով, որ ՄԻԵԴ վճռի 16-րդ էջում հստակ նշված է. «… գանգատն ընդունելի չէ այս հիմքով և, հետևաբար Կառավարության նախնական առարկությունը պետք է մերժվի»: Հատկանշական է, որ ՄԻԵԴ-ն իր այս հետևությունը կատարել է իր որոշման «Ա. Ընդունելիությունը» բաժնում (վճռի 14-16-րդ էջեր), այսինքն՝ դիմումի ընդունելիության հարցը քննելիս, և միայն դրանից հետո է սկսել շարադրել դիմումի ըստ էության քննության արդյունքները՝ «Բ. Ըստ էության քննությունը» բաժնում, իսկ այդ բաժնում էլ բառացիորեն նշված է հետևյալը. «54. Դիմումատու ընկերությունը նշել է, որ այն փաստը, որ Կառավարությունը գործում նախնական առարկությունից բացի որևէ այլ պնդում չի ներկայացրել, ցույց է տալիս, որ նրանք անուղղակիորեն ընդունել են դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված փաստարկները»: Այսպիսով, վճռում ուղղակիորեն նշված է, որ Կառավարությունը գործում նախնական առարկությունից բացի որևէ այլ պնդում չի ներկայացրել, իսկ վճռի հետագա շարադրանքում էլ այլևս ոչ մի նշում չկա այն մասին, որ դիմումի ըստ էության քննության ընթացքում Կառավարության ներկայացուցիչը որևէ առարկություն կամ Դիմումատուի փաստարկները հերքող որևէ ապացույց է ներկայացրել։ Կառավարության ներկայացուցչի գործողությունների մասին վճռի հետագա տեքստում նշվել է նաև 22-րդ էջում. «Կառավարությունը համարել է, որ նյութական վնասի մասով պահանջը պետք է մերժվի»: ՄԻԵԴ-ում գործի ըստ էության քննության փուլում Կառավարության ներկայացուցչի անգործությունն ընդգծել է նաև Դիմումատուն՝ նշելով, թե՝ քանի որ բացի նախնական առարկությունից Կառավարությունը որևէ այլ պնդում չի ներկայացրել, ուստի ընդունել է Դիմումատու ընկերության փաստարկները։

 Դատավորները հայտնել են, որ տվյալ գործով Կառավարության ներկայացուցչի անգործության ուղղակի վկայությունն է նաև այն հանգամանքը, որ ՄԻԵԴ-ն իր վճռի 20-22-րդ էջերում մի քանի անգամ գործածել է «Դժվար է հասկանալ», «Բարդ է ընդունել» արտահայտությունները, քանի որ Կառավարության ներկայացուցչի կողմից ի պատասխան Դիմումատուի փաստարկների և ապացույցների որևէ հակափաստարկ և հերքող ապացույց չներկայացնելը որոշակի երևույթներ ըմբռնելու հարցում նույնիսկ ՄԻԵԴ-ին է կանգնեցրել դժվար իրավիճակի առջև:

 Հայտնի է, որ ՄԻԵԴ-ում գործերի քննության ժամանակ ևս գործում է կողմերի մրցակցության սկզբունքը և տվյալ դեպքում ՄԻԵԴ վճռից հստակ երևում է, որ Կառավարության ներկայացուցիչը դիմումի ըստ էության քննության ընթացքում իրոք անգործություն է դրսևորել և Հայաստանի Հանրապետության շահերը պատշաճ կերպով չի պաշտպանել: Հակառակ պարագայում նա կարող էր ՄԻԵԴ ներկայացնել այն ժամանակ դեռևս չոչնչացված գործի նյութեր և ապացույցներ, որոնք կարող էին հիմնավորել այն հանգամանքը, որ Դիմումատուն, չնայած իր պնդումներին և հայցադիմումում նշվածին, Արբիտրաժ չի ներկայացրել արբիտրաժային համաձայնության վերաբերյալ օրենքով պահանջվող փաստաթղթերը, ինչն ապացուցվելու դեպքում ՄԻԵԴ-ը կարող էր Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտման առկայության վերաբերյալ գալ այլ եզրահանգման: Նույնը վերաբերում է նաև այն հանգամանքին, որ ՄԻԵԴ-ը միայն Դիմումատուի կողմից ներկայացված փաստաթղթի՝ 28.10.2005 թվականի համաձայնագրի հիման վրա է հանգել այն եզրահանգման, որ դա այլևս արբիտրաժային համաձայնություն չէր պարունակում, իսկ ծագած վեճը պետք է լուծվեր դատական կարգով: Մինչդեռ, եթե Կառավարության ներկայացուցիչը ներկայացներ համապատասխան առարկություններ և ներպետական դատարաններում քննված գործերում գտնվող ապացույցներ, հնարավոր է, որ ՄԻԵԴ-ը գար այլ եզրահանգման, քանի որ, ինչպես հետևում է քննարկվող փաստաթղթից, 28.10.2005 թվականի համաձայնագրում նշված գումարների վեճը ևս կապված է եղել 08.04.2002 թվականին և 08.11.2002 թվականին կնքված համաձայնագրի և պայմանագրի հետ, որոնք նախատեսել են վեճերի լուծման արբիտրաժային կարգ, իսկ 28.10.2005 թվականի համաձայնագրում վեճը դատական կարգով լուծելու մասին նշումը չէր կարող միանշանակ մեկնաբանվել այնպես, որ դրանում նշված «դատական կարգով» արտահայտությունը վերաբերել է ընդհանուր իրավասության դատարանին: Հատկանշական է, որ ՄԻԵԴ կողմից իր վճռում մեջբերված, այն ժամանակ գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսվում էր, որ հայցը կամ դիմումը թողնվում է առանց քննության, եթե կողմերից մեկը հղում է կատարում տվյալ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու՝ կողմերի միջև առկա համաձայնությանը, և արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը չի վերացել։ Եթե Կառավարության ներկայացուցիչն առարկություն ներկայացներ այն մասին, որ ՀՀ օրենսդրությամբ դատարան է կոչվել ոչ միայն ընդհանուր իրավասության դատարանը, այլև արբիտրաժը (արբիտրաժային դատարան), ապա այդ պայմաններում հայտնի չէ՝ արդյո՞ք ՄԻԵԴ-ը կգար այն եզրահանգման, որ 28.10.2005 թվականի համաձայնագրում նշվածը վերաբերել է հատկապես ընդհանուր իրավասության դատարանին: Ակնհայտ է, որ Կառավարության ներկայացուցչի անգործության պայմաններում ՄԻԵԴ-ն իր եզրահանգումները կատարել է Դիմումատուի ներկայացրած փաստարկների, ապացույցների հիման վրա, և դրանք հերքող այլ փաստարկներ ու ապացույցներ չներկայացվելու պայմաններում դա լիովին իրավաչափ է՝ ելնելով կողմերի մրցակցության սկզբունքից:

 Մինչդեռ, ըստ դատավորների միջնորդություն ներկայացրած անձը խեղաթյուրել է այս հարցի կապակցությամբ դատավոր Ա. Խառատյանի առարկությունների էությունը և վերոհիշյալ հարցերին չի պատասխանել: Ավելին, դատավորները նշել են, որ իրենց մեղքը հերքող գործերի նյութերն ապօրինաբար ոչնչացված լինելու պայմաններում ներկայումս իրենք զրկված են իրենց կողմից խախտում թույլ տրված չլինելու փաստն ապացուցելու հնարավորությունից: Դա իր հերթին նշանակում է, որ կարգապահական վարույթն ընթանում է Օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասում վկայակոչված՝ Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներով նախատեսված երաշխիքների կոպիտ խախտմամբ: Վարույթների ոչնչացված լինելու պայմաններում ոչ վարույթ հարուցած, ոչ միջնորդություն ներկայացրած անձը և ոչ էլ Խորհուրդը ցանկության դեպքում անգամ չեն կարող ամբողջական ուսումնասիրել վարույթի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները, առավել ևս դրանք կարողանան արտացոլել իրենց որոշումներում՝ Օրենսգրքի 148-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և 155-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված որոշումների նկարագրական-պատճառաբանական մասերին ներկայացվող պահանջները կատարելու համար: Նշել են նաև, որ իրենց նկատմամբ դրսևորվող ակնհայտ կողմնակալության պայմաններում վարույթ հարուցող և միջնորդություն ներկայացրած անձինք չեն կատարել Օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջն այն մասին, որ դատավորի կողմից կատարված կարգապահական խախտման վերաբերյալ չփարատված կասկածները մեկնաբանվում են դատավորի օգտին:

 Դատավորները հայտնել են, որ Որոշումն անհիմն է, թերի և չի համապատասխանում Օրենսգրքի 148-րդ հոդվածի պահանջներին:

 Թեև միջնորդություն ներկայացրած անձը փորձել է տպավորություն ստեղծել, թե իբր կարգապահական վարույթի հարուցումից հետո լրացուցիչ ուսումնասիրություններ են կատարվել, որոնք էլ հիմք են հանդիսացել միջնորդություն ներկայացնելու համար, սակայն Որոշման ամբողջ բովանդակությունից երևում է, որ վարույթի հարուցումից հետո որևէ նոր տվյալ, տեղեկություն, ապացույց ձեռք չի բերվել, փաստերի որևէ նոր ուսումնասիրություն չի կատարվել: Որոշումը հիմնականում կրկնում է վարույթի հարուցման որոշման պնդումները, իսկ Դատավորների առարկություններն ու միջնորդությունները ներկայացված են թերի, աղավաղված և ըստ դրանց որևէ պատասխան տալու հնարավորության և նպատակահարմարության, Որոշումն անդրադարձ չի պարունակում Դատավորների կողմից բարձրացված վարույթի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքներին, իսկ դրանում կատարված եզրահանգումներն էլ սխալ են և հիմնված միայն վարույթ հարուցելու որոշման մեջ նշված ապացույցների վրա:

 Այսպես, միջնորդություն ներկայացրած անձը դատավորներ Ս. Թադևոսյանի և Ա. Խառատյանի բացատրությունների փաստարկները հերքելիս վարույթի ապացույց է համարել ՄԻԵԴ-ում Դիմումատուի հայտնած տեղեկությունն այն մասին, որ ինքն Արբիտրաժ ներկայացրել է արբիտրաժային համաձայնության վերաբերյալ փաստաթղթերը, ի հիմնավորումն որի վկայակոչել է իր հայցադիմումում այդ մասին նշված լինելը, իսկ որ Դիմումատուն տվյալ գործով շահագրգիռ կողմ է հանդիսացել, և նրա հայտնած տեղեկությունները կամ նրա հայցադիմումում նշվածը կարող են նաև ճիշտ չլինել, մանավանդ ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցչի անգործության պայմաններում, դա միջնորդություն ներկայացրած անձին չի մտահոգել: Ընդ որում, իր հետևությունները հիմնավորելու համար միջնորդություն ներկայացրած անձը միայն կրկնել է ՄԻԵԴ-ի վճռում նշվածները՝ անտեսելով, որ ինչպես վերը հիմնավորվեց, ՄԻԵԴ-ն իր եզրահանգումները ստիպված կատարել է Դիմումատուի ներկայացրած տվյալների հիման վրա, քանի որ ՄԻԵԴ-ում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցիչն այլ տվյալներ չի ներկայացրել: Եթե կարգապահական վարույթ հարուցելիս բավարար է միայն դրա հարուցման առիթի և հիմքի առերևույթ առկայությունը, ապա միջնորդության մասին Որոշմամբ արդեն Դատավորներին վերագրվում է կոնկրետ խախտում, հետևաբար Որոշումը պետք է ավելի հիմնավոր լինի և հենված ստույգ ապացույցների վրա, մինչդեռ Հայաստանի Հանրապետությունում քննված գործերի նյութերը և ապացույցները ոչնչացված լինելու պայմաններում դա անհնար է: Միայն այդ հանգամանքը բավարար էր, որպեսզի վարույթ հարուցած մարմինը հրաժարվեր միջնորդությամբ դիմելու մասին Որոշում կայացնելուց, ինչը չի արել։

 Դատավորները նշել են, որ Որոշման թերի և ոչ ճշգրիտ լինելու մասին է վկայում նաև այն հանգամանքը, որ վարույթի հարուցումից հետո դատավոր Տիգրան Պետրոսյանը բացատրություն չի ներկայացրել, մինչդեռ միջնորդություն ներկայացրած անձը որոշման մեջ երկու անգամ նշել է, թե իբր այդպիսի բացատրություն է ներկայացվել։ Դատավոր Տ. Պետրոսյանը վարույթ հարուցած անձին ներկայացրել է միայն կարգապահական վարույթը կարճելու մասին միջնորդություն, ինչի փաստարկներն էլ Որոշման մեջ շարադրվել են կիսատ։ Այսպես, դատավոր Տ. Պետրոսյանը՝ վարույթ հարուցած անձին հասցեագրված միջնորդությունում նշել է նրա անաչառությունը կասկածի տակ դնող երեք հիմք և հիմնավորում՝ հստակ տարանջատելով և համարակալելով դրանք, մինչդեռ միջնորդություն ներկայացրած անձը Որոշմամբ անդրադարձել է դրանցից միայն երկուսին՝ հանգելով սխալ հետևությունների, իսկ այն հանգամանքին, որ վարույթ հարուցած անձը՝ կոնկրետ իրենց նկատմամբ վարույթ հարուցելով, դրսևորել է կամայականություն և ընտրողաբար է կիրառել օրենքը, ոչ մի անդրադարձ չկա: Դա պատահական չէ, քանի որ միջնորդություն ներկայացրած անձն, ըստ, իրենց որևէ կերպ չէր կարող պատճառաբանել, թե ՄԻԵԴ վճիռների հիմքով պոտենցիալ պատասխանատվության ենթակա ավելի քան 40 դատավորներից ինչու է հատկապես իրենց նկատմամբ վարույթ հարուցել, երբ կան ավելի վաղ կայացված և հրապարակված ՄԻԵԴ վճիռներ, որոնցով արձանագրվել է մարդու իրավունքների խախտում՝ կապված դատարաններում քննված քրեական, քաղաքացիական և վարչական գործերով դատավորների կողմից նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ թույլ տալու հետ։

 Ինչ վերաբերում է դատավոր Տ. Պետրոսյանի կողմից վարույթի կարճման միջնորդությունում նշված մյուս երկու հանգամանքներին՝ Դատավորները նշել են, որ դրանց վերաբերյալ վերլուծություններն ու եզրահանգումները բացարձակապես սխալ են:

 Նախ՝ անհասկանալի է, թե ինչու է Որոշում կայացրած անձը դատավորի միջնորդության փաստարկը` վկայակոչելիս Լիազոր մարմնի և Խորհրդի նախագահի ընկերներ և գաղափարակիցներ լինելու հանգամանքը որակել դատավոր Տ. Պետրոսյանի՝ «իր [դատավորի] գնահատմամբ», երբ դատավորի միջնորդությամբ հղում է կատարվել այն լրատվամիջոցին, որտեղ կատարված հրապարակման համաձայն՝ հենց Կարեն Անդրեասյանն է ընդունել իրենց՝ ընկերներ և գաղափարակիցներ լինելը: Ուստի այդ հանգամանքը ոչ թե դատավորի գնահատմամբ է, այլ հիմնված է չհերքված հրապարակման, Կ. Անդրեասյանի խոստովանության վրա, ուստի գոնե անաչառության նվազագույն պայմանը պահպանելու համար միջնորդություն ներկայացրած անձը չպետք է գործածեր «իր գնահատմամբ» արտահայտությունը, իբրև թե դա դատավորի գնահատականն է և ոչ իրենը կամ Խորհրդի նախագահինը: Դատավորները պնդել են, որ վարույթ հարուցած անձի և Կ. Անդրեասյանի ընկերներ և գաղափարակիցներ լինելու հանգամանքը հենց վերջինիս գնահատականն է:

 Անդրադառնալով 04.11.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-81-Ո-Կ-22 և 02.09.2021 թվականի թիվ ԲԴԽ-56-Ո-Կ-18 որոշումներին և դրանց՝ սույն գործով կիրառելի լինելու հարցին, Դատավորները նշել են, որ Որոշում կայացրած անձը փաստարկել է, որ առաջին դեպքում վարույթի կարճման հիմք է հանդիսացել այն, որ կարգապահական վարույթը հարուցված է եղել մի գործով, որով Արդարադատության նախարարությունը հանդիսացել է վեճի կողմ: Վերլուծելով մյուս կարգապահական վարույթի կարճումը՝ Որոշում կայացրած անձն ընդունել է, որ դա կարճվել է այն հիմքով, որ վարույթ հարուցած անձը և նրան հաղորդում ներկայացրած անձը կապված են եղել փոխադարձ շահերով: Ինչ վերաբերում է սույն վարույթին, ապա դատավորը փաստարկել է, որ սույն դեպքում էլ ընկերական և տնտեսական շահերով փոխկապակցված են վարույթի կողմը և վարույթի ընթացքը լուծող, որպես դատավոր հանդես եկող անձը: Որոշում կայացրած անձի հետևությունը, թե այդ վարույթների իրավիճակները համադրելի չեն՝ փաստական հանգամանքների տարբերության պատճառով, անհիմն է հետևյալ պատճառներով.

 Ինչպես նշել է Վճռաբեկ դատարանն իր մի շարք որոշումներում՝ յուրաքանչյուր գործ եզակի է և չի կարող երկու գործերի միջև լինել փաստերի լիակատար համընկնում, ուստի ընդհանրապես որևէ իրավական դիրքորոշման կիրառումը այլ գործի փաստական հանգամանքների նկատմամբ կատարվում է ոչ թե փաստերի նույնության, այլ փաստական հանգամանքների նմանության պայմաններում (տե՛ս, օրինակ, թիվ ԵԿԴ/4708/02/17 քաղաքացիական գործով Վճռաբեկ դատարանի 04.03.2022 թվականի որոշումը): Այսինքն՝ եթե նախորդ կարգապահական վարույթն անաչառորեն հարուցած համարվելու համար անթույլատրելի կապեր են եղել վարույթ հարուցող անձի և նրան վարույթ հարուցելու հիմք հանդիսացած հաղորդումը ներկայացրած անձի միջև, ապա տվյալ դեպքում, ըստ Դատավորների, առկա են նման անթույլատրելի կապեր վարույթ հարուցող անձի և այդ վարույթի ընթացքը լուծող դատավորի միջև, ինչն իրենց գնահատմամբ ավելի կոպիտ խախտում է, քանի որ, ինչպես հիմնավորել են վարույթի կարճման մասին միջնորդությունում, «մեղադրողը» և «դատավորը» չեն կարող գտնվել ընկերական, տնտեսական և այլ կապերի մեջ, դա բոլոր դեպքերում հանգեցնում է վարույթի օրինականության խախտման: Խնդրո առարկա երկու դեպքում էլ անթույլատրելի կապեր են առկա վարույթի ընթացքը սկզբնավորող և որոշող անձանց միջև: Նման պայմաններում անհիմն է այն հետևությունը, թե նախորդ վարույթի և սույն վարույթի իրավիճակները «համադրելի չեն»։ Տվյալ երևույթի ճիշտ գնահատականը հետևյալն է՝ գոյություն ունի երկու դեպքերի փաստերի տարբերություն, սակայն երկու դեպքում էլ կան օբյեկտիվ հիմքեր՝ կասկածի տակ դնելու վարույթ հարուցած անձի անաչառությունը: Այս հետևությունը չի կարող հերքվել նաև այն փաստարկով, որ մի դեպքում կա վարույթ հարուցելու համար դիմող անձ, մյուս դեպքում՝ չկա։ Այդ հանգամանքն էական չէ, քանի որ եթե առաջին դեպքում կարող էին կասկածներ ծագել, որ վարույթ հարուցելու հարցով դիմած անձը կարող էր ուղղորդված լինել վարույթ հարուցած անձի կողմից, ապա տվյալ դեպքում անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող է կասկած ծագել, որ վարույթ հարուցած անձը կարող է ուղղորդված լինել վարույթի ընթացքը լուծող փոխկապակցված անձի կողմից: Այսինքն՝ էականն այն է, որ անկողմնակալ դիտորդի մոտ երկու դեպքում էլ կարող է ողջամիտ կասկած առաջանալ վարույթ հարուցած անձի անկողմնակալության նկատմամբ, մանավանդ, որ վարույթ հարուցած անձն առ այսօր չի բացատրել, թե ինչու վարույթ չի հարուցել մյուս, ավելի վաղ խախտում թույլ տված դատավորների նկատմամբ:

 Այսպիսով, իրավիճակները համադրելի են, և Խորհրդի վերոհիշյալ որոշման դիրքորոշումները, որոնք, ի դեպ, բխում են Օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջներից, լիովին կիրառելի են նաև սույն կարգապահական վարույթով:

 Ինչ վերաբերում է գույքը հավատարմագրային կառավարման հանձնելու արդյունքում վարույթ հարուցած անձի և Խորհրդի նախագահի միջև շահերի բախման իրավիճակի բացակայության մասին Որոշման հետևությանը, ապա Դատավորների պնդմամբ այն ևս անհիմն է, քանի որ վարույթը կարճելու մասին դատավորի միջնորդությունում ներկայացվել էր փաստարկ, որ դա չի վերացնում շահերի բախման իրավիճակը, ինչի մասին Որոշման մեջ որևէ վերլուծություն չկա: Փոխարենը փորձ է արվել գույքը հավատարմագրային կառավարման հանձնված լինելու և հավատարմագրային կառավարչի վրա գույքի սեփականատիրոջ կողմից ազդեցության գործադրման օրենսդրական արգելք սահմանված լինելու «իրավաչափ» ենթադրությունից բխեցնել, որ վարույթ հարուցած անձը Խորհրդի նախագահի վրա ազդելու որևէ լծակ չունի, իսկ դատավորի միջնորդությունում նշված հակառակ փաստարկները չեն վերլուծվել և չեն հերքվել:

 Մինչդեռ, եթե գույքն իրականում հանձնվել է հավատարմագրային կառավարման, պարզապես անհրաժեշտ էր վկայակոչել և հիմնավորել այդ փաստը և ոչ թե «իրավաչափ» ենթադրություն անել՝ հղում անելով դատավոր Ս. Անտոնյանի վերաբերյալ կարգապահական վարույթին: Վերջինիս կարգապահական վարույթում այդ հարցը քննարկվել է Խորհրդում՝ Կ. Անդրեասյանին հայտնված բացարկի լուծման փուլում, իսկ բարձրացված հարցը վերաբերել է Արդարադատության նախարարին: Եթե այդ պայմաններում Խորհրդի անդամները քննարկվող փաստերի մասին կարող էին միայն ենթադրություններ անել, ապա տվյալ դեպքում վարույթ հարուցող անձի և Խորհրդի նախագահի ընդհանուր տնտեսական շահերով փոխկապակցվածության մասին դատավոր Տ. Պետրոսյանի կողմից մատնանշվել է վարույթ հարուցելուց հետո մինչև միջնորդության ներկայացումը և այդ հարցը քննարկում են ոչ թե Խորհրդի անդամները, այլ հենց ինքը՝ վարույթ հարուցած անձը, քանի որ քննարկվող փաստը վերաբերել է իրեն: Տվյալ դեպքում դատավորի կասկածները փարատելու համար նա կարող էր վկայակոչել այն փաստը, որ գույքը հանձնված է հավատարմագրային կառավարման, և նշել համապատասխան պայմանագրի առկայության մասին, մինչդեռ դա չանելով և Որոշման կայացումն էլ պատվիրակելով այլ անձի, վարույթ հարուցած անձն ավելի է խորացրել իր անաչառության նկատմամբ կասկածները:

 Միաժամանակ, ի պատասխան Որոշմամբ արտահայտված նոր մտքերի՝ Դատավորները հայտնել են, որ գույքը հավատարմագրային կառավարման հանձնելը չի ենթադրում դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքից հրաժարում և միևնույն է, հավատարմագրային կառավարիչը պայմանագրով որոշված կարգով և ժամկետներում պետք է հաշվետվություն ներկայացնի սեփականատիրոջը կամ նրա նշած շահառուին, թե ինչպես է կառավարել գույքը։ Տվյալ դեպքում գույքը հավատարմագրային կառավարման հանձնելու դեպքում վարույթ հարուցած անձը պահպանած կլինի միայն պաշտոնի հետ անհամատեղելի գործունեությամբ չզբաղվելու պահանջը, իսկ գույքի համասեփականատերեր մնալը չի վերացնում այդ անձանց՝ գույքային շահերով կապված լինելն այն պարագայում, երբ գույքը բաժնեմաս է մի ընկերության, որը զբաղվում է ձեռնարկատիրական գործունեությամբ: Ի վերջո, Որոշում կայացրած անձն այս կապակցությամբ պետք է առաջադրեր և պատասխաներ երկու հարցի. արդյո՞ք և՛ վարույթ հարուցած անձը, և՛ Խորհրդի նախագահը շահագրգռված չեն, որպեսզի «ԷՅ ԷՄ» իրավաբանական ընկերության գործունեությունը լինի առավել շահութաբեր: Արդյո՞ք վարույթ հարուցած անձը որպես իրավաբանական անձի 60%-ի սեփականատեր հնարավորություն ունի այդ ընկերության կամ դրա բաժնեմասի հետ կապված ընդունելու այնպիսի որոշում, որը կարող է անդրադառնալ Խորհրդի նախագահի ընտանիքի տնտեսական շահերի վրա: Այդ հարցերի դրական պատասխաններն էլ կանխորոշում են նշված անձանց փոխադարձ կապվածությունը տնտեսական շահերով, հետևաբար նաև միևնույն վարույթում «մեղադրողի» և «դատավորի» գործառույթներն իրականացնելու անթույլատրելիությունը: Ի դեպ, «Իրական շահառուների վերաբերյալ» 22.02.2023 թվականին ներկայացված «ԷՅ ԷՄ» իրավաբանական ընկերության հայտարարագրում որպես կազմակերպության իրական շահառուներ են նշվել Գրիգոր Մինասյանը և Կ. Անդրեասյանի կին Եվա Առաքելյանը: Միաժամանակ հաստատվել է, որ կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում Գրիգոր Մինասյանն ունի 60% ուղղակի մասնակցություն:

 Դատավորները վկայակոչելով «Փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 14-րդ կետը՝ նշել են, որ Գ. Մինասյանի և Կ. Անդրեասյանի ընտանիքի փոխադարձ տնտեսական շահերով կապված լինելն անժխտելի փաստ է՝ հաստատված հրապարակված պաշտոնական փաստաթղթով և նման պայմաններում այդ փաստը որևէ ձևով ժխտելը չի կարող փոխել իրականությունը:

 Դատավորները նաև հայտնել են, որ անվիճելի է, որ դատական կազմում անգամ մեկ դատավորի բացարկման հիմքերի առկայության դեպքում այդ դատավորը չի կարող մասնակցել որոշման կայացմանը: Ինչ վերաբերում է այդ դատավորի մասնակցության ազդեցությանը վարույթի ելքի վրա, ապա դատավոր Տ. Պետրոսյանի միջնորդությունում արդեն իսկ հիմնավորվել է, որ Խորհրդի նախագահը տվյալ դեպքում էական ազդեցություն ունի վարույթի ելքի վրա, քանի որ հանդիսացել է իշխող կուսակցության անդամ: Խորհրդի մյուս 9 անդամների վրա նրա ազդեցության մասին են վկայում նրա պաշտոնավարման օրվանից Խորհրդի որոշումների քվեարկության արդյունքները, որպես կանոն՝ մինչև 2023 թվականի ապրիլ ամիսն այդ որոշումների կապակցությամբ Խորհրդի անդամների որևէ հատուկ կարծիքի բացակայությունը։ Ըստ Դատավորների՝ Խորհրդի որոշ անդամների հետ Խորհրդի նախագահն ունի այնպիսի կապեր, որոնց բնույթը բարձրաձայնել իրենց թույլ չի տալիս ցանկացած իրավիճակում զսպվածություն հանդես բերելու դատավորի վարքագծի կանոնը:

 Դատավորները, անդրադառնալով դատավոր Ս. Թադևոսյանի փաստարկներին՝ նյութական կամ դատավարական նորմերի խախտումները «կարգապահական խախտում» հասկացության սահմանադրաիրավական բովանդակության մեջ չներառվելուն, Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի տարբեր մասերի միջև հակասությունների առկայությանը, ինչպես նաև նյութական և դատավարական նորմերի խախտումների համար դատավորների պատասխանատվության ենթակա չլինելուն, վարույթ հարուցած անձը կատարել է մի ուշագրավ եզրահանգում. «Նշված նորմերի առկայությունը չի բացառում նմանատիպ գործողություններով՝ այլ հանգամանքների հետ համակցության պայմաններում կարգապահական խախտման հիմքերի ստեղծումը»: Տվյալ դեպքում կարգապահական խախտման հիմքեր իրոք առկա չեն, դրանք ստեղծվում են Սահմանադրության և օրենքների սխալ մեկնաբանմամբ, քանի որ «դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելուն հանգեցնելու համար» հաշվի առնվելու ենթակա և ոչ մի հանգամանք հաշվի չի առնվել: Այսպես, եթե միջնորդությամբ դիմած անձի կարծիքով պետք է հաշվի առնվի խախտման բնույթը, ապա Որոշումից պարզ չէ, թե «խախտման բնույթ» ասելով ինչ նկատի ունի միջնորդություն ներկայացրած անձն այն պայմաններում, երբ 2020 թվականին կատարված փոփոխությունների արդյունքում Օրենսգրքից հանվել են «խախտում» բառից առաջ եղած «ակնհայտ և կոպիտ» բառերը, որոնց իմաստը Խորհրդի նախորդ կազմը բացահայտել և մեկնաբանել էր իր որոշումներում, իսկ որպես խախտման բնույթը որոշող չափանիշ Օրենսգրքում թողնվել է միայն «էական կարգապահական խախտում» հասկացությունը: Նման պայմաններում դատավորների կարգապահական պատասխանատվության հանգեցնող բոլոր խախտումներն ըստ օրենսդրի [փոփոխության արդյունքում խեղաթյուրված] տրամաբանության դասակարգվում են միայն էական և ոչ էական խախտումների, իսկ քանի որ էական կարգապահական խախտման համար սահմանված է դատավորի լիազորությունների դադարեցում, ստացվում է, որ տույժի մյուս տեսակները կիրառվում են ոչ էական խախտումների համար, իսկ ոչ էական խախտումների համար դատավորներին պատժելն ապօրինի գործողություն է, ավելին՝ պարունակում է հանցագործության առերևույթ հատկանիշներ:

 Այսպիսով, կատարված օրենսդրական փոփոխության արդյունքում Դատավորները գտել են, որ Օրենսգիրքը վերոհիշյալ առումով չի համապատասխանում օրենքի իրավական, կանխատեսելի լինելու պահանջներին, քանի որ Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում նշված՝ խախտումը «դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ» կատարված լինելը ոչ թե բնութագրում է խախտման՝ որպես գործողության կամ անգործության օբյեկտիվ կողմը, այլ խախտումը կատարող սուբյեկտի մեղքի ձևը՝ սուբյեկտիվ կողմը: Եթե մի պահ վերանում ենք մեղքի ձևի վերաբերյալ նշումից, ապա ստացվում է, որ որպես դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք օրենսդիրը սահմանել է նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի ցանկացած խախտումը, իսկ մեղքի ձևի և բնույթի նշումը ոչնչով չի ավելացնում խախտման՝ որպես արարքի բնութագիրը, քանի որ, միևնույն է, ցանկացած խախտման համար դատավորին կարելի է պատասխանատվության ենթարկել միայն մեղքի առկայության դեպքում:

 Ըստ միջնորդություն ներկայացրած անձի՝ խախտման համար վարույթ հարուցելիս կամ միջնորդություն ներկայացնելիս պետք է հաշվի առնվեն խախտման առաջացրած փաստական և իրավական հետևանքները: Սույն կարգապահական վարույթով ո՛չ վարույթ հարուցած, ո՛չ Որոշումը կայացրած անձի կողմից դրանք հաշվի չեն առնվել, մասնավորապես անտեսվել են այն հանգամանքները, որ ՄԻԵԴ-ն իր վճռով մարդու իրավունքների խախտում արձանագրելով, այնուամենայնիվ մերժել է Դիմումատուի նյութական պահանջը, իսկ դրանից հետո Դիմումատուն նույնիսկ չի էլ դիմել ներպետական դատարաններ՝ իր նկատմամբ կայացված դատական ակտերը վերանայելու և բեկանելու պահանջով: Ստացվում է, որ ներպետական դատարանների դատական ակտերի արդյունքում կրած նյութական վնասը Դիմումատուին չի էլ հետաքրքրում, սակայն Դատավորներին պատասխանատվության ենթարկելու հարցը ենթադրյալ խախտումից տասներեքուկես տարի անց հետաքրքրում է վարույթ հարուցած և միջնորդություն ներկայացրած անձանց:

 Դատավորները նաև նշել են, որ Որոշման մեջ չկա նաև որևէ հիմնավորում, թե Դատավորների խախտումն ինչ ծանր հետևանքների է հանգեցրել: Այսպես, Որոշման մեջ այդպես էլ բացահայտված չէ, թե Դատավորների կատարած խախտումն ինչպես, ինչ հատկանիշների ուժով է կասկածի տակ դրել Դատավորներից յուրաքանչյուրի համապատասխանությունը դատավորի կարգավիճակին կամ հեղինակազրկել դատական իշխանությունը: Միգուցե նրանց կատարած խախտումներն ավելի կոպիտ են, քան այն մյուս քառասունից ավելի դատավորների կատարած խախտումները, որոնց արդյունքում ՄԻԵԴ-ն արձանագրել է մարդու իրավունքների խախտում՝ այդ մասին Որոշման մեջ որևէ հիմնավորում չկա, իսկ եթե այդ խախտումներն ավելի կոպիտ չեն, քան մյուս դատավորների թույլ տվածները, ապա ինչու է կարգապահական վարույթ հարուցվել այս 4 դատավորի նկատմամբ և նրանց պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդությամբ դիմելու Որոշումը կայացվել, մինչդեռ խախտում թույլ տված մյուս դատավորները ծառայողական առաջխաղացում են ունեցել և կարգապահական պատասխանատվության չեն կանչվում: Միգուցե վարույթ հարուցած անձը կարծում է, որ մյուս՝ պատասխանատվության չկանչված դատավորների թույլ տված խախտումը բարձրացրել է դատական իշխանության հեղինակությունը, իսկ այդ դատավորներն էլ արժանի են ավելի բարձր կարգավիճակի: Դատավորները նշել են, որ իրենք ամենևին դեմ չեն գործընկերների առաջխաղացմանը, սակայն ցանկանում են ընդգծել միևնույն կարգավիճակում գտնվող դատավորների նկատմամբ խտրական վերաբերմունքը, որը դրսևորվում է սույն կարգապահական վարույթը հարուցելով և ցանկացած գնով տպավորություն ստեղծելով, թե Դատավորներն ինչ-որ արտառոց խախտում են թույլ տվել մյուս դատավորների համեմատ: Այսպիսով, Որոշումը կայացրած անձի կողմից հաշվի չի առնվել Դատավորների խախտումը բնութագրող՝ իր իսկ Որոշման մեջ վկայակոչված և ոչ մի հանգամանք, իսկ Որոշումը, բացի անհիմն լինելուց, լի է նաև մի շարք հակասություններով:

 Այսպես, Որոշման 20-րդ էջում միջնորդություն ներկայացրած անձը փաստել է, որ Դատավորները «առանց իրավաչափ հիմքի հրաժարվել են գործի ըստ էության քննություն իրականացնելուց (հետևաբար նաև՝ արդարադատություն իրականացնելուց)», իսկ Որոշման 22-րդ էջում արդեն փաստվել է բոլորովին այլ բան. «Դատավորները Դիմումատու ընկերության ներկայացրած հայցադիմումն առանց քննության թողնելով (առանց քննության թողնելը իրավաչափ համարելով) «անտարբեր» վերաբերմունք են ցուցաբերել Դիմումատուի իրավունքների պաշտպանության ապահովման հարցում: Դատավորները թեև բացահայտ չհրաժարվելով արդարադատության իրականացումից, պարզապես խուսափել են գործի քննություն իրականացնելու իրենց պարտականությունից...»։ Մեջբերված հատվածներից ակնհայտ է, որ միջնորդություն ներկայացրած անձն այդպես էլ չի կողմնորոշվել՝ Դատավորներն արդարադատություն իրականացնելուց, գործի քննություն իրականացնելուց հրաժարվել են, թե ոչ, քանի որ հրաժարումը փաստելուց ընդամենը երկու էջ հետո նշել է, թե դատավորները բացահայտ չեն հրաժարվել արդարադատության իրականացումից: Եթե նրանք բացահայտ չեն հրաժարվել արդարադատության իրականացումից, միգուցե դրանից գաղտնի՞ (կամ քողարկվա՞ծ) են հրաժարվել։ Ի վերջո նրանք հրաժարվե՞լ են արդարադատության իրականացումից, թե՞ խուսափել են դրանից։ Այս հարցերի պարզումն էական նշանակություն ունի սույն կարգապահական վարույթի համար, քանի որ Դատավորներն իրավունք ունեն իմանալու, թե ի վերջո իրենց ինչ խախտման մեջ են մեղադրում, որպեսզի կարողանան պաշտպանվել մեղադրանքից: Մի բան է արդարադատության իրականացումից հրաժարվելը, մեկ այլ բան՝ դրանից խուսափելը։

 Այնուհետև, արարքն արդարադատության իրականացումից ոչ թե հրաժարում, այլ խուսափում որակելուց հետո միջնորդություն ներկայացրած անձն անմիջապես անցել է մեղքի ձևի վերլուծությանը, փաստելով, որ վարույթի շրջանակներում չեն հայտնաբերվել Դատավորների արարքը դիտավորությամբ կատարած լինելու վերաբերյալ փաստական տվյալներ։ Ստացվում է, որ վարույթի շրջանակներում միջնորդություն ներկայացրած անձն այնուամենայնիվ փորձել է փաստական տվյալներ ձեռք բերել արարքը դիտավորությամբ կատարված լինելու վերաբերյալ, սակայն այդպիսիք չհայտնաբերելու արդյունքում եկել է այն եզրահանգման, որ խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ։ Սրանով միջնորդություն ներկայացրած անձն ակամա խոստովանել է, որ վարույթն իրականացրել է ակնհայտ մեղադրական թեքումով՝ Դատավորներին ավելի ծանր՝ դիտավորությամբ կատարված խախտում վերագրելու ուղղությամբ, իսկ երբ դա չի հաջողվել, բավարարվել է նրանց կոպիտ անփութությամբ կատարված խախտում վերագրելով: Սակայն, բացի վարույթի միտումնավորությունից, առկա է ևս մեկ խնդիր՝ դա այն է, որ Դատավորներին վերագրվող թեկուզև անորոշ խախտումները միջնորդություն ներկայացրած անձի վերագրած մեղքի ձևով կատարել իրականում հնարավոր չէ:

 Այսպես, Դատավորները, վկայակոչելով Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ մասերը, նշել են, որ իրավունքի ժամանակակից տեսությունը բոլոր իրավախախտումները՝ իրավակարգը խախտող արարքները, դասակարգում է երկու խմբի՝ հանցագործությունների և այլ իրավախախտումների: Այլ իրավախախտումներն իրենց հերթին դասակարգվում են վարչական և կարգապահական իրավախախտումների (զանցանքների)։ Հանցակազմերը և զանցակազմերը լինում են երկու տեսակի՝ ձևական և նյութական: Եթե առաջին դեպքում անձին պատասխանատվության ենթարկելու համար բավարար է սոսկ «խախտում» բնութագրվող գործողության կատարումը կամ անգործության դրսևորումը, ապա նյութական հանցակազմի կամ զանցակազմի առկայության համար անհրաժեշտ է հանրավտանգ հետևանքի առաջացումը: Անձի մեղքը բնութագրում է նրա արարքի սուբյեկտիվ կողմը, այսինքն՝ այն, թե անձն ինչ վերաբերմունք է դրսևորում իր կատարած արարքի և դրա հետևանքների նկատմամբ: Ըստ այդ հատկանիշների էլ` մեղքը լինում է 2 ձևի` դիտավորություն և անզգուշություն, դրանք էլ իրենց հերթին՝ ուղղակի և անուղղակի դիտավորություն, ինքնավստահություն և անփութություն: Քանի որ մեղքի ձևերը և տեսակներն առավել մանրամասն մշակվել են քրեական իրավունքի բնագավառում, ուստի վերլուծության համար օգտագործել են այդ բնագավառի բնորոշումները:

 Վկայակոչելով 05.05.2021 թվականին ընդունված և 01.07.2022 թվականին ուժի մեջ մտած Քրեական օրենսգրքի 26-րդ հոդվածի 3-րդ մասը՝ Դատավորները նշել են, որ նոր Քրեական օրենսգրքի կարգավորումները չեն վկայակոչվում, քանի որ հանցավոր անփութության սահմանումը գրեթե չի փոխվել, իսկ միջնորդություն ներկայացրած անձն էլ իր դատողությունները կատարել է նախկին իրավակարգավորումներով տրված ձևակերպումների սահմաններում:

 Դատավորները հայտնել են, որ Որոշման մեջ նշված է. «Դատավորների կողմից դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ, քանի որ Դատավորները չեն գիտակցել իրենց վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էին և պարտավոր էին դա անել»: Որոշման այս ձևակերպումից հետևում է, որ արարքն անփութությամբ կատարված որակելիս միջնորդություն ներկայացրած անձը դա հիմնավորել է նրանով, որ Դատավորները չեն գիտակցել իրենց վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը: Վերոհիշյալ օրենսդրական սահմանումից հետևում է, որ անձի կողմից իր գործողության կամ անգործության հանրավտանգ բնույթը գիտակցելու մասին անփութությամբ կատարված արարքի դեպքում խոսք չկա, քանի որ դա դիտավորության հատկանիշ է, իսկ անփութությունը բնորոշելու համար օրենսդիրը որոշիչ նշանակություն է տվել անձի կողմից իր կատարած արարքի (գործողության կամ անգործության) հանրության համար վտանգավոր հետևանքների առաջացման հնարավորությունը նախատեսելուն կամ չնախատեսելուն:

 Դատավորները հայտնել են, որ իրենց վերագրված մեղքի ձևի սահմանումը Որոշման մեջ չի համապատասխանում մեղքի ձևերից և ոչ մեկի սահմանմանը, սակայն առավել մոտ է քրեաիրավական առումով անփութության ձևակերպմանը. տարբերությունը միայն այն է, որ անզգույշ մեղքի ձևը սահմանելիս օրենսդիրն էական նշանակություն է տվել ոչ թե արարքի բնույթի (փաստական հանգամանքների), այլ դրա հնարավոր հետևանքների առաջացման նկատմամբ անձի վերաբերմունքին, մինչդեռ տվյալ դեպքում Որոշում կայացրած անձն իր ձևակերպմամբ հաստատված է համարել Դատավորների կողմից իրենց վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը չգիտակցելու հանգամանքը՝ այդպիսով վկայակոչելով մի հանգամանք, որն իրավունքի տեսության մեջ և քրեական իրավունքում օգտագործվում է մեղքի դիտավորյալ ձևը սահմանելիս: Քանի որ իրենց վերագրված խախտման մեղքի ձևը որոշելիս ոչ մի խոսք չի ասվել խախտման հնարավոր հետևանքները նախատեսելու կամ չնախատեսելու վերաբերյալ, ստացվում է, որ իր եզրահանգումներն Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի ձևակերպումներին համապատասխանեցնելու համար միջնորդություն ներկայացրած անձն ստեղծել է մի նոր, իրավագիտությանն անհայտ մեղքի ձև, որը պարունակում է թե՛ դիտավորության և թե՛ անզգուշության հատկանիշներ: Հաշվի առնելով նաև, որ Դատավորներին վերագրվում է արդարադատության իրականացումից հրաժարվելու կամ խուսափելու, «Դիմումատուի իրավունքների պաշտպանության ապահովման հարցում «անտարբեր» վերաբերմունք ցուցաբերելու» արարք, ապա իրավիճակն ավելի է բարդանում, քանի որ ցանկացած բանից (այդ թվում և արդարադատության իրականացումից) հրաժարվել կարելի է միայն դիտավորությամբ։ Որևէ բանից հրաժարվելու համար անձը պետք է դրանից հրաժարվելու կամք դրսևորի և այն իրականացնի, իսկ կամքը բնութագրում է մեղքի՝ դիտավորյալ ձևը, ահա թե ինչու հնարավոր չէ արդարադատության իրականացումից անփութությամբ հրաժարվել: Նույնը վերաբերում է նաև արդարադատության իրականացումից խուսափելուն, միայն թե այս դեպքում արդարադատության իրականացումից հնարավոր է խուսափել կամ դիտավորությամբ՝ խուսափելու կամք դրսևորելով, կամ ակամա՝ առանց մեղքի (օրինակ՝ եթե Վճռաբեկ դատարանի դատավորները Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կայացնելիս գտնվեին արձակուրդում կամ անաշխատունակության մեջ): Ինչ վերաբերում է Որոշման հետևությանը, թե «Դատավորները Դիմումատու ընկերության ներկայացրած հայցադիմումն առանց քննության թողնելով (առանց քննության թողնելն իրավաչափ համարելով) «անտարբեր» վերաբերմունք են ցուցաբերել Դիմումատուի իրավունքների պաշտպանության ապահովման հարցում», ապա այն լիովին համընկնում է 18.04.2003 թվականին ընդունված և 01.08.2003 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքով սահմանված անուղղակի դիտավորությամբ դրսևորված մեղքի հատկանիշներին, այն է՝ եթե անձը գիտակցել է իր գործողության (անգործության) հանրության համար վտանգավոր բնույթը, նախատեսել է հանրության համար վտանգավոր հետևանքների առաջացման հնարավորությունը, չի ցանկացել այդ հետևանքները, բայց գիտակցաբար թույլ է տվել դրանք:

 Այսպիսով, միջնորդություն ներկայացրած անձը Որոշման մեջ հաստատված է համարել, որ Դատավորները խախտումը կատարել են կոպիտ անփութությամբ, սակայն ի խախտումն դատավորների խախտման մեղքի ձևը հստակ որոշելու իր պարտականության, նրանց վերագրել է խախտումը դիտավորությամբ կատարելու հատկանիշներ՝ արդյունքում նրանց վերագրելով մեղքի այնպիսի ձև, որով տվյալ արարքը կատարել հնարավոր չէ:

 Դատավորները նաև հայտնել են, որ վարույթ հարուցելու մասին և միջնորդությամբ Խորհրդին դիմելու մասին որոշումներում դրանց հեղինակները եզրակացրել են, որ Դատավորների կողմից թույլ են տրվել դատավարական իրավունքի նորմերի՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջների խախտումներ: Միաժամանակ Որոշման համաձայն՝ Լիազոր մարմնի գնահատմամբ, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի կողմից, ի հավելումն վերը նշված խախտումների, թույլ են տրվել նաև դատավարական իրավունքի նորմերի՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտումներ։

 Սույն կարգապահական վարույթի հարուցման հիմք հանդիսացած ՄԻԵԴ վճռի ուսումնասիրությունից երևում է, որ այնտեղ հիշատակված են բոլոր դատավորներին վերագրվող բոլոր խախտված նորմերը, մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանի դատավորների կողմից Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի խախտումների մասին որևէ հիշատակում չկա: Դա նշանակում է, որ այդ նորմերի խախտումները Լիազոր մարմնի կողմից ինքնուրույն են հայտնաբերվել, իսկ խախտումը վարույթ հարուցող մարմնի կողմից հայտնաբերվելու դեպքում, Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետին համապատասխան, դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթ չի կարող հարուցվել, եթե եզրափակիչ դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո անցել է ութ տարի: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած որոշումը կայացվել է 23.09.2009 թվականին, մինչդեռ Լիազոր մարմինն իր հայտնաբերած խախտման հիմքով վարույթ է հարուցել 27.03.2023 թվականին՝ ավելի քան տասներեք տարի անց: Դատավորները նշել են, որ վերոգրյալից բխում է, որ իրենց նկատմամբ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի խախտման հիմքով վարույթը հարուցվել է Լիազոր մարմնի լիազորությունների վերազանցմամբ, հետևաբար իրավաչափ չէ նաև նրանց նշված նորմերի խախտումներ վերագրելը Որոշմամբ:

 Դատավորները միաժամանակ անդրադառնալով Վճռաբեկ դատարանի դատավորների կողմից թույլ տրված «հավելյալ» խախտումներին՝ նշել են, որ քննարկվող ժամանակաշրջանում Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը բաղկացած է եղել թվով 10 դատավորներից: Վճռաբեկ վարույթի սահմանված կարգի համաձայն՝ պալատի յուրաքանչյուր դատավորի մակագրվել են գործեր, այսինքն՝ յուրաքանչյուր գործ ունեցել է զեկուցող։ Վերջինս ծանոթացել է գործի նյութերին և դրա վերաբերյալ պալատում ներկայացրել զեկույց, ինչի հիման վրա էլ դատական կազմի դատավորները պատկերացում են կազմել տվյալ գործի էության մասին: Տվյալ դեպքում գործը զեկուցող դատավոր Վ. Աբելյանի զեկույցի հիման վրա են պալատի մյուս դատավորները եկել Վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ նշված եզրահանգումներին: 23.09.2009 թվականի որոշման մեջ նշված է. «Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հաշվի առնելով Առևտրաարդյունաբերական պալատի արբիտրաժային տրիբունալ արբիտրաժային համաձայնության բնօրինակը կամ վավերացված պատճենը չներկայացնելու ... և հարցը չքննելու հանգամանքը, [դիմումատու ընկերությունը] զրկված չէ դատական պաշտպանությունից՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր դրույթներին համապատասխան...»: Մեջբերումից միանշանակ հետևում է, որ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի դատավորները որոշումը ստորագրելիս համոզված են եղել, որ Դիմումատու ընկերության դատարանի մատչելիության իրավունքը չի սահմանափակվում: Լիազոր մարմինը Դատավորներին խախտում վերագրելով չի պարզաբանել այն հարցը, որ եթե ըստ գործը զեկուցողի՝ գործում եղած տվյալների համաձայն արբիտրաժային դատարան դիմելու Դիմումատուի հնարավորությունը չի սպառվել, ապա Դատավորներն ինչի հիման վրա պետք է եզրահանգեին, որ հնարավոր է՝ զեկուցողը գործի հանգամանքները ճիշտ չի ներկայացնում։ Հայտնի է, որ և՛ այն ժամանակ, և՛ ներկայումս Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական (ներկայումս քաղաքացիական) պալատում յուրաքանչյուր շաբաթ քննարկվում են տասնյակ, երբեմն նաև՝ հարյուրավոր գործեր և տեխնիկապես ու ֆիզիկապես անհնար է, որ բոլոր դատավորները ծանոթանան բոլոր գործերին: Եթե պալատի մյուս դատավորները գործը զեկուցող դատավորի զեկույցին ամեն անգամ վերաբերվեն կասկածանքով, պալատի աշխատանքը պարզապես կդառնա անհնարին կամ էլ, եթե Հայաստանի Հանրապետությունը որոշի բարձրացնել յուրաքանչյուր դատավորի անձնական պատասխանատվությունը, ապա պալատի դատավորների թիվն առնվազն պետք է տասնապատկվի, որպեսզի բոլոր դատավորներն անձամբ ծանոթանան բոլոր գործերին և անձնական պատասխանատվություն կրեն իրենց որոշումների համար, ինչը պետական ռեսուրսների հարց է: Սակայն փաստ է, որ այդ ժամանակ պալատում եղել են ընդամենը տասը դատավորներ, և կոնկրետ դեպքում պալատի յուրաքանչյուր դատավոր, այդ թվում իրենք, ողջամտորեն ենթադրել են, որ զեկուցողը ճիշտ է ներկայացրել զեկուցվող գործի տվյալները, հետևաբար զեկուցող դատավորի ստորագրելուց հետո Վճռաբեկ դատարանի որոշումը ստորագրելիս՝ անգամ խախտում թույլ տրված լինելը հաստատված համարվելու պայմաններում, նրանց մեղքը բացակայել է: Այդ տեսակետից Որոշումը կայացրած անձի այն եզրահանգումը, թե խախտումը կատարվել է կոպիտ անփութությամբ, լիովին հիմնազուրկ է, քանզի, չպատկերացնելով պալատի աշխատանքների կազմակերպման սկզբունքներն ու եղանակները, միջնորդություն ներկայացրած անձը չի պարզաբանել, թե կոնկրետ ինչպես է դրսևորվել գործի զեկուցող չհանդիսացող դատավորների անփութությունը և հատկապես մեղքի որ հատկանիշներն են թույլ տալիս պնդելու, թե այդ անփութությունը կոպիտ է եղել։ Որոշումը պետք է պատասխաներ այն հարցին, թե ինչ պետք է անեին Դատավորներն իրենց պաշտոնեական պարտականություններն անթերի կատարելու համար, որը չեն արել: Ի վերջո չի կարելի անձի վրա դնել որևէ պարտականություն, որի կատարումը փաստացի անհնար է, իսկ հետագայում էլ նրան մեղադրել իր պարտականությունները թերի, անփույթ կատարելու մեջ։

 Դատավորները նշել են, որ իրենց վերագրվել է ոչ մի հիմք չունեցող, վերացական և անհասկանալի խախտում՝ կատարված անհասկանալի մեղքի ձևով, այն պայմաններում, երբ իրականում այդ դատավորների կողմից խախտում թույլ չի տրվել, իսկ եթե անգամ որևէ խախտում առկա է, ապա դրանում նրանց մեղքը բացակայում է: Այդ կապակցությամբ Լիազոր մարմինը չի կատարել կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի ապացուցման՝ Օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը, Որոշումը կայացրել է նույն օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 5-րդ մասի պահանջի խախտմամբ՝ խախտման հանգամանքների վերաբերյալ բավարար ուսումնասիրություն չկատարելով, իսկ ըստ էության և Որոշումն էլ կայացրել է ի խախտումն Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 1-ին կետի, 6-րդ մասի 1-ին կետի, 142-րդ հոդվածի 10-րդ մասի պահանջների, այն է՝ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի և դատավորների մեղքի բացակայության պայմաններում:

 Դատավորներ Արտակ Բարսեղյանն ու Տիգրան Պետրոսյանը ամփոփելով վերը նշվածը, վկայակոչելով Օրենսգրքի 148-րդ հոդվածի 8-րդ մասը, 153-րդ հոդվածը՝ Խորհրդին միջնորդել են իրենց կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասով մերժել Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարող Լևոն Բալյանի 24.05.2023 թվականի Որոշմամբ ներկայացված միջնորդությունը կամ կարճել կարգապահական վարույթը, կասեցնել սույն կարգապահական վարույթը և դիմել Սահմանադրական դատարան՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 1.1-ին մասը և 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր ճանաչելու պահանջով, միաժամանակ խնդրել են Վճռաբեկ դատարանում գործը զեկուցող դատավոր Վարուժան Աբելյանին հրավիրել որպես վկա՝ վերագրվող խախտման հանգամանքները պարզելու համար:

 Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Արտակ Բարսեղյանի ներկայացուցիչ Էմիլ Ամիրխանյանը ներկայացրել է դիրքորոշման լրացում՝ հայտնելով, որ մինչև Որոշման հիմքերին և հիմնավորումներին անդրադառնալը գտնում է, որ ՄԻԵԴ 24.01.2019 թվականի վճիռը (դրա ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը) սույն դեպքում կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ չէր կարող հանդիսանար, ներքոհիշյալ պատճառաբանությամբ.

Դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթները սահմանված են Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասով:

ՄԻԵԴ ակտը (դրա ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը) որպես կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ սահմանվել է 25.03.2020 թվականին ընդունված (ուժի մեջ է մտել 02.05.2020թ.) թիվ ՀՕ-197-Ն օրենքով` նույն հոդվածում կատարված լրացմամբ: Մասնավորապես, նշված հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթներն են վարույթ հարուցող մարմնի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայացրած ակտի ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը:

Միևնույն ժամանակ, նույն օրենքի անցումային դրույթների 19-րդ մասի համաձայն՝ սույն օրենքով լրացվող՝ 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ միջազգային դատարանի կամ այլ միջազգային ատյանի՝ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո կայացրած ակտերի հիման վրա:

Վերոնշյալից նորմերից ուղղակիորեն և անվերապահորեն հետևում է, որ որպես կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ կարող է ծառայել միայն այն ՄԻԵԴ վճիռը, որը կայացվել է նշված օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո, այն է՝ 02.05.2020 թվականից հետո: Նշված մոտեցումը բացատրվում է անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքների հետադարձ ուժ չունենալու սահմանադրական սկզբունքի առկայությամբ (Սահմանադրության 73-րդ հոդված):

Հետևաբար, Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի ցանկացած տարբերվող մեկնաբանություն իրավաչափ չի կարող որակվել և կհակասի ոչ միայն անձի վիճակը վատթարացնող նորմի հետադարձության արգելքի, իրավական որոշակիության սկզբունքներին, այլ հենց օրենքի տառին:

Մինչդեռ, տվյալ դեպքում դատավոր Արտակ Բարսեղյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթի հարուցման համար Լիազոր մարմինը որպես առիթ է դիտարկել 2019 թվականին կայացված ՄԻԵԴ վճիռը, ինչն ուղղակիորեն հակասում է Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի պահանջին։

Ենթադրվում է, որ նման մոտեցումը (2019 թվականի ՄԻԵԴ վճիռը որպես առիթ դիտելը) վարույթ հարուցող մարմինը պայմանավորել է 06.07.2022 թվականին ընդունված թիվ ՀՕ-333-Ն օրենքով «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածում կատարված լրացմամբ, քանի որ Որոշմամբ հղում է կատարվել հենց այդ նորմին:

Դատավորի ներկայացուցիչը պնդել է, որ նշված հոդվածում կատարված փոփոխությունները չեն վերաբերում վարույթի հարուցման առիթներին և չեն պատասխանում այն իրավական հարցին, թե որ ՄԻԵԴ վճիռները կարող են առիթ հանդիսանալ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Դատավորի ներկայացուցիչը հարուցման ժամկետների մասով հայտնել է, որ դեռևս 2020 թվականին թիվ ՀՕ-197-Ն օրենքով կատարվել է փոփոխություն նաև Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածում, որտեղ պարզապես սահմանվել է, որ նշված հոդվածում սահմանված ժամկետները կիրառելի չեն նույն օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով հարուցվող կարգապահական վարույթի նկատմամբ:

Այսինքն ստացվում է, որ 2020 թվականի օրենսդրական փոփոխություններով սահմանվել է կարգապահական վարույթ հարուցելու նոր առիթ, սակայն բաց է մնացել այն հարցի կարգավորումը, թե այդ առիթով ինչ ժամկետներում կարող է կարգապահական վարույթ հարուցվել։

Նշված բացն ուղղվել է հենց 06.07.2022 թվականին ընդունված թիվ ՀՕ-333-Ն օրենքով Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածում կատարված լրացմամբ, որը կիրառվել է Լիազոր մարմնի կողմից:

Մասնավորապես, նշված հոդվածը լրացվել է 1.1 մասով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.

«1.1. Սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված ժամկետները չեն տարածվում սույն օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով հարուցվող կարգապահական վարույթների վրա։ Եթե արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտումը հայտնաբերվել է մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտի ուսումնասիրության արդյունքով, ապա այդ խախտման հիմքով կարգապահական վարույթ չի կարող հարուցվել, եթե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո անցել է 15 տարի:»

Նշված նորմը լրացվել է Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածում, որը վերաբերում է վարույթի հարուցման ժամկետներին: Հետևաբար և հաշվի առնելով նաև դրա բովանդակությունը, ակնհայտ է դառնում, որ այն վերաբերում է միայն վարույթ հարուցելու ժամկետին, որը պետք է հաշվարկվեր ՄԻԵԴ ակտի ուժի մեջ մտնելուց հետո։ Միաժամանակ, նախատեսվել է անցումային դրույթ, որով սահմանվել է. «Սույն օրենքի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքում կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել նաև մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը կայացված՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտումներով, եթե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայացրած ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո չի անցել 15 տարի:»

Վերոնշյալից հետևում է, որ թիվ ՀՕ-333-Ն օրենքի անցումային դրույթի՝ վարույթ հարուցելու ժամկետի կանոնը վերաբերում է մինչև այդ օրենքի ուժի մեջ մտնելը (13.08.2022թ․) կայացված ՄԻԵԴ ակտերին, սակայն թիվ ՀՕ-197-Ն օրենքի անցումային դրույթների 19-րդ մասի գործողության պայմաններում, կարող է վերաբերել հետադարձ հաշվարկով՝ մինչ 02.05.2020 թվականն ուժի մեջ մտած ՄԻԵԴ ակտերին: Այսինքն, 02.05.2020 թվականից մինչև 13.08.2022 թվականն ուժի մեջ մտած ՄԻԵԴ ակտերին:

Նշված եզրահանգման համար հիմք է ընդունվում այն հանգամանքը, որ թիվ ՀՕ-333-Ն օրենքով որևէ փոփոխության չի ենթարկվել 25.03.2020 թվականին ընդունված թիվ ՀՕ-197-Ն օրենքով որդեգրված այն մոտեցումը, որ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ կարող է հանդիսանալ միայն 02.05.2020 թվականից հետո կայացված ՄԻԵԴ ակտը:

Ավելին, ՀՕ-333-Ն օրենքի անցումային դրույթը որևէ կերպ հակասության մեջ չի մտնում ՀՕ-197-Ն օրենքով սահմանված վերոնշյալ կարգավորման հետ, քանի որ դրանով սահմանված հետադարձ ուժի կանոնը վերաբերում է միայն վարույթ հարուցելու ժամկետ սահմանող նորմին, իսկ ՀՕ-197-Ն օրենքով և դրա անցումային դրույթով սահմանվում են վարույթի հարուցման առիթները: Այսինքն, այս երկու օրենքների կարգավորման առարկաները տարբեր են:

Եթե ավելի պարզ, ապա թիվ ՀՕ-197-Ն օրենքը սահմանել է, որ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է 02.05.2020 թվականից հետո կայացված ՄԻԵԴ ակտը, իսկ հետագայում այդ առիթով վարույթ հարուցելու ժամկետ սահմանող նորմով սահմանվել է, որ 02.05.2020 թվականից հետո կայացված ՄԻԵԴ ակտի հիման վրա վարույթ կարող է հարուցվել դրա ուժի մեջ մտնելու պահից 15 տարվա ընթացքում։ Անցումային դրույթով էլ սահմանվել է, որ այդ 15 տարվա կանոնը կիրառելի է ոչ միայն ՀՕ-333-Ն օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո (13.08.2022թ.), այլ նաև մինչ այդ (բայց ոչ 02.05.2020 թվականին նախորդող ժամանակահատվածում) կայացված ՄԻԵԴ ակտերի նկատմամբ:

Նշված մոտեցումը բացատրվում է նաև այն հանգամանքով, որ անցումային դրույթը սահմանվում է միայն տվյալ իրական ակտի հիմնական մասի՝ Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածում կատարված լրացման, գործողության մեջ դնելու ժամկետների հստակեցման նպատակով և չի կարող դուրս գալ դրա շրջանակներից:

Ամփոփելով վերոգրյալը և համադրելով վերոգրյալ իրավունքի նորմերով սահմանված կարգավորումները սույն գործի փաստերի հետ՝ Դատավորի ներկայացուցիչը հարկ է համարել արձանագրել, որ սույն կարգապահական վարույթը հարուցվել է ՀՕ-197-Ն (Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը) և ՀՕ-333-Ն օրենքների սխալ մեկնաբանության և կիրառության արդյունքում, քանի որ դրանք թույլ չեն տալիս Լիազոր մարմնին ՄԻԵԴ 24.01.2019 թվականի վճիռը դիտել որպես առիթ կարգապահական վարույթի հարուցման համար:

Անդրադառնալով միջնորդության հիմքերին և հիմնավորումներին՝ Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի 24.05.2023 թվականի թիվ 41-Ա Որոշումն անհիմն է և ենթակա է մերժման:

Այսպես, դատավոր Արտակ Բարսեղյանին ըստ էության վերագրվել է կարգապահական խախտումն այն պայմաններում, երբ Դիմումատուի կողմից ներկայացվել է Արբիտրաժային դատարանի քննությանը ոչ ենթակա հայցադիմում և վերջինս արդեն իսկ ստացած է եղել արբիտրաժային վարույթ սկսելու վերաբերյալ մերժում, դատավորը` օրինական ուժի մեջ թողնելով առանց քննության թողնելու մասին ստորադաս դատարանի որոշումը, թույլ է տվել Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետի, 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջների խախտումներ: Ըստ Լիազոր մարմնի՝ նշված խախտումները դատավորը` կատարել է կոպիտ անփութությամբ:

Դատավորի ներկայացուցիչը նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման մասով հայտնել է, որ Որոշումից հետևում է, որ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից դատավորին վերագրված խախտման հիմքում դրվել են մի շարք պնդումներ։ Դրանք են՝

ա) Հայցվոր կողմը դատարան է ներկայացրել արբիտրաժային դատարանի քննությանը ոչ ենթակա հայցադիմում, ինչը փաստվել է Արբիտրաժային դատարանի նախագահի պատասխան գրությամբ:

բ) 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը, որոնց հիման վրա հայց է ներկայացվել դատարան, չեն պարունակել արբիտրաժային համաձայնություն, իսկ մատակարարման պայմանագրերում առկա արբիտրաժային վերապահումը դրանց չի վերաբերում:

Ի հիմնավորումն վերոնշյալ պնդումների՝ վարույթ հարուցող մարմինն արձանագրել է, որ՝

-28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը չի պարունակում որևէ հիշատակում կամ հղում կողմերի՝ նախկինում ունեցած պայմանագրային հարաբերություններին: 28.10.2005 թվականի համաձայնագրով տեղի է ունեցել պարտավորության նորացում, ինչի արդյունքում դադարել է կողմերի միջև առկա սկզբնական պարտավորությունը։

-Եթե նույնիսկ ենթադրվի, որ 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը կապ ունեցել է նախկին պարտավորությունների հետ, այնուամենայնիվ, 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը որևէ կապ դրանց հետ չի ունեցել և այն վերաբերել է վարկային պարտավորություններին:

Դատավորի ներկայացուցիչը, միջնորդության մեջ տեղ գտած վերոնշյալ պնդումներին առանձին-առանձին անդրադառնալով, հայտնել է հետևյալը.

ա) Այսպես, 23.07.2008 թվականին Դիմումատու ընկերության ներկայացուցիչն Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահին ուղարկել է տեղեկատվություն ստանալու հարցում՝ հարցնելով, թե արդյոք կողմերի միջև կնքված պայմանագրերում պարունակվող արբիտրաժի վերաբերյալ կետը բավարար է, որպեսզի տրիբունալը հայցն ընդունի քննության: Դիմումատուի պնդմամբ հարցմանը կից ներկայացվել են Արբիտրաժի վերաբերյալ դրույթներ պարունակող պայմանագրերի քաղվածքների հայերեն թարգմանությունները: Ստացվել է պատասխան, որ նշված հարցադրմանը կարող է պատասխան տրվել հայց ներկայացնելուց հետո:

Այնուհետև 17.09.2008 թվականին Դիմումատու ընկերությունը հայց է ներկայացրել Արբիտրաժային տրիբունալ՝ պահանջելով բռնագանձել վարկի և տոկոսների գումարը՝ 116.600 եվրո։ Հայցին կցվել են միայն 08.11.2002 թվականի 100.000 եվրոյի չափով վարկ տրամադրելու վերաբերյալ մուրհակի պատճենը, և կատարվել է նշում այն մասին, որ արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող մատակարարման պայմանագրերի քաղվածքները ներկայացվել են 23.07.2008 թվականի հարցմանը կից:

Արդյունքում, 07.10.2008 թվականի գրությամբ Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահը Դիմումատու ընկերությանը տեղեկացրել է, որ արբիտրաժային վարույթ սկսելու իր պահանջը չի բավարարվելու։ Ի հիմնավորումն վերոգրյալի՝ տրիբունալի նախագահը վկայակոչել է Արբիտրաժի կանոնակարգի 10-րդ կետի բ) ենթակետը, որի համաձայն՝ Արբիտրաժին ներկայացված հայցադիմումը պետք է պարունակի հղում արբիտրաժային համաձայնությանը, որի բնօրինակը կամ պատշաճ վավերացված պատճենը պետք է ներկայացվի հայցադիմումին կից և փաստարկել, որ այդպիսի փաստաթղթեր հայցվորի կողմից հայցին կից չեն ներկայացվել, իսկ ներկայացված 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը, որոնց վրա հիմնվում է պահանջը, արբիտրաժային վերապահում չեն պարունակում:

Այսինքն, վերոնշյալ պատասխանից ակնհայտ է դառնում, որ Արբիտրաժի նախագահը, ղեկավարվելով Արբիտրաժի կանոնակարգի 10-րդ կետի բ) ենթակետով, գնահատման առարկա է դարձրել միայն հայցին կից ներկայացված 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը, որոնք առանձին վերցրած, իրոք, արբիտրաժային վերապահում չեն պարունակում և իրավացիորեն գնահատման առարկա չի դարձրել մինչ այդ հարցմամբ ներկայացված մատակարարման պայմանագրերը, որոնք պարունակում էին արբիտրաժային վերապահում։

Վերոնշյալի հաշվառմամբ՝ դատարաններին, Վճռաբեկ դատարանին այլ բան չէր մնում, քան արձանագրել, որ Արբիտրաժային դատարանի նախագահի կողմից ստացված մերժումը պայմանավորված է Դիմումատուի կողմից ոչ պատշաճ կարգով հայցադիմումի ներկայացմամբ և, հետևաբար, դրանով չի հիմնավորվում արբիտրաժ դիմելու հնարավորությունից զրկված լինելը։

Վերոնշյալ հանգամանքները ՄԻԵԴ առջև չեն բացահայտվել, որով էլ պայմանավորված է եղել նման դատական ակտի կայացումը:

Մասնավորապես, Կառավարության ներկայացուցիչը պարզապես կատարել է պնդում այն մասին, որ Դիմումատուն Արբիտրաժին չի ներկայացրել անհրաժեշտ փաստաթղթերը՝ մատակարարման պայմանագրերը։ Դրան ի պատասխան Դիմումատուն պնդել և հիմնավորել է, որ դրանք ներկայացվել են մինչ այդ ներկայացված հարցմանը կից, որն էլ ՄԻԵԴ-ը դրել է իր վճռի հիմքում: Մինչդեռ, Կառավարության ներկայացուցիչը դիրքորոշում չի հայտնել, որ Արբիտրաժի կանոնակարգի պահանջն է փաստաթղթերի ներկայացումը հենց հայցադիմումին կից, իսկ մինչ այդ ներկայացված հարցումներով ներկայացված փաստաթղթերը չեն կարող գնահատման առարկա դառնալ Արբիտրաժի կողմից:

Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ այդ է եղել պատճառը, որ ՄԻԵԴ-ն իր որոշման 51-րդ և 52-րդ կետերում արձանագրել է. «հայցում նշվել է, որ Տնտեսական դատարանի որոշումները և արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող պայմանագրերի քաղվածքներն արդեն ներկայացվել են Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահին (տե՛ս վերևում 25-րդ պարբերությունը):

Այս տեղեկությունների հիման վրա Դատարանի համար պարզ է դառնում այն փաստը, որ դիմումատու ընկերությունն Արբիտրաժային տրիբունալ է ներկայացրել …արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող երեք պայմանագրերը:»:

Ըստ դատավորի ներկայացուցչի՝ պետք է որ անվիճելի լինի այն, որ ՄԻԵԴ-ը պարտավոր չէ տեղյակ լինել և/կամ կողմի փոխարեն տեղեկանալ Արբիտրաժի կանոնակարգի կարգավորումներին հայցի ներկայացման կանոններին և պարտադիր պահանջներին: Նշված հանգամանքները պետք է վեր հանվեին Կառավարության ներկայացուցչի կողմից, ինչը վերջինս չի արել: Մասնավորապես, Կառավարությունը (լիազոր ներկայացուցիչը) բավարար ջանասիրություն չի ցուցաբերել գանգատի անհիմն լինելը և կայացրած դատական ակտերի իրավաչափությունը հիմնավորելու և դրա մասին վկայող փաստական հանգամանքները մատնացույց անելու ուղղությամբ:

Ավելին, թե վարույթ հարուցող մարմնի և թե ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցչի կողմից անտեսվել են, որ Վճռաբեկ դատարանն իր որոշմամբ արձանագրել է, որ նշված փաստաթղթերի բնօրինակները կամ պատշաճ վավերացված պատճեններն Արբիտրաժին «ներկայացնելուց և վերջինիս կողմից ընկերության հայցը չքննելու դեպքում, վերջինս զրկված չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր կանոններով դիմելու դատական պաշտպանության»:

Դատավորը հայտնել է, որ նշված հանգամանքը անչափ կարևոր է սույն գործի լուծման տեսանկյունից, ինչը անտեսվել է և տեղ չի գտել թե ՄԻԵԴ վճռի և թե միջնորդության մեջ: Փոխարենը, նշված պարբերությունը ՄԻԵԴ վճռի և միջնորդության մեջ շարադրվել է մասնակի, փոփոխված տեսքով, որի արդյունքում խեղաթյուրվել է Վճռաբեկ դատարանի ասելիքը:

Այսպես, ՄԻԵԴ վճռում (Կետ 38) և միջնորդության մեջ Վճռաբեկ դատարանի վերոնշյալ արձանագրումը շարադրվել է հետևյալ կերպ. «Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հաշվի առնելով Առևտրաարդյունաբերական պալատի արբիտրաժային տրիբունալ արբիտրաժային համաձայնության բնօրինակը կամ վավերացված պատճենը չներկայացնելու... և (դիմումատու ընկերության) հայցը չքննելու հանգամանքը, (դիմումատու ընկերությունը) զրկված չէ դատական պաշտպանությունից՝ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր դրույթներին համապատասխան...»։

Դատավորի ներկայացուցիչը գտել է, որ անվիճելի է, որ Վճռաբեկ դատարանի որոշման նման կերպ մեջբերումն ամբողջությամբ փոխում է (անհասկանալի է դարձնում) որոշման պատճառաբանությունների ողջ իմաստը: Նշվածը խոսում է այն մասին, որ Կառավարությունը (լիազոր ներկայացուցիչը), ոչ պատշաճ կերպով է իրականացրել իր գործառույթները և պատշաճ ջանասիրություն չի ցուցաբերել ՄԻԵԴ-ին մատնացույց անելու Վճռաբեկ դատարանի որոշման իրական բովանդակությունը և իմաստը:

Եթե ՄԻԵԴ-ին հասու լիներ Վճռաբեկ դատարանի այն մոտեցումը, որ անհրաժեշտ փաստաթղթերն Արբիտրաժին «ներկայացնելուց և վերջինիս կողմից ընկերության հայցը չքննելու դեպքում, վերջինս զրկված չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր կանոններով դիմելու դատական պաշտպանության», ապա որևէ իրավունքի խախտում չէր արձանագրվի: Առավել ևս վերջինս չէր արձանագրի, որ դատարանների կողմից կասկածի տակ է դրվել անձի՝ «դատարանի իրավունքի բուն էությունը»:

բ) Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ Որոշման մեջ տեղ գտած պնդումներն իրականությանը չեն համապատասխանում: Այնուամենայնիվ, մինչ դրանց անդրադառնալը, հարկ է համարել արձանագրել, որ դրանցով բարձրացված իրավական հարցադրումները և կատարված պնդումները վերաբերելի չեն սույն կարգապահական վարույթի համար և չեն կարող հիմք հանդիսանալ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար, ներքոնշյալ պատճառաբանությամբ.

Տնտեսական դատարանում քննված գործը և դրա արդյունքում կայացված և օրինական ուժի մեջ մտած 16.11.2007 թվականի վճիռը վերաբերում էր Դիմումատուի՝ գումարի բռնագանձման հայցապահանջին, որի հիմքում դրվել էին ոչ միայն կողմերի միջև կնքված 3 մատակարարման պայմանագրերը, այլ նաև 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը։

Նշված դատական ակտով դատարանը, գնահատման առարկա դարձնելով կողմերի միջև կնքված բոլոր գործարքները, եկել է այն եզրահանգման, որ նշված գործով կողմերը 28.10.2005 թվականի համաձայնագրով «ճշտել են պարտքի գումարը և սահմանել պարտքի մարման ժամանակացույց»։ Անդրադառնալով 08.11.2002 թվականի պարտավորագրին՝ դատարանը կատարել է հետևյալ արձանագրումը․ «Դատարանը գտնում է, որ այդ գումարի բռնագանձման պահանջը նույնպես ենթակա է Արբիտրաժային դատարանի քննությանը, քանի որ դատաքննությամբ հաստատվեց, որ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՍՊԸ-ի տնօրենը նշված գումարի չափով վարկ է ստացել բանկից, կատարելու սև մետաղի ջարդոնի մատակարարման հետ կապված ծախսերը, որը հետագայում մարվել է «Շոլց ԱԳ» ընկերության կողմից, պայմանով, որ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՍՊԸ-ն պայմանավորված ժամկետում հետ վերադարձնի պարտքը, ժամանակացույցում նշված ժամկետում, սակայն չի կատարել ստանձնած պարտավորությունը:»:

Նույն գնահատականները տրվել են և փաստերը հաստատված են համարվել նաև նշված դատական ակտի բողոքարկման արդյունքում կայացված Տնտեսական դատարանի 10.12.2007 թվականի վճռով (տես՝ վճռի 7-րդ էջը):

Վերոնշյալից հետևում է, որ օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով հաստատված է համարվել 08.11.2002 թվականի պարտավորագրի (վարկային պարտավորության մասին) և 28.10.2005 թվականի համաձայնագրի կապը կողմերի միջև նախկինում ծագած՝ ապրանքի մատակարարման իրավահարաբերությունների հետ և դրանցից բխող վեճերն Արբիտրաժային դատարանին ենթակա լինելը: Հետևաբար, նման պայմաններում, թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում (որի դեպքում նույնպես հայցի հիմքում դրվել էին նշված փաստաթղթերը) չէին կարող կասկածի տակ դրվել նշված փաստական հանգամանքները:

Նշվածից իր հերթին հետևում է, որ սույն կարգապահական վարույթի շրջանակներում չի կարող քննարկման առարկա դարձվել այն հարցադրումը, թե արդյոք մատակարարման պայմանագրերով նախատեսված արբիտրաժային վերապահումը կիրառելի է վարկային պարտավորության նկատմամբ, թե ոչ:

Ավելին, դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ եթե այդ հարցերը քննարկման առարկա դարձվեին թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով, ապա վստահ է, որ այս դեպքում դատավարության մյուս կողմն էր գանգատ ներկայացնելու ՄԻԵԴ, ՄԻԵԴ-ն իր հերթին արձանագրելու էր Res judicata սկզբունքի խախտում, իսկ Լիազոր մարմինն էլ միջնորդելու էր Խորհրդին պատասխանատվության ենթարկել դատավորներին, այս անգամ այդ սկզբունքի խախտման համար։

Իրավական որոշակիության սկզբունքին բազմիցս անդրադարձել է ՄԻԵԴ-ը՝ արձանագրելով, որ պետությունը պատասխանատու է կազմակերպել իր դատական համակարգերն այնպես, որ խուսափի հակասող վճիռների կայացումից (տես օրինակ՝ Վրիոնին և այլոք ընդդեմ Ալբանիայի, 24.03.2009թ. թիվ 2141/03 վճիռ, կետ 58)։ Իրավական որոշակիությունը ենթադրում է res judicata սկզբունքի, այն է՝ վճիռները վերջնական լինելու սկզբունքի պահպանում: Այդ սկզբունքով ընդգծվում է, որ որևէ կողմ իրավունք չունի պահանջելու վերջնական և պարտադիր ուժ ունեցող վճռի վերանայում գործը պարզապես կրկին լսելու և դրա վերաբերյալ նոր որոշում կայացնելու հնարավորություն ստանալու նպատակով (տե՛ս օրինակ, Ռյաբիխն ընդդեմ Ռուսաստանի, թիվ 52854/99, կետ 52):

Ի հակառակ դրա, սույն գործով դատավորի վարքագիծը գնահատելիս, առավելագույնը կարող է գնահատման առարկա դարձվել հետևյալ հարցադրումը. այն պայմաններում երբ արդեն իսկ կար Տնտեսական դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, որով հաստատվել է, որ այդ թվում 100.000 վարկի իրավահարաբերության մասով նույնպես առկա է արբիտրաժային համաձայնություն, արդյոք արբիտրաժային դատարանի նախագահի պատասխան գրությունը՝ իրավիճակ է փոխում և դրանով ապացուցվում է, որ արբիտրաժ դիմելու հնարավորությունը վերացել է:

Վերոնշյալ հարցի պատասխանը միանշանակ բացասական է, որի հիմնավորումները տրվել են վերևում:

Այնուամենայնիվ անդրադառնալով Որոշման մեջ տեղ գտած այն պնդմանը, թե 28.10.2005 թվականի համաձայնագրով տեղի է ունեցել պարտավորության նորացում, ինչի արդյունքում դադարել է կողմերի միջև առկա սկզբնական պարտավորությունը, ապա այն ակնհայտ անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 430-րդ հոդվածի 1-ին մասից հետևում է, որ պարտավորության նորացման դեպքում մինչ այդ կողմերի միջև գոյություն ունեցող պարտավորությունը դադարում է և նրանց միջև ծագում է նոր պարտավորություն: Ի դեպ արդեն իսկ գոյություն ունեցող դրամային պարտավորության վճարման կարգի փոփոխությունը չի կարող որակվել որպես պարտավորության նորացում, քանի որ այդ դեպքում սկզբնական պարտավորությունը չի դադարում, այլ շարունակվում է փոփոխված տեսքով:

Սույն դեպքում կողմերի միջև կնքված 28.10.2005 թվականի համաձայնագրի բովանդակությունից և օրինական ուժի մեջ մտած Տնտեսական դատարանի վճռից ուղղակիորեն հետևում է, որ այդ համաձայնագրով կողմերը պարզապես ընդունել են դրամ վճարելու պարտավորության առկայությունը (մասնավորապես փաստաթղթում ուղիղ նշված է «պարտքի ընդունում»), ճշտել են պարտքի գումարը և սահմանել պարտքի մարման ժամանակացույց:

Նշվածից հետևում է, որ վերոնշյալ համաձայնագիրն ի հավաստումն արդեն իսկ գոյություն ունեցող պարտավորության տրված պարտքային փաստաթուղթ է, որով պարտապանն ընդունում է իր պարտքը պարտատիրոջ հանդեպ, և հետևաբար չի կարող գնահատվել որպես պարտավորության նորացման վերաբերյալ ապացույց (տես՝ օրինակ նույնանման փաստական հանգամանքներով Վճռաբեկ դատարանի 04.03.2011 թվականի թիվ ԱՎԴ3/0042/02/10 որոշումը):

Ավելին, վկայակոչելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 886-րդ հոդվածը, Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ սույն դեպքում չի հիմնավորվել նորացման վերաբերյալ պահանջների պահպանմամբ և փոխառության պայմանագիր կնքելու համար նախատեսված ձևով կնքված պայմանագրի առկայությունը:

Դատավորի ներկայացուցիչն անդրադառնալով փաստերի և ապացույցների գնահատմանը, որպես կարգապահական պատասխանատվության հիմք, նշել է հետևյալը.

Ինչպես իրավացիորեն պնդել է Լիազոր մարմինն իր միջնորդությամբ, դատավորը չի կարող կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվել օրենքի մեկնաբանության, փաստերի և ապացույցների սխալ գնահատման համար:

Վկայակոչելով Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 9-րդ մասը՝ Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ տվյալ դեպքում ամբողջ միջնորդության հիմքում դրվել են հենց փաստերի և ապացույցների սխալ գնահատումը։

Այսպես, միջնորդությամբ փաստարկվում է, որ Դատավորը սխալ է գնահատել․

ա) Արբիտրաժային դատարանի նախագահի պատասխան գրությունը, որի ճիշտ գնահատման դեպքում կփաստեր, որ Դիմումատուն զրկված է արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունից։

բ) 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը և 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը, որոնք չեն պարունակել արբիտրաժային համաձայնություն:

գ) 28.10.2005 թվականի համաձայնագիրը, որն իրականում չի պարունակում որևէ հիշատակում կամ հղում կողմերի նախկինում ունեցած իր պայմանագրային հարաբերություններին և դրանով տեղի է ունեցել պարտավորության նորացում, ինչի արդյունքում դադարել է կողմերի միջև առկա սկզբնական պարտավորությունը։

 դ) 08.11.2002 թվականի պարտավորագիրը, որը վերաբերել է վարկային պարտավորություններին և որևէ կապ չի ունեցել մատակարարման պայմանագրերից բխող պարտավորությունների հետ:

Վերոնշյալից հետևում է, որ Դատավորը մեղադրվում է (այն էլ ոչ իրավացիորեն) գործի փաստական հանգամանքները և ապացույցները ոչ պատշաճ գնահատելու մեջ, ինչն անթույլատրելի է:

Մեղքի առկայության մասով Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ պատասխանում և դիրքորոշմամբ արդեն իսկ վկայակոչել է, Դատավորը որևէ իրավունքի նորմի խախտում թույլ չի տվել, ավելին՝ Լիազոր մարմնի բոլոր հիմքերը վերաբերում են գործի փաստական հանգամանքները և ապացույցները ոչ պատշաճ գնահատելուն, ինչը չի կարող հիմք հանդիսանալ Դատավորին պատասխանատվության ենթարկելու համար։

Այնուամենայնիվ, անդրադառնալով մեղքի առկայությանը և դրա դրսևորման ձևին՝ Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատավորը ենթակա չէ կարգապահական պատասխանատվության մեղքի բացակայության դեպքում։

Որոշմամբ Լիազոր մարմինն անդրադարձ է կատարել մեղքի ձևին: Ի դեպ հատկանշական է, որ Լիազոր մարմինն ընդհանարապես չի անդրադարձել և չի էլ փորձել հիմնավորել Դատավորի/ների արարքում մեղքի առկայությունը։ Ստեղծվում է տպավորություն, որ եթե կա օրենքի որևէ նորմի խախտում, ապա Դատավորի մեղքը համարվում է ապացուցված, ինչն այդպես չէ:

Ի դեպ, անձի մեղքը դա վերջինիս սուբյեկտիվ վերաբերմունք է իր կատարած արարքի ու նրա հետևանքների նկատմամբ: Հետևաբար նշված հարցին անդրադառնալիս Լիազոր մարմինը պետք է յուրաքանչյուր դատավորի մասով առանձին հիմնավորեր նախ մեղքի առկայությունը, իսկ հետո նաև մեղքի ձևը, ինչը չի արվել։

Փոխարենը Լիազոր մարմինը պարզապես արձանագրել է, որ Դատավորը «հայցադիմումը առանց քննության թողնելը ոչ իրավաչափ համարելով «անտարբեր» վերաբերմունք է ցուցաբերել Դիմումատուի իրավունքների պաշտպանության ապահովման հարցում: Դատավորները, թեև բացահայտ չհրաժարվելով արդարադատության իրականացումից, պարզապես խուսափել են գործի քննություն իրականացնելու իրենց պարտականությունից՝ իրենց իրավունքների պաշտպանության համար լրացուցիչ բեռ դնելով Դիմումատուի համար, այն է՝ պահանջելով վերստին դիմել Արբիտրաժային տրիբունալ այն պայմաններում, երբ նշված պահանջը արդեն իսկ իրացված է եղել Դիմումատուի կողմից:»:

Ըստ Դատավորի ներկայացուցչի՝ իրավամեկնաբանողական որևէ հնարք առկա չէ, որը թույլ կտա այս պարբերությունում գտնել հիմնավորում թե ինչու է Լիազոր մարմինը կարծում, որ ենթադրյալ խախտման հարցում առկա է դատավորի մեղքը: Նշել է, որ ի դեպ, կարևոր է համարում Խորհրդի ուշադրությունը հրավիրել այն հանգամանքին, որ նշված պարբերությունում Լիազոր մարմինը գտնում է, որ Դատավորները չեն հրաժարվել արդարադատություն իրականացնելու, իսկ օրինակ նույն միջնորդության 20-րդ էջում պնդում է, որ դատավորները մարմինը գտնում է, հրաժարվել են արդարադատություն իրականացնելուց: Այս ակնհայտ հակասությունը ցույց է տալիս, որ նույնիսկ Լիազոր մարմինը միջնորդություն ներկայացնելիս չի կարողանում որոշակիորեն բնութագրել ենթադրյալ խախտումը։

Դրանից հետո անդրադառնալով մեղքի ձևին՝ Լիազոր մարմինը պարզապես արձանագրել է, որ քանի որ բավարար փաստական տվյալներ չունեն պնդելու, որ դատավորներն այդ խախտումը կատարել են դիտավորությամբ, հետևաբար գտել է, որ այն կատարվել է կոպիտ անփութությամբ։ Ըստ դատավորի ներկայացուցչի կրկին բախվել է այն անընդունելի մոտեցման, թե եթե առկա է խախտում ուրեմն առկա է մեղք, եթե կա մեղք ու դա դիտավորություն չէ, ուրեմն միանշանակորեն կոպիտ անփութությունն է։

Ըստ դատավորի ներկայացուցչի՝ Լիազոր մարմինը հիմնավորել է կոպիտ անփութության տեսքով մեղքի առկայությունը պարզապես կրկնելով օրենսդրական նորմի շարադրանքը, ասելով, որ «խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ, քանի որ դատավորները չեն գիտակցել իրենց վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էին և պարտավոր էին գիտակցել։»։ Այս դեպքում նույնպես չկա որևէ պատճառաբանություն, թե արդյոք նույնիսկ եթե ենթադրենք կա խախտում, օրինակ Վճռաբեկ դատարանի դատավորը, որը չէր հանդիսանում զեկուցող դատավոր, պարտավոր էր գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թե ոչ:

Ավելին, Լիազոր մարմինը մեղքի ձևը որոշելիս, իսկ Խորհուրդը կարգապահական տույժ կիրառելիս պետք է հաշվի առնեն խախտման բնույթը և հետևանքները։

Այս մասով նույնպես Լիազոր մարմնի կողմից պատշաճ հիմնավորումներ չեն ներկայացվել, և, ինչպես նշվեց վերևում, տրվել են հակասական գնահատականներ: Նախ՝ Լիազոր մարմինն ասել է, որ դատավորները հրաժարվել են արդարադատություն իրականացնելուց, իսկ հետո՝ որ չնայած չեն հրաժարվել, բայց «խուսափել են գործի քննություն իրականացնելու իրենց պարտականությունից՝ … լրացուցիչ բեռ դնելով Դիմումատուի համար, այն է՝ պահանջելով վերստին դիմել Արբիտրաժային տրիբունալ այն պայմաններում, երբ նշված պահանջը արդեն իսկ իրացված է եղել Դիմումատուի կողմից:»:

Այս տեսանկյունից հարց է առաջանում, եթե դատավորները չեն խուսափել արդարադատություն իրականացնելուց, այլ պարզապես լրացուցիչ բեռ են դրել կողմի վրա, ապա արդյոք այդ արարքը (եթե նույնիսկ որակվի ոչ իրավաչափ) չի ընկնում Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կարգավորման տիրույթում: Հատկապես այն պայմաններում, երբ անձը ոչ թե զրկվել է իր իրավունքների դատական պաշտպանության իրավունքից, այլ դատարանները վերջինիս ուղղորդում էին մինչ դատարան դիմելը սպառել արբիտրաժին դիմելու հնարավորությունը։

Վերոգրյալն ամփոփելով՝ Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ Լիազոր մարմինն ընդհանրապես չի անդրադարձել և չի էլ փորձել հիմնավորել Դատավորի մոտ մեղքի առկայության հանգամանքը, իսկ մեղքի ձևին վերաբերող Լիազոր մարմնի եզրահանգումը զուրկ է որևէ իրավական և/կամ փաստական հիմնավորումից:

Թիվ S-1780/2007 և թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 գործերի նյութերը ոչնչացված լինելու արդյունքում խախտվել է «կողմերի հավասարության» սկզբունքը:

Սույն կարգապահական գործի փաստերի համաձայն՝ նույն գործով կողմ հանդես եկող դատավոր Ա. Խառատյանը ստացել է Խորհրդի աշխատակազմի Դատական դեպարտամենտի ղեկավարի պաշտոնակատարի 13.04.2023 թվականի թիվ Ե-3071 գրությունը, որի համաձայն՝ թիվ S-1780/2007 և թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 գործերն օրենսդրությամբ սահմանված պահպանման ժամկետն անցնելու հետևանքով ոչնչացվել են:

Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ անկախ նշված գործերի ոչնչացման իրավաչափությունից (ինչը սույն գործով դեռևս պետք է ապացուցվի) նշված հանգամանքը կոպտորեն խախտում է Կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի անբաժանելի մաս հանդիսացող՝ կողմերի հավասարության սկզբունքը։

ՄԻԵԴ-ը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի պահանջը համարելով դատավարության մրցակցության և հավասարության սկզբունքներ, միաժամանակ հետևողականորեն իր վճիռներում բացահայտել է այդ սկզբունքների բովանդակությունը, որոնց համաձայն՝ «կողմերի հավասարությունը» նշանակում է, որ դատավարության յուրաքանչյուր կողմին պետք է ընձեռվի պատշաճ հնարավորություն ներկայացնելու իր գործը, ներառյալ՝ ապացույցները, այնպիսի պայմաններում, որոնք նրա համար մյուս կողմի համեմատությամբ չեն ստեղծի անբարենպաստ վիճակ» (տես օրինակ՝ Ռեգներն ընդդեմ Չեխիայի Հանրապետության, 2017, կետ 146)։

Ստացվում է, որ ոչ միայն վարույթ հարուցող մարմինն է սույն գործով վարույթ հարուցել և Դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության վերաբերյալ միջնորդություն ներկայացրել առանց գործերի բոլոր նյութերն ուսումնասիրելու, այլ նաև Դատավորներն են զրկված գործի նյութերին ծանոթանալու և իրենց իրավունքների պաշտպանությունը պատշաճ կերպով կազմակերպելու հնարավորությունից:

Նշված հիմքի վերաբերյալ նախկինում իր դիրքորոշումն է հայտնել նաև դատավոր Ա.Խառատյանը վարույթ հարուցող մարմնին հասցեագրած իր բացատրությամբ: Նշվածի վերաբերյալ Լիազոր մարմինն իր դիրքորոշումն է հայտնել միջնորդությամբ, պնդելով, թե՝

- ՄԻԵԴ-ից կոմունիկացված նյութերը, Լիազոր մարմնի գնահատմամբ բավարար են գործի փաստական հանգամանքները վեր հանելու և վարույթի պատշաճ ընթացքն ապահովելու համար,

 - Դատավորի կողմից չի մատնանշվել որևէ փաստաթուղթ, որը կարող է տվյալ վարույթի լուծման համար էական նշանակություն ունենալ:

Ըստ Դատավորի ներկայացուցչի՝ նման մոտեցումն ակնհայտ անհիմն է և չի բխում կողմերի հավասարության սկզբունքից: Նախ, եթե նույնիսկ` վարույթ հարուցող մարմինը ծանոթ չէ գործի բոլոր նյութերին, ապա ինչպես կարող է եզրահանգում անել, որ եղածը բավարար է գործի փաստական հանգամանքները վեր հանելու համար: Նման մոտեցումը խոսում է այն մասին, որ Լիազոր մարմինը ոչ թե փորձում է վեր հանել գործի բոլոր փաստական հանգամանքները, ստանալ գործի իրական պատկերը, այլ բավարարվել իր միջնորդության հիմնավորման համար անհրաժեշտ փաստակազմով: Ավելին, ինչպես բացահայտվել է դատական նիստի ընթացքում, նույնիսկ վարույթ հարուցող մարմինը տեղյակ չէր և կարգապահական գործի նյութերում բացակայում էին 18.10.2016 թվականին ՄԻԵԴ-ում Կառավարության ներկայացուցչի կողմից ներկայացված լրացուցիչ դիտարկումները: Դրանք ոչ վարույթ հարուցելիս և ոչ էլ միջնորդություն ներկայացնելիս հաշվի չեն առնվել Լիազոր մարմնի կողմից, սակայն ինչպես հիմնավորվել է սույն դիրքորոշմամբ, կարևոր նշանակություն ունեն Կառավարության լիազոր ներկայացուցչի անգործությունը բացահայտելու և Դատավորների մեղքը ՄԻԵԴ կողմից մարդու իրավունքների խախտում արձանագրելու հարցում։

Նույն կերպ դատական գործերում կարող են լինել փաստաթղթեր, որոնցով կարող է վեր հանվեն Դատավորների կողմից խախտում թույլ տրված լինելը կամ կարգապահական պատասխանատվության հիմքերը բացառող հանգամանքներ:

Դատավորի ներկայացուցիչը նշել է, որ անհիմն է նաև պնդումն այն մասին, թե Դատավորի կողմից պետք է մատնանշվի որևէ փաստաթուղթ, որը կարող է տվյալ վարույթի լուծման համար էական նշանակություն ունենալ, քանի որ ողջամիտ չէ Դատավորներից ակնկալել, որ նրանք գործի քննության ավարտից հետո մոտ 14 կամ 15 տարի անց պետք է հիշեն գործի բոլոր նյութերը և գնահատեն դրանց կարևորությունը սույն գործի քննության համար։

Ստեղծված իրավիճակը համեմատելի է մի այնպիսի իրավիճակի հետ, երբ օրինակ վարչական գործով, որով քննվում է վարչական ակտի իրավաչափությունը, դատարան չներկայացվեն վարչական վարույթի բոլոր նյութերը՝ մյուս կողմին հորդորելով սահմանափակվել այն նյութերով, որոնք վարչական մարմինն է նպատակահարմար և/կամ հնարավոր համարել ներկայացնել դատարան:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և վկայակոչելով Օրենսգրքի 154-րդ հոդվածը, 142-րդ հոդվածի 2-րդ մասը և 147-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 6-րդ կետը՝ Դատավորի ներկայացուցիչ Էմիլ Ամիրխանյանը խնդրել է 24.05.2023 թվականի թիվ 41-Ա որոշմամբ ներկայացված միջնորդությունը մերժել կամ կարգապահական վարույթը կարճել:

4. Հարուցված կարգապահական վարույթի համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները

4.1. ՄԻԵԴ-ի կողմից «Շոլց ԱԳ» ընկերությունն ընդդեմ Հայաստանի գործով կայացված վճռում մասնավորապես, նշված է հետևյալը.

«4. Դիմումատու ընկերությունը գտնվում է Գերմանիայում՝ Էսինգենում:

5. 1990-ական թվականներից սկսած՝ դիմումատու ընկերությունը Հայաստանում գրանցված՝ «Ա. Սաֆարյան և Ասոշիեյթս» ՍՊԸ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունից (ՍՊԸ) կանոնավոր գնել է մետաղական ջարդոն:

6. 1999 թվականի փետրվարի 8-ին, 2000 թվականի ապրիլի 10-ին և 2003 թվականի ապրիլի 2-ին դիմումատու ընկերությունը և «ՔեյԲիՔեյէս» ընկերությունը (KBKS) (դիմումատու ընկերությանը պատկանող գերմանական մեկ այլ ընկերություն) ՍՊԸ-ի հետ կնքել են երեք պայմանագիր, որոնց համաձայն «ՔեյԲիՔեյէս» ընկերությունը և դիմումատու ընկերությունը պետք է ՍՊԸ-ին վճարեին կանխավճար՝ մետաղական ջարդոնի դիմաց: 2003 թվականի ապրիլի 2-ի պայմանագիրը պարունակել է վեճերի կարգավորման վերաբերյալ հետևյալ կետը.

«... 7. Արբիտրաժը

7.1 Կողմերը համաձայնում են, որ սույն պայմանագրի կատարումից բխող ցանկացած վեճ և հակասություն պետք է կարգավորվի բանակցությունների միջոցով՝ փոխադարձ շահավետ լուծման հասնելու նպատակով:

7.2 Եթե հնարավոր չէ այդպիսի վեճերը լուծել հաշտությամբ, ապա այս հարցերը, բացառությամբ սովորական դատարանների իրավազորության շրջանակում գտնվող հարցերի, ուղղվում են պատասխանող երկրի Առևտրային պալատի արբիտրաժային տրիբունալին:...»

7. Պարզվում է, որ 1999 թվականի փետրվարի 8-ի և 2000 թվականի ապրիլի 10-ի պայմանագրերը պարունակել են նույնանման կետ:

8. 2002 թվականի ապրիլի 8-ին «ՔեյԲիՔեյէս» ընկերությունը և դիմումատու ընկերությունը կնքել են իրավունքների փոխանցման համաձայնագիր, որի համաձայն «ՔեյԲիՔեյէս» ընկերությունը իր պայմանագրային բոլոր իրավունքները, այդ թվում՝ ՍՊԸ-ի մասով ձեռք բերված, փոխանցել է դիմումատու ընկերությանը:

9. 2002 թվականի նոյեմբերի 8-ին դիմումատու ընկերությունը ՍՊԸ-ին տրամադրել է վարկ՝ 100 000 եվրոյի չափով, որը պետք է մարվեր մինչև 2003 թվականի հունվարի 31-ը: Վարկի նպատակը եղել է բանկային վարկը մարելու հարցում ՍՊԸ-ին աջակցելը: Պարզվում է, որ այն չի վերադարձվել դիմումատու ընկերությանը:

10. Այնուհետև պարզվում է, որ ՍՊԸ-ն չի կատարել դիմումատու ընկերության vis-à-vis (նկատմամբ) իր պայմանագրային պարտավորություններն այն մասով, որ մատակարարել է ավելի քիչ մետաղական ջարդոն, քան եղել են կանխավճարները, որոնք այն արդեն ստացել էր:

11. 2005 թվականի հոկտեմբերի 28-ին դիմումատու ընկերության և ՍՊԸ-ի ներկայացուցիչները հաշվարկել են այդ օրվա դրությամբ նրանց ունեցած դրամական պարտավորությունները, և պարզվել է, որ ՍՊԸ-ն դիմումատու ընկերությանը պարտք է 1 213 824 ԱՄՆ դոլար: Բանակցությունների արդյունքում դիմումատու ընկերությունը համաձայնել է 613 824 ԱՄՆ դոլարի չափով ազատել պարտքից՝ պայմանով, որ ՍՊԸ-ն մարի պարտքի մնացած մասը, մասնավորապես՝ 600 000 ԱՄՆ դոլարը՝ համաձայն պարտքի վճարման ժամանակացույցի, որը սահմանվել էր երկու ընկերությունների տնօրենների կողմից նույն օրը ստորագրված առանձին համաձայնագրով: Նշված համաձայնագրի համաձայն՝ ՍՊԸ-ն պարտավորվել էր պարտքը վճարել հինգ մասնաբաժիններով՝ առաջին վճարումը կատարելով մինչև 2005 թվականի դեկտեմբերի 15-ը: Եթե ՍՊԸ-ն չկատարեր վճարման ժամանակացույցով սահմանված իր պարտավորությունները, ապա այն պարտավոր էր անմիջապես վճարել ամբողջ պարտքը, իսկ վճարման հետ կապված ցանկացած վեճ պետք է լուծվեր դատական կարգով:

12. Նույն օրը կողմերը կնքել են մեկ այլ համաձայնագիր, որով սահմանվել է 100 000 եվրոյի չափով վարկի և 10 000 եվրոյի չափով ապառքի մասով վճարման ժամանակացույցը: Դրանում նաև նշվել է, որ վճարման ժամանակացույցը չպահպանելու դեպքում կվճարվի լրացուցիչ 6%: (…)

14. 2007 թվականի հունվարի 15-ին դիմումատու ընկերությունը ՍՊԸ-ի դեմ հայց է ներկայացրել Տնտեսական դատարան՝ պահանջելով սկզբնական 1 213 824 ԱՄՆ դոլար պարտքից վերադարձնել 10 000 ԱՄՆ դոլարը: (…)

19. 2007 թվականի նոյեմբերի 16-ին Տնտեսական դատարանը բավարարել է պահանջը և որոշել դիմումատու ընկերության հայցը և ՍՊԸ-ի կողմից ներկայացված հակընդդեմ հայցը թողնել առանց քննության: Այդ նպատակով այն հղում է կատարել Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 3-րդ կետին և գտել, որ վեճի կարգավորման հարցը գտնվում է Արբիտրաժային տրիբունալի իրավազորության շրջանակում: (…)

21. 2007 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Տնտեսական դատարանի՝ երեք դատավորից բաղկացած կազմը մերժել է դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված բողոքը: Որոշման մեջ նշվել է, որ, inter alia, պարտքի և վարկի վերաբերյալ հայցերը եղել են փոխկապակցված և բխել են մետաղական ջարդոնի մատակարարման վերաբերյալ պայմանագրի վրա հիմնված՝ կողմերի միջև առևտրային հարաբերություններից:

22. 2008 թվականի հուլիսի 23-ին դիմումատու ընկերության ներկայացուցիչն Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահին ուղարկել է տեղեկատվություն ստանալու հարցում՝ հարցնելով, թե արդյոք կողմերի միջև կնքված պայմանագրերում պարունակվող՝ արբիտրաժի վերաբերյալ կետը բավարար էր, որպեսզի տրիբունալը հայցն ընդուներ քննության, և արդյոք Տնտեսական դատարանի՝ հայցն առանց քննության թողնելու որոշումներն այն հիմքով, որ վեճերի կարգավորումը գտնվում էր առևտրային արբիտրաժային դատարանի իրավազորության շրջանակում, ապահովում են բավարար հիմքեր՝ հայցն ընդունելու համար: Արբիտրաժի վերաբերյալ դրույթներ պարունակող պայմանագրերի քաղվածքների հայերեն թարգմանությունները և Տնտեսական դատարանի երկու որոշումների պատճենները կցվել են գրությանը:

23. 2008 թվականի օգոստոսի 1-ին Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահը պատասխանել է, որ այն հարցը, թե արդյոք կողմերի միջև կնքված պայմանագրերով նախատեսված՝ արբիտրաժի վերաբերյալ կետը բավարար էր հայցը քննության ընդունելու համար, կարող էր որոշվել միայն հայցը ներկայացվելուց հետո: (…)

25. 2008 թվականի սեպտեմբերի 17-ին դիմումատու ընկերությունը հայց է ներկայացրել Արբիտրաժային տրիբունալ պահանջելով վճարել վարկի և տոկոսների գումարը՝ 116 600 եվրո: 2002 թվականի նոյեմբերի 8-ին ստորագրված՝ ՍՊԸ-ին 100 000 եվրոյի չափով վարկ տրամադրելու վերաբերյալ մուրհակի պատճենը՝ այլ փաստաթղթերի հետ, կցվել է հայցին: Բացի այդ՝ հայցում նշվել է, որ Տնտեսական դատարանի որոշումները և արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող պայմանագրերի քաղվածքները 2008 թվականի հուլիսի 23-ի գրության հետ արդեն ներկայացվել են Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահին:

26. 2008 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահը դիմումատու ընկերությանը տեղեկացրել է, որ արբիտրաժային վարույթ սկսելու իր պահանջը չի բավարարվելու: Այդ գրության համապատասխան մասերը շարադրվել են հետևյալ բովանդակությամբ. «... 2002 թվականի նոյեմբերի 8-ի մուրհակը և 2005 թվականի հոկտեմբերի 28-ի համաձայնագիրը, որոնց վրա հիմնված է ձեր հայցը, չեն պարունակում արբիտրաժի վերաբերյալ կետ, և ավելին, կողմերը չեն կնքել վերոնշյալ մուրհակի և համաձայնագրի կատարումից բխող վեճերը կարգավորման համար Հայաստանի Հանրապետության առևտրաարդյունաբերական պալատին կից մշտապես գործող արբիտրաժային հաստատություն ներկայացնելու վերաբերյալ որևէ համաձայնագիր: Հետևաբար, կողմերի միջև արբիտրաժային համաձայնության բացակայության պարագայում [Արբիտրաժային տրիբունալը] չի կարող արբիտրաժային վարույթ սկսել:»:

27. Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Տնտեսական դատարանն այդ ժամանակ լուծարվել էր, 2008 թվականի հոկտեմբերի 17-ին դիմումատու ընկերությունը հայց է ներկայացրել Երևանի քաղաքացիական դատարան՝ ՍՊԸ-ից պահանջելով վերադարձնել 116 600 եվրո, որը կազմում էր վարկի և տոկոսների գումարը: (…)

30. 2009 թվականի մարտի 13-ին Վարչական շրջանի դատարանը գործն ընդունել է քննության: (…)

33. 2009 թվականի հունիսի 16-ին Վարչական շրջանի դատարանը որոշել է դիմումատու ընկերության կողմից ներկայացված հայցը թողնել առանց քննության՝ գտնելով, որ 2008 թվականի հոկտեմբերի 7-ի գրության մեջ նշված՝ արբիտրաժային վարույթ սկսելու մերժմամբ չի հիմնավորվել այն փաստը, որ Արբիտրաժային տրիբունալ դիմելու որևէ հնարավորություն չկա: Այնուհետև Վարչական շրջանի դատարանը հղում է կատարել Տնտեսական դատարանի կողմից նախկինում արված եզրահանգումներին՝ եզրակացնելու համար, որ հայցը պետք է թողնել առանց քննության: (…)

36. 2009 թվականի հուլիսի 21-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն անփոփոխ է թողել 2009 թվականի հունիսի 16-ի որոշումը: Նման որոշում կայացնելով՝ այն նշել է, մասնավորապես, որ դիմումատու ընկերությունն արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող պայմանագրերի համապատասխան քաղվածքները չի ներկայացրել Արբիտրաժային տրիբունալ, ինչի հետևանքով դրա հայցը չի ընդունվել: (...)

38. 2009 թվականի սեպտեմբերի 23-ին Վճռաբեկ դատարանը դիմումատու ընկերության վճռաբեկ բողոքը հայտարարել է անընդունելի: Նման որոշում կայացնելիս այն նշել է՝

«...Ինչ վերաբերում է [դիմումատու ընկերության] կողմից ներկայացված հայցը չընդունելու վերաբերյալ Առևտրային պալատի արբիտրաժային տրիբունալի նախագահի 2008 թվականի հոկտեմբերի 7-ի գրությանը, ապա այն հիմնված է եղել այն հիմքերի վրա, որ [դիմումատու ընկերությունը] չի ներկայացրել արբիտրաժային համաձայնության բնօրինակը կամ վավերացված պատճենը, ինչպես սահմանված է «Առևտրային արբիտրաժի մասին» օրենքով և [դրանում պարունակվող դրույթներով], ինչի բացակայության դեպքում չի կարող սկսվել արբիտրաժային վարույթ:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հաշվի առնելով Առևտրաարդյունաբերական պալատի արբիտրաժային տրիբունալ արբիտրաժային համաձայնության բնօրինակը կամ վավերացված պատճենը չներկայացնելու ... և [դիմումատու ընկերության] հայցը չքննելու հանգամանքը, [դիմումատու ընկերությունը] զրկված չէ դատական պաշտպանությունից՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր դրույթներին համապատասխան...»:

4.2. Անդրադառնալով ներկայացված գանգատի ընդունելիության հարցին և դրա վերաբերյալ Կառավարության ներկայացրած փաստարկներին, ՄԻԵԴ-ն արձանագրել է.

«(...) 51. Դատարանը նշում է, որ 2008 թվականի սեպտեմբերի 17-ին դիմումատու ընկերությունն Արբիտրաժային տրիբունալ է ներկայացրել 116 600 եվրո գումարի հայց՝ պահանջելով վերադարձնել վարկի գումարը: 2002 թվականի նոյեմբերի 8-ին ստորագրված՝ ՍՊԸ-ին 100 000 եվրոյի չափով վարկ տրամադրելու վերաբերյալ մուրհակի պատճենը, 2005 թվականի հոկտեմբերի 28-ի համաձայնագիրը և այլ փաստաթղթեր կցվել են հայցին: Բացի այդ՝ հայցում նշվել է, որ Տնտեսական դատարանի որոշումները և արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող պայմանագրերի քաղվածքներն արդեն ներկայացվել են Արբիտրաժային տրիբունալի նախագահին (տե՛ս վերևում 25-րդ պարբերությունը):

52. Այս տեղեկությունների հիման վրա Դատարանի համար պարզ է դառնում այն փաստը, որ դիմումատու ընկերությունն Արբիտրաժային տրիբունալ է ներկայացրել այն երկու փաստաթղթերը, որոնց վրա հիմնված է եղել 116 600 եվրոյի իր հայցը, ինչպես նաև արբիտրաժի վերաբերյալ կետ պարունակող երեք պայմանագրերը: Հետևաբար չի կարելի ասել, որ դիմումատու ընկերությունը, չներկայացնելով տվյալ փաստաթղթերը, չի սպառել իրավական պաշտպանության ներպետական արդյունավետ միջոցները: Այսպիսով դիմումատու ընկերության գանգատն անընդունելի չէ այս հիմքով, և հետևաբար Կառավարության նախնական առարկությունը պետք է մերժվի: (...):»

4.3. Միաժամանակ, վճռի շրջանակներում ՄԻԵԴ-ը, մասնավորապես, արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.

«(...) 64. Դատարանը կրկին նշում է, որ իրավազորության հետ կապված ցանկացած հարց լուծելու խնդիրը նախևառաջ ազգային իշխանությունների խնդիրն է: Սույն գործում դիմումատու ընկերության դատարանի մատչելիության իրավունքը մերժվել է ներպետական բոլոր այն դատարաններում և տրիբունալներում, որոնց դիմումատու ընկերությունը ներկայացրել է իր հայցը: Չնայած Տնտեսական դատարանի սկզբնական որոշումն այն մասին, որ Արբիտրաժային տրիբունալն է իրավասու եղել, կարող էր շատ լավ հիմնավորվել, Արբիտրաժային տրիբունալի և Վարչական շրջանի դատարանի հետագա որոշումները, որոնցով մերժվել է դիմումատու ընկերության՝ դատարանի մատչելիության իրավունքը, եղել են ակնհայտ անհամաչափ: Գործն ամբողջությամբ քննելիս գործադրվող միջոցների ու հետապնդվող նպատակի միջև չի եղել համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն:

65. Դատարանը գտնում է, որ հատկապես բարդ է ընդունել Վարչական շրջանի դատարանի հիմնավորումը: Նախ, դիմումատու ընկերության՝ Վարչական շրջանի դատարան ներկայացված հայցը վերաբերել է միայն վարկին և տոկոսներին, որոնք հիմնված են եղել 2002 թվականի նոյեմբերի 8-ի մուրհակի և 2005 թվականի հոկտեմբերի 28-ի համաձայնագրի վրա, որոնցից ոչ մեկ չի պարունակել արբիտրաժի վերաբերյալ կետ: Եթե Արբիտրաժային տրիբունալն արբիտրաժի վերաբերյալ կետի բացակայության պատճառով իրավասու չի եղել քննել այդ նույն հայցը, ապա Վարչական շրջանի դատարանը պետք է որ այդպիսի իրավասություն ունենար: Ավելին, քանի որ դիմումատու ընկերության հայցն այլևս չէր առնչվում իր կողմից Տնտեսական դատարան ներկայացված մյուս հայցերի հետ, այլ առնչվում էր միայն վարկի հետ կապված պայմանավորվածություններին, Վարչական շրջանի դատարանը դիմումատու ընկերության հայցն առանց քննության թողնելիս դժվար թե հիմնվեր Տնտեսական դատարանի նույն հիմնավորման վրա: Դժվար է հասկանալ, թե ինչպես դիմումատու ընկերության՝ միայն վարկին վերաբերող հայցը կարող էր դիտարկվել որպես բոլորը միասին վերցված՝ 1999 թվականի փետրվարի 8-ի, 2000 թվականի ապրիլի 10-ի և 2003 թվականի ապրիլի 2-ի պայմանագրերի մաս այն դեպքում, երբ Վարչական շրջանի դատարանում որևէ ձևով նույնիսկ հղում չի կատարվել վերոնշյալ պայմանագրերին: Ավելին, հարկ է նշել, որ Վարչական շրջանի դատարանը դիմումատու ընկերության հայցը թողել է առանց քննության գործն արդեն քննության ընդունելուց հետո (տե՛ս վերևում 31-րդ պարբերությունը): Դատարանը նաև գտնում է, որ բարդ է ընդունել, որ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը և Վճռաբեկ դատարանը իրենց որոշումներում շարունակել են մեկնաբանել, թե ինչպես է Արբիտրաժային տրիբունալը, որն ամբողջությամբ անկախ մարմին է, մերժել դիմումատու ընկերության հայցը:

66. Վերոնշյալ նկատառումները բավարար են, որպեսզի Դատարանը եզրակացնի, որ ներպետական դատարանների կողմից գործը չքննելը դիմումատու ընկերության համար եղել է դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակում, ինչը որևէ իրավաչափ նպատակ չի հետապնդել և չի եղել համաչափ: Դիմումատու ընկերության հայցը թողնելով առանց քննության՝ ներպետական դատարանները կասկածի տակ են դրել դիմումատու ընկերության՝ դատարանի իրավունքի բուն էությունը, որը երաշխավորվում է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով:

67. Հետևաբար տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում: (...)»:

4.4. Թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանի (ներկայումս՝ Սնանկության դատարանի դատավոր) կողմից 16.06.2009 թվականին կայացվել է «Հայցն առանց քննության թողնելու» մասին որոշում, որով, մասնավորապես, արձանագրել է հետևյալը. «(...) Գործի ուսումնասիրությամբ պարզվեց, որ քննվող գումարային պահանջը, որի հիմքում ընկած է 110.000 եվրո պարտք լինելու 28.10.2005թ. կողմերի միջև ստորագրված համաձայնագիրը, քննության առարկա է հանդիսացել նաև ՀՀ տնտեսական դատարանում և դրա վերաբերյալ ՀՀ տնտեսական դատարանն իր դիրքորոշումն է հայտնել 16.11.2007թ. որոշմամբ, որն էլ նույն դատարանի 10.12.2007թ. որոշմամբ մնացել է ուժի մեջ: Հետևաբար, առկա է ուժի մեջ մտած և չբեկանված դատական ակտ, համաձայն որի, ի թիվս այլ պահանջների առանց քննության է թողնվել Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում գրանցված «Շոլց ԱԳ» ընկերության պահանջն ընդդեմ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» համատեղ ձեռնարկություն սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության՝ 116.100.00 եվրո բռնագանձելու մասին:

Ինչ վերաբերում է այն հանգամանքին, որ առևտրային արբիտրաժի նախագահը 07.10.2008թ. թիվ 03/08 գրությամբ մերժել է Արբիտրաժի կողմից արբիտրաժային վարույթ սկսելը, ապա դատարանը գտնում է, որ այդ փաստը չի ապացուցում այն հանգամանքը, որ վերացել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103 հոդվածի 3-րդ մասի արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը, քանի որ արբիտրաժային դատարանը հիմնավորել է, որ «08.11.2002թ. պարտավորագիրը և 28.10.2005թ. համաձայնագիրը, որոնց վրա հիմնվում է ներկայացված պահանջը չեն պարունակում արբիտրաժային վերապահում, ինչպես նաև բացակայում է կողմերի միջև կնքված արբիտրաժային համաձայնագիր վերոհիշյալ պարտավորագրից և համաձայնագրից բխող վեճերը Հայաստանի Հանրապետության Առևտրաարդյունաբերական պալատին կից մշտապես գործող արբիտրաժային հաստատության քննությանը հանձնելու վերաբերյալ: Մինչդեռ, ՀՀ տնտեսական դատարանի 16.11.2007թ. որոշման հետազոտումից պարզվեց, որ արբիտրաժային համաձայնությունը կողմերի միջև ծագել է «Շոլց ԱԳ» ընկերության և «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» համատեղ ձեռնարկություն սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 02.04.2003թ. կնքված սև մետաղի ջարդոնի մատակարարման թիվ SCH/1 պայմանագրով:

Ուստի, պատասխանողի ներկայացուցչի միջնորդությունը բխում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103 հոդվածի պահանջներից և ենթակա է բավարարման: (...)»:

4.5. Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի կողմից 21.07.2009 թվականին կայացվել է վերը նշված որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին որոշում, որով Ընդհանուր իրավասության դատարանի 16.06.2009 թվականի որոշումը թողնվել է անփոփոխ և արձանագրվել է հետևյալը. «(...) Արբիտրաժին ներկայացված «Պարտավորագրով» և ոչ էլ՝ «Համաձայնագրով» նախատեսված չէ արբիտրաժային վերապահում, ինչպես նաև՝ դրանցում բացակայում է կողմերի միջև կնքված արբիտրաժային համաձայնագիր՝ այդ «Պարտավորագրից» և «Համաձայնագրից» բխող վեճերը Հայաստանի Հանրապետության Առևտրաարդյունաբերական պալատին կից մշտապես գործող արբիտրաժային հաստատության քննությանը հանձնելու վերաբերյալ, որն էլ հիմք ընդունելով, «Շոլց ԱԳ» ընկերության ներկայացուցչին մերժվել է արբիտրաժային վարույթ հարուցել:

Մինչդեռ, արբիտրաժային դատարանին պետք է ներկայացվեին արբիտրաժային վերապահում նախատեսող ստորև թվարկված պայմանագրերը, որոնք հայցվորի կողմից չեն ներկայացվել`

1. «KBKS» գերմանական ընկերության՝ որպես գնորդի և «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊ ընկերության՝ որպես վաճառողի, միջև կնքված սև մետաղի ջարդոնի առուվաճառքի 08.02.1999 թվականի թիվ SCH-3, 10.04.2000 թվականի թիվ SCH-4 պայմանագրերը, (...)

2. «KBKS» ընկերության՝ որպես ցեդենտի, և «Շոլց ԱԳ» ընկերության՝ որպես ցեսիոների միջև 08.04.2002 թվականին կնքված պահանջի իրավունքի զիջման պայմանագիրը, որի 1-ին կետի համաձայն՝ ցեդենտը զիջում է, իսկ ցեսիոներն ընդունում է երրորդ անձանց, այդ թվում Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊ ընկերության նկատմամբ ցեդենտին պատկանող պահանջի բոլոր իրավունքները: (...)

Հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշմամբ ընդհանուր իրավասության դատարանը եզրահանգման է եկել, որ կիրառելի են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103 հոդվածի 3-րդ կետի կարգով՝ հայցն առանց քննության թողնելու հիմքերը, ինչի մասին էլ կայացրել է որոշում:

Այսպիսով, ՀՀ Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանը կայացրել է ճիշտ որոշում, հետևաբար, վերաքննիչ բողոքը ենթակա մերժման անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ, ինչը հիմք է բողոքարկվող ակտն անփոփոխ թողնելու համար»:

4.6. Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը 23.09.2009 թվականին, նախագահությամբ դատավոր՝ Ս. Սարգսյանի, մասնակցությամբ դատավորներ՝ Վ. Աբելյանի, Ա. Անտոնյանի, Վ. Ավանեսյանի, Ա. Բարսեղյանի, Մ. Դրմեյանի, Տ. Պետրոսյանի, քննարկելով ըստ հայցի՝ «Շոլց ԱԳ» ընկերության ընդդեմ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» համատեղ ձեռնարկության՝ 116 000 եվրո բռնագանձելու պահանջի մասին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 21.07.2009 թվականի որոշման դեմ Դիմումատու ընկերության բերած վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելու հարցը, որոշել է վճռաբեկ բողոքը վերադարձնել՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 234-րդ հոդվածի 1-ին կետի 3-րդ ենթակետին չհամապատասխանելու հիմքով:

Վճռաբեկ դատարանն իր 23.09.2009 թվականի որոշմամբ, մասնավորապես, արձանագրել է. «(...) վեճն արբիտրաժի քննության ենթակա լինելու վերաբերյալ գրավոր համաձայնության բնօրինակը կամ պատշաճ ձևով վավերացված պատճենը («ԿԲԿՍ» ընկերության և Կազմակերպության միջև 08.02.1999 թվականին և 10.04.2000 թվականին կնքված պայմանագրերի 7.1 և 7.2 կետեր) ՀՀ առևտրաարդյունաբերական պալատին կից գործող առևտրային արբիտրաժին ներկայացնելուց և վերջինիս կողմից Ընկերության հայցը չքննելու դեպքում, Ընկերությունը զրկած չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ընդհանուր կանոններով դիմելու դատական պաշտպանության:»:

4.7. «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ տնօրեն Արա Սաֆարյանի կողմից 08.11.2002 թվականին ստորագրված պարտավորագրով նշված է. «Ես՝ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ տնօրեն Արա Սաֆարյանս հաստատում եմ, որ «SCHOLZ AG» կազմակերպության ներկայացուցիչ՝ Ֆրանկ Շտիլը փոխանցել է «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» ՀՁ ՍՊԸ հաշվարկային հաշվի վրա 100 000 Եվրո «Կոնվերս Բանկ» ՓԲԸ վարկը մարելու համար: Վերոհիշյալ գումարը համարվում է մեր պարտք «SCHOLZ AG» ընկերությանը և պետք է փոխանցվի ընկերության հաշվին մինչև 31 հունվարի 2003թ.:

(...) Այս պարտավորագրի խախտման դեպքում առաջանում է տույժ՝ ընդհանուր գումարի 2%-ի չափով: Փոխանցումները կարող են կատարվել մաս առ մաս: (...)»:

4.8. Դիմումատու ընկերության («SCHOLZ AG») և «Ա. Սաֆարյան և Քոմփընի» ՀՁ ՍՊԸ միջև 28.10.2005 թվականին կնքված համաձայնագրով սահմանվել է կողմի ունեցած ընդհանուր պարտավորության չափը՝ 600 000 ԱՄՆ դոլար և ամրագրվել պարտքի՝ «Ա. Սաֆարյան և Քոմփընի» ՀՁ ՍՊԸ տնօրենի կողմից վճարման ժամանակացույցը: Համաձայնագրով նշվել է, որ «(...) Սույնով բերված վճարման պարտականությունները պարոն Արա Սաֆարյանի կողմից չկատարվելու դեպքում, 26.01.2004թ. ընդհանուր պահանջները մնում են կիրառելի և վճարումը վերաբերյալ դատական հայցով բողոք կներկայացվի դատարան: (...)»:

28.10.2005 թվականին կնքված մեկ այլ համաձայնագրով նույն կողմերի միջև ձեռք է բերվել պայմանավորվածություն լրացուցիչ 15.06.2003 թվականին տրամադրված 110 000 Եվրո վարկի գումարի վճարման ժամանակացույցի վերաբերյալ: Համաձայնագրով նշվել է, որ «(...) Եթե առաջին մարման մասը մինչև 28.02.2006 թվականը չվճարվի անմիջապես դատական բողոք կներկայացվի և այդ պահի դրությամբ արժույթավորված պահանջը կավելանա 6,0 %-ով (...)»:

4.9. Բարձրագույն դատական խորհրդի 14.06.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-58-Ո-193 որոշմամբ Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանի լիազորությունները վերջինիս կողմից 13.06.2023 թվականին ներկայացված հրաժարականի դիմում հիման վրա 14.06.2023 թվականից համարվել են դադարած:

5. Հարուցված կարգապահական վարույթի շրջանակներում էական նշանակություն ունեցող իրավական հարցադրումները

Հաշվի առնելով Լիազոր մարմնի կողմից միջնորդությունում բերված փաստարկներն ու հիմնավորումները և դրանց դեմ Դատավորների կողմից ներկայացված պատասխանները` Խորհուրդը Դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցը լուծելու համար էական է համարում անդրադառնալ հետևյալ հարցադրումներին.

5.1. արդյո՞ք թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի կողմից 21.07.2009 թվականին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի 23.09.2009 թվականին կայացված որոշումներով թույլ են տրվել «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, իսկ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի կողմից 23.09.2009 թվականին կայացված որոշմամբ նաև Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի պահանջների ենթադրյալ խախտումներ,

5.2. արդյո՞ք թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով Դատավորների կողմից թույլ տրված ենթադրյալ խախտումն Օրենսգրքի իմաստով կարող է գնահատվել, որպես էական կարգապահական խախտում, որն ակնհայտորեն պայմանավորված է դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության հանրային շահերով:

6․ Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննարկելով Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարողի միջնորդությունը՝ Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանին, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ, Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը ենթակա է կարճման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 90-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորին և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու, դատավորի և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի լիազորությունները դադարեցնելու, ինչպես նաև իր լիազորությունների իրականացման կապակցությամբ դատավորի և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու կամ նրան ազատությունից զրկելու վերաբերյալ համաձայնություն տալու վերաբերյալ հարցերը քննելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հանդես է գալիս որպես դատարան:

Օրենսգրքի 150-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը Բարձրագույն դատական խորհուրդը կարճում է, եթե կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը վերսկսելուց հետո առկա են սույն օրենսգրքի 160-րդ հոդվածով նախատեսված դատավորի լիազորությունների դադարման հիմքեր։ (…)

Օրենսգրքի 160-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ դատավորի լիազորությունները դադարում են, եթե նա հրաժարական է ներկայացնում:

Քննարկվող պարագայում Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանի կողմից 13.06.2023 թվականին ներկայացվել է հրաժարականի դիմում, որի հիման վրա Բարձրագույն դատական խորհրդի 14.06.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-58-Ո-193 որոշմամբ Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանի լիազորությունները 14.06.2023 թվականից դադարել են, ուստի Խորհուրդը գտնում է, որ առկա է Օրենսգրքի 160-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի հիմքով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը կարճելու հիմքը:

Քննարկելով Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարողի հաղորդումը, ինչպես նաև վերջինիս ներկայացուցիչների դիրքորոշումները, Դատավորների և նրանց ներկայացուցիչների դիրքորոշումները, ուսումնասիրելով կարգապահական վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Սահմանադրության 173-րդ հոդվածի համաձայն՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդն անկախ պետական մարմին է, որը երաշխավորում է դատարանների և դատավորների անկախությունը:

Խորհուրդն արձանագրում է, որ դատավորի, դատարանի և դատական իշխանության անկախության վերաբերյալ իրավական կարգավորումներն ամրագրված են ինչպես ներպետական օրենսդրությամբ, այնպես էլ միջազգային իրավական փաստաթղթերով, ընդ որում դատավորի անկախության վերաբերյալ իրավական կարգավորումների ընդհանուր իրավական բովանդակության էությունը կայանում է նրանում, որ դատավորի անկախությունը հանդիսանում է ոչ միայն նրա իրավունքը, այլ հասարակության՝ օրինական և հիմնավորված արդարադատության իրականացման ապահովման երաշխիքը:

Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ դատավորի անկախության երաշխիքներն ապահովող գործիքակազմում կարևոր տեղ է զբաղեցնում դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու ինստիտուտը:

Խորհուրդն իր սահմանադրական առաքելության հաշվառմամբ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորությունը պետք է իրականացնի այնպես, որպիսի չվտանգի դատավորի և դատարանի անկախության սահմանադրական պահանջը:

Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերն են՝

1) արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի խախտումը, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ.

2) դատավորի կողմից սույն օրենսգրքով սահմանված՝ դատավորի վարքագծի կանոնները խախտելը, բացառությամբ սույն օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 11-րդ կետով սահմանված կանոնի, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ:

Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ էական կարգապահական խախտում է՝ սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված խախտումը, որը հանգեցրել է Սահմանադրությամբ կամ Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և (կամ) ազատությունների հիմնարար խախտման կամ դատական իշխանության հեղինակազրկման։

Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը սահմանում է, որ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է վարույթ հարուցող մարմնի կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայացրած ակտի ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը:

«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նորմատիվ իրավական ակտի նորմը մեկնաբանվում է` հաշվի առնելով նորմատիվ իրավական ակտն ընդունելիս այն ընդունող մարմնի նպատակը՝ ելնելով դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությունից, ամբողջ հոդվածի, գլխի, բաժնի կարգավորման համատեքստից, այն նորմատիվ իրավական ակտի դրույթներից, ի կատարումն որի ընդունվել է այդ ակտը, տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված սկզբունքներից, իսկ այդպիսի սկզբունքներ սահմանված չլինելու դեպքում` տվյալ իրավահարաբերությունը կարգավորող իրավունքի ճյուղի սկզբունքներից:

Խորհուրդը գտնում է, որ Օրենսգրքի հիշյալ հոդվածների շարադրանքից ակնհայտ է, որ ՄԻԵԴ որոշման հիման վրա հարուցված կարգապահական վարույթն ուղղակիորեն չի ենթադրում, որ կատարված արարքն իր բնույթով էական կարգապահական խախտում է։

Սույն համատեքստում Խորհուրդը կարևոր է համարում անդրադառնալ Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին և 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետերին, որոնց ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ օրենսդիրը տարանջատել է «ՀՀ վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և (կամ) ազատությունների հիմնարար խախտում» և «մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ՀՀ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում» հասկացությունները։

Ակնհայտ է, որ օրենսդրի կողմից կոնկրետ բառերի կիրառումը երբևէ ինքնանպատակ չէ, առավել ևս, երբ նորմի կարգավորման առարկան վերաբերում է այնպիսի առանցքային ինստիտուտի, ինչպիսին դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելն է։ «Հիմնարար» բառը գնահատողական տերմին է, որպիսի ձևակերպումների կիրառումն ընդունելի պրակտիկա է մի շարք եվրոպական երկրներում, քանի որ որոշակի դեպքերում դրանց կիրառումը անխուսափելի է1: Վենետիկի հանձնաժողովն արձանագրել է, որ օրենսդրի կողմից նմանատիպ ձևակերպումների կիրառման դեպքում կարևոր նշանակություն ունի, թե կոնկրետ որ մարմինն է լիազորված այդ ձևակերպումների մեկնաբանման և կիրառման համար: Հայաստանում այդ լիազորությունը վերապահված է Խորհրդին, որն ունի բավարար ինստիտուցիոնալ անկախություն և ապահովում է արդար դատաքննության հիմնարար երաշխիքներ2։

Այսպիսով, օրենսդիրը, կիրառելով «ՀՀ վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և (կամ) ազատությունների հիմնարար խախտում» և «մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ՀՀ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում» ձևակերպումները, Խորհրդին տվել է դատավորի կողմից կատարված նյութական կամ դատավարական նորմի՝ մարդու իրավունքների հիմնարար խախտման հանգեցնելու և դրա արդյունքում էական կարգապահական խախտում հանդիսանալու հարցի վերաբերյալ մեկնաբանություններ անելու և չափանիշներ սահմանելու լիազորություն։ Մասնավորապես, կարևոր է ընդգծել, որ «հիմնարար խախտում» եզրույթը պետք է տարանջատել «հիմնարար իրավունքի խախտում» եզրույթից, քանի որ առանձին դեպքերում անհրաժեշտ է գնահատել թե արդյոք հիմնարար իրավունքի խախտումը հանգեցրել է հիմնարար խախտման, թե՝ ոչ։ Հակառակ պարագայում, դիցուք, դատավարական նորմի խախտումը թեև կարող է դիտարկվել արդար դատաքննության՝ որպես հիմնարար իրավունքի խախտման դրսևորում, սակայն իր բնույթով չհանդիսանա հիմնարար խախտում և նշված խախտման դեպքում լիազորությունների դադարեցում կարգապահական տույժի կիրառումն անհամաչափ գործիք կլինի հանրային շահի և դատական իշխանության հեղինակության պաշտպանության համար։ Հետևաբար, նկատի ունենալով Խորհրդի սահմանադրական առաքելությունը, յուրաքանչյուր դեպքում Խորհուրդը պարտավոր է գնահատել խախտման բնույթը՝ հստակեցնելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը և ապահովելով Օրենսգրքի նորմերի որոշակի կիրառելիությունը և պրակտիկայի կանխատեսելիությունը։

Հակառակ մեկնաբանման դեպքում վարույթ հարուցող մարմնի կողմից նման հիմքով վարույթի հարուցումն ինքնաբերաբար հանգեցնելու է արարքի որակման, որն էլ անխուսափելիորեն հանդիսանալու է լիազորությունների դադարեցում կարգապահական տույժի կիրառման հիմք և Խորհրդի՝ Սահմանադրությամբ ամրագրված դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորության գործարկումը ստանալու է ձևական բնույթ։ Նման իրավիճակում Խորհրդի դերը կսահմանափակվի միայն դատավորի կողմից դրսևորած մեղքի ձևի ուսումնասիրությամբ։

Ավելին, վերոնշյալն ամրագրվել է նաև ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-197-Ն սահմանադրական օրենքի հիմնավորումներում, իսկ հետագայում վերահաստատվել նաև ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքների հիմնավորումներով, որտեղ բացահայտվում է նաև օրենսդրի կամքը։ Մասնավորապես, ըստ հիշյալ փոփոխությունների հիմնավորումների համապատասխանաբար նշվել է՝

- «(…) Նման մոտեցում ամրագրվել է այն նպատակով, որպեսզի մի կողմից դատավորը պատասխանատվության չենթարկվի պարզապես փաստերի ու ապացույցների իր գնահատման համար, մյուս կողմից՝ գնահատման ենթարկվի դատավորի վերաբերմունքը մարդու իրավունքների նկատմամբ՝ որպես բարեվարքության կարևոր ցուցանիշ (…)»,

- «(…) Նախ, ինչպես բխում է Դատական օրենսգրքի կարգավորումներից կարգապահական պատասխանատվության հիմքը ոչ թե ինքնին ՄԻԵԴ վճիռն է, այլ դրանով բացահայտված մարդու իրավունքների հիմնարար խախտումը, որը ենթակա է գնահատման որպես դատարան գործող Խորհրդի կողմից (…)»։

Հետևաբար, կասկածից վեր է, որ ՄԻԵԴ որոշման հիման վրա հարուցված կարգապահական վարույթի շրջանակներում Խորհուրդը, յուրաքանչյուր դեպքում հաշվի առնելով գործի կոնկրետ հանգամանքները, պետք է գնահատի թույլ տրված ենթադրյալ կարգապահական խախտման բնույթը։

Խորհուրդն արձանագրում է, որ Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարողի կողմից կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդության հիման վրա Դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը քննության է առնում Օրենսգրքի 152-րդ հոդվածում ամրագրված դրույթի պահանջներին համապատասխան, այն է՝ «Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը Բարձրագույն դատական խորհրդում կատարվում է միայն դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար միջնորդություն ներկայացնելու մասին որոշմամբ նշված կարգապահական խախտման սահմաններում»:

Այդ կապակցությամբ Բարձրագույն դատական խորհրդի իրավական հետազոտման առարկան սահմանափակվում է միջնորդությամբ ներկայացված հիմքերի և հիմնավորումների շրջանակներում:

Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել նաև, որ Օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայության ապացուցման պարտականությունը կրում է կարգապահական վարույթը հարուցած մարմինը:

Վերը նշված հոդվածի մեկնաբանությունից բխում է, որ տվյալ դեպքում վարույթ հարուցող մարմինն է կրում դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերի առկայությունն ապացուցելու պարտականությունը: Վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից պետք է ձեռք բերվեն բավարար ապացույցներ, որոնք իրենց համակցության մեջ բավարար կլինեն Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար և կհաստատեն վերջինիս մեղքը:

Քննարկվող պարագայում համաձայն Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարողի կողմից ներկայացված միջնորդության՝ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի կողմից թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում թույլ են տրվել Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, իսկ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի կողմից վերոնշյալ գործով նաև թույլ են տրվել՝ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտումներ:

Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 19-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 31-րդ հոդվածի երկրորդ պարբերության համաձայն՝ ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփականությունից, բացառությամբ դատական կարգով՝ օրենքով նախատեսված դեպքերի:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք: (…)»:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, քննելով Խաչատրյանն ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության գործը, 01.03.2010 թվականի վճռում նշել է. «Դատարանը կրկնում է, որ 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը պաշտպանում է քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների հետ կապված հայց հարուցելու յուրաքանչյուրի իրավունքը: Այդպիսով, այն ներառում է «դատարան դիմելու իրավունք»-ը, որի ասպեկտներից մեկը հանդիսանում է դատարանի մատչելիության իրավունքը, այսինքն` դատարանում քաղաքացիական գործերով վարույթ հարուցելու իրավունքը: Մինչդեռ այդ իրավունքը կլիներ անիրական, եթե Պայմանավորվող Պետության իրավական համակարգը թույլ տար, որ վերջնական, պարտադիր դատական որոշումները մնան չկատարված` ի վնաս մի կողմի: Անընդունելի կլիներ, եթե 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը մանրամասն նկարագրեր կողմերին տրված դատավարական երաշխիքները (արդարացի, հրապարակային դատավարություն և գործերի քննության անընդհատության սկզբունք)՝ առանց դատական որոշումների կատարման երաշխիքների: Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի մեկնաբանումը միայն դատարանի մատչելիության և դատավարությունների անցկացման իրավունքի շրջանակներում, հավանաբար, կառաջացներ մի իրավիճակ, որն անհամատեղելի կլիներ օրինականության սկզբունքի հետ, որը Պայմանավորվող Պետությունները Կոնվենցիան վավերացնելիս պարտավորվել են հարգել: Ցանկացած դատարանի կողմից ընդունված դատական որոշման կատարումը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով պետք է դիտվի որպես «դատավարության» բաղկացուցիչ մաս (տես Բուրդովն ընդդեմ Ռուսաստանի (Burdov v. Russia), թիվ 59498/00, պարբ. 34, ECHR 2002-III):»:

Խորհուրդն իր նախկին որոշումներով արձանագրել է, որ «(…) սուբյեկտիվ իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունը, որն իրականացվում է դատարանի կողմից օբյեկտիվ իրավունքի կիրառմամբ, իր հանրային իրավական ընկալման տիրույթում կոչված է ապահովելու գործող իրավակարգի անշեղ կենսագործումը: Այդ առումով իրավունքի յուրաքանչյուր խախտում այս կամ այն կերպ բացասաբար է անդրադառնում իրավակարգի բնականոն գործելու վրա: Միաժամանակ հարկ է նշել, որ կախված իրավախախտման հետևանքից, այն տարաբնույթ անդրադարձ կարող է ունենալ պետության իրավակարգի գործառնական խնդիրների լուծման վրա: Այն բոլոր դեպքերում, երբ իրավունքի խախտումն առաջ չի բերում որևէ սուբյեկտիվ իրավունքից զրկում կամ դրա սահմանափակում, ինչպես նաև իրավունքի սուբյեկտի մոտ չի առաջացնում օրենքով չնախատեսված պարտականություններ կամ այդպիսիք առաջանալու հնարավորություն, ապա իրավունքի նման խախտումը զանցակազմի նյութական բաղադրիչի առկայության պայմաններում «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 2-րդ մասի հիմքով կարող է որակվել որպես նվազ կարևորություն ունեցող և դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք չհանդիսացող, թեկուզև այն առերևույթ պարունակել է կարգապահական խախտում համարվող արարքի հատկանիշներ: (…)»3:

Տվյալ դեպքում Խորհուրդն արձանագրում է նաև, որ ՄԻԵԴ-ը «Շոլց ԱԳ» ընկերության ընդդեմ Հայաստանի (գանգատ թիվ 16528/10) գործով 24.01.2019 թվականի վճռով արձանագրել է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում, հետևաբար Խորհուրդը Դատավորների արարքներին կանդրադառնա վերոնշյալ վճռով հաստատված հանգամանքների շրջանակներում:

Սույն կարգապահական վարույթի փաստական հանգամանքների և կատարված իրավական վերլուծության համադրման արդյունքում Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ Դատավորների կողմից թույլ տրված խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ նույն գլխի իմաստով՝ արարքը համարվում է դիտավորությամբ կատարված, եթե դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը: Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ նույն գլխի իմաստով՝ արարքը համարվում է կոպիտ անփութությամբ կատարված, եթե դատավորը չի գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել:

Վերը նշված իրավանորմերի տրամաբանությունից բխում է, որ օրենսդրի կողմից արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի խախտման վարքագծի առումով առանձնացվել են մեղքի դրսևորման երկու ձևեր՝ դիտավորություն և կոպիտ անփութություն:

Խորհուրդն արձանագրում է, որ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության տեսանկյունից մեղքը դատավորի վերաբերմունքն է իր կողմից կատարված արարքի նկատմամբ:

Այսպես, տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի «Դատարան դիմելու իրավունքը» վերտառությամբ 2-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար»:

Նույն օրենսգրքի «Հայցը կամ դիմումն առանց քննության թողնելու հիմքերը» վերտառությամբ 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ «Դատարանը հայցը կամ դիմումը թողնում է առանց քննության, եթե` կողմերից մեկը հղում է կատարում տվյալ վեճն արբիտրաժային դատարանի քննությանը հանձնելու՝ կողմերի միջև առկա համաձայնությանը, և արբիտրաժային դատարան դիմելու հնարավորությունը չի վերացել»:

Վերոշարադրյալ իրավական վերլուծությունների լույսի ներքո անդրադառնալով սույն միջնորդության հիմքերին և հիմնավորումներին` Խորհուրդն արձանագրում է հետևյալը.

Այսպես, Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ ինչպես վերը նշված իրավական նորմերի վերլուծությունից, այնպես էլ «Շոլց ԱԳ» ընկերությունն ընդդեմ Հայաստանի գործով թիվ 16528/10 գանգատի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում 21.07.2009 թվականին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից Վարչական շրջանի դատարանի 16.06.2009 թվականի «Շոլց ԱԳ» ընկերության հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշումն անփոփոխ թողնելու, այնպես էլ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 21.07.2009 թվականին կայացրած որոշման հիման վրա ներկայացված վճռաբեկ բողոքը Վճռաբեկ դատարանի կողմից վերադարձնելու արդյունքում ներպետական բոլոր դատարաններում մերժվել է Դիմումատուի դատարանի մատչելիության իրավունքը, ինչը վերջինիս համար առաջացրել է նաև նյութական բնույթի անբարենպաստ հետևանքներ՝ այն պարագայում, երբ տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համաձայն՝ ընկերությունն իրավունք է ունեցել սահմանված կարգով դիմել դատարան` Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների պաշտպանության համար:

Այսպես, Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացած արարքը դրսևորվել է նրանում, որ քննելով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի 16.06.2009 թվականի թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշման դեմ հայցվորի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքը՝ որոշել է այն թողնել անփոփոխ և որոշման պատճառաբանությունները և եզրահանգումները մասում արձանագրել է. «…Մինչդեռ, արբիտրաժային դատարանին պետք է ներկայացվեին արբիտրաժային վերապահում նախատեսող ստորև թվարկված պայմանագրերը, որոնք հայցվորի կողմից չեն ներկայացվել…», այնինչ ընկերությունը, ներկայացնելով իր քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների շուրջ ծագած վեճը լուծելու մասին հայցադիմում, իսկ դրա առանց քննության թողնվելուց հետո վերաքննիչ բողոք, ակնկալել է դատարանի կողմից ծագած վեճի լուծում:

Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացած արարքում նրա մեղքի առկայությանը և մեղքի ձևին՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանը Ընդհանուր իրավասության դատարանի 16.06.2009 թվականի թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով կայացված հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշումն անփոփոխ թողնելով՝ իր, որպես դատարանի վերաբերմունքն է արտահայտել «Շոլց ԱԳ» ընկերության իրավունքների դատական պաշտպանության հարցում՝ դրսևորելով կոպիտ անփութություն՝ միաժամանակ չգիտակցելով իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել: Այսինքն՝ որոշման կայացման ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի խախտմամբ կիրառելու արդյունքում շահագրգիռ ընկերությունը զրկվել է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի և նույն օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի դատական պաշտպանության հնարավորությունից:

Տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի «Վճռաբեկ բողոքը վերադարձնելը» վերտառությամբ 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ Վճռաբեկ բողոքը վերադարձվում է, եթե`

«1) վճռաբեկ բողոքը չի համապատասխանում սույն օրենսգրքի 231 հոդվածի և 234 հոդվածի 1-ին կետի պահանջներին, կամ»:

Նույն օրենսգրքի «Վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելը» վերտառությամբ 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ Վճռաբեկ դատարանը բողոքն ընդունում է քննության, եթե վճռաբեկ դատարանի կարծիքով բողոքում հիմնավորված է, որ`

«3) ստորադաս դատարանի կողմից թույլ է տրված առերևույթ դատական սխալ, որը կարող է առաջացնել կամ առաջացրել է ծանր հետևանքներ»:

Նույն օրենսգրքի «Գործերի միանձնյա և կոլեգիալ քննությունը» վերտառությամբ 19-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ «Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` վճռաբեկ դատարան) վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու հարցը լուծում է կոլեգիալ` պալատի նախագահի և առնվազն հինգ դատավորի կազմով: Վճռաբեկ բողոքը համարվում է վարույթ ընդունված, եթե դրան կողմ է քվեարկել նիստին ներկա դատավորների մեծամասնությունը»:

Անդրադառնալով Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացած արարքին՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ այն դրսևորվել է նրանում, որ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանը և Տիգրան Պետրոսյանը, կոլեգիալ կազմում քննարկելով ըստ հայցի «Շոլց ԱԳ» ընկերության ընդդեմ «Ա. Սաֆարյան և ընկերներ» համատեղ ձեռնարկություն սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության՝ 116.000 եվրո բռնագանձելու պահանջի մասին, քաղաքացիական գործով Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 21.07.2009 թվականի որոշման դեմ ընկերության կողմից ներկայացված վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելու հարցը, որոշել են այն վերադարձնել և որոշման պատճառաբանությունները և եզրահանգումները մասում արձանագրել են հետևյալը. «…Նման պայմաններում վճռաբեկ բողոքը քննության ընդունելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի հիմնավորումը՝ դատական սխալի առկայության մասին, անհիմն է, քանի որ տվյալ դեպքում հիմնավորված չէ նյութական կամ դատավարական իրավունքի այնպիսի խախտման առկայությունը, որը կարող է ազդել գործի ելքի վրա:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը չի համապատասխանում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 234-րդ հոդվածի 1-ին կետի 3-րդ ենթակետի պահանջներին: Հետևաբար, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետի համաձայն, այն ենթակա է վերադարձման…», այնինչ ընկերությունը, ներկայացնելով Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 21.07.2009 թվականի որոշումը վերանայելու և նոր որոշում կայացնելու պահանջի մասին վճռաբեկ բողոք նպատակ է ունեցել հասնելու «դատարանի իրավունքի» իրացմանը, սակայն Վճռաբեկ դատարանի կողմից տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 233-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի և 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի կիրառմամբ բողոքի վերադարձման արդյունքում վերջնականապես զրկվել է ՀՀ ներպետական բոլոր դատական ատյաններում իր քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների շուրջ ծագած վեճի լուծումը ստանալու՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով և նույն օրենսգրքով սահմանված օրենսդրական հնարավորությունից:

Անդրադառնալով Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Արտակ Բարսեղյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացած արարքում նրա մեղքի առկայությանը և մեղքի ձևին՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում կոլեգիալ կազմում իր ներքին համոզմամբ գնահատելով գործի հանգամանքները վերջինս ստորագրել է Վճռաբեկ դատարանի «Վճռաբեկ բողոքը վերադարձնելու մասին» 23.09.2019 թվականի որոշումը, որով Դատավորն արտահայտել է իր ներքին համոզմունքն այն մասին, որ ներկայացված վճռաբեկ բողոքը ենթակա է վերադարձման: Իսկ ինչ վերաբերում է մեղքի ձևին, ապա Խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորին վերագրվող արարքը կատարվել է կոպիտ անփութությամբ, քանի որ սույն վարույթի շրջանակներում առկա ապացույցներով չի հաստատվել, որ Դատավորը, վերոնշյալ որոշումը ստորագրելով, դիտավորություն է ունեցել սահմանափակելու բողոքաբերի դատարանի մատչելիության իրավունքը:

Անդրադառնալով Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացած արարքում նրա մեղքի առկայությանը, միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով թե՛ դատական նիստի ընթացքում և թե՛ ներկայացված պատասխանում Դատավորի կողմից հայտնված դիրքորոշումն այն մասին, որ թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի նյութերի մասին իրենք պատկերացում են կազմել գործով զեկուցող դատավոր Վ. Աբելյանի զեկույցից՝ Խորհուրդն արձանագրում է հետևյալը.

Տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի «Վարույթ ընդունված վճռաբեկ բողոքի նախապատրաստումը գործի քննությանը» վերտառությամբ 237-րդ հոդվածի համաձայն`

«1. Վճռաբեկ դատարանի նախագահը հանձնարարում է վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի դատավորին ուսումնասիրել վճռաբեկ բողոքը, գործի նյութերը և զեկուցել վճռաբեկ դատարանի նիստում:

2. Վճռաբեկ դատարանի դատավորները ծանոթանում են վճռաբեկ բողոքին և գործի նյութերին:»:

Այսպես, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Տիգրան Պետրոսյանը և Արտակ Բարսեղյանը թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում կոլեգիալ կազմում որպես դատավորներ մասնակցելով վճռաբեկ բողոքի վարույթ ընդունման ենթակա լինելու հարցի քննարկմանը տվյալ ժամանակահատվածում գործող Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 237-րդ հոդվածում սահմանված իրավակարգավորման հիմքով ունեցել են որոշման կայացումից առաջ վճռաբեկ բողոքին և գործի նյութերին ծանոթանալու պարտականություն, ինչը սույն գործով 23.09.2009 թվականին «Վճռաբեկ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշում կայացնելու ընթացքում Դատավորների կողմից չի կատարվել: Այսինքն Դատավորներն առանց վճռաբեկ բողոքի նյութերին ծանոթանալու, կոլեգիալ կազմում ստորագրելով «Վճռաբեկ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշումը, արտահայտել են իրենց ներքին համոզմունքը վճռաբեկ բողոքի ընդունելիության վերաբերյալ: Խորհուրդը հարկ է համարում նաև նշել, որ չի բացառվում նաև այնպիսի իրավիճակը, որ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Տիգրան Պետրոսյանը և Արտակ Բարսեղյանը թիվ ԵՔԴ/1123/02/08 քաղաքացիական գործով վճռաբեկ բողոքի ընդունելիության հարցի քննության շրջանակներում, կատարելով կոլեգիալ կազմի դատավորի՝ գործի նյութերին ծանոթանալու իրենց պարտականությունը, ձևավորեին վճռաբեկ բողոքի ընդունելիության վերաբերյալ այնպիսի համոզմունք, որ կտարբերվեր կոլեգիալ կազմում ներգրավված մյուս դատավորների համոզմունքից:

Անդրադառնալով վերոնշյալ արարքում Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Տիգրան Պետրոսյանի մեղքի ձևին՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորին վերագրվող արարքը կատարվել է կոպիտ անփութությամբ, քանի որ սույն վարույթի շրջանակներում առկա ապացույցներով չի հաստատվել, որ Դատավորը, վերոնշյալ որոշումը ստորագրելով, դիտավորություն է ունեցել սահմանափակելու բողոքաբերի դատարանի մատչելիության իրավունքը:

Ինչ վերաբերում է Դատավորի և Դատավորների ներկայացուցիչների կողմից ներկայացված միջնորդությանը՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ և 146-րդ հոդվածների սահմանադրականությունը Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի համատեքստում քննարկման առարկա դարձնելու նպատակով Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու վերաբերյալ, Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

02.05.2020 թվականին ուժի մեջ մտած ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՕ-197-Ն սահմանադրական օրենքի 46-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթ հարուցելու ժամկետները» վերտառությամբ 144-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը շարադրվել է հետևյալ խմբագրությամբ՝ «Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթը կարող է հարուցվել՝ արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտման հիմքով՝ խախտումը վարույթ հարուցող մարմնի կողմից հայտնաբերվելուց հետո՝ մեկ տարվա ժամկետում: Սույն կետով նախատեսված հիմքով կարգապահական վարույթ չի կարող հարուցվել, եթե եզրափակիչ դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո անցել է ութ տարի, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով հարուցվող կարգապահական վարույթի»:

Նույն օրենքի «Եզրափակիչ մաս և անցումային դրույթներ» վերտառությամբ 58-րդ հոդվածի 19-րդ մասի համաձայն՝ «Սույն օրենքով լրացվող՝ 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ միջազգային դատարանի կամ այլ միջազգային ատյանի` սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո կայացրած ակտերի հիման վրա»:

13.08.2022 թվականին ուժի մեջ մտած ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքի՝ 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթ հարուցելու ժամկետները» վերտառությամբ 144-րդ հոդվածը լրացվել է 1.1-ին մասով հետևյալ խմբագրությամբ՝ «1.1. Սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված ժամկետները չեն տարածվում սույն օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված առիթով հարուցվող կարգապահական վարույթների վրա: Եթե արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտումը հայտնաբերվել է մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող` Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտի ուսումնասիրության արդյունքով, ապա այդ խախտման հիմքով կարգապահական վարույթ չի կարող հարուցվել, եթե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո անցել է 15 տարի:»:

Նույն օրենքի «Եզրափակիչ մաս և անցումային դրույթ» վերտառությամբ 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Սույն օրենքի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքում կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել նաև մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը կայացված` մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտումներով, եթե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայացրած ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո չի անցել 15 տարի: Մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը կայացված՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտման հիմքով հարուցված կարգապահական վարույթով էական կարգապահական խախտման հիմքով լիազորությունների դադարեցում կարգապահական տույժը կարող է կիրառվել, եթե դա ակնհայտորեն պայմանավորված է դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով:»:

Վերոնշյալ նորմերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ միջազգային դատարանի կամ այլ միջազգային ատյանի կայացրած ակտերի հիման վրա Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթը կարող է հարուցվել` սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ այն է 02.05.2020 թվականից սկսած, իսկ 13.08.2022 թվականին ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքի եզրափակիչ և անցումային դրույթների 2-րդ մասից հետևում է, որ մինչև 13.08.2022 թվականը (որը ներառում է սույն գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից 24.01.2019 թվականին վճռի կայացման օրը) կայացված` մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտումը հանդիսանում է կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ, եթե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կայացրած ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո չի անցել 15 տարի, հետևաբար սույն վարույթի «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին ՀՕ-197-Ն և ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքների սխալ մեկնաբանության արդյունքում հարուցված լինելու մասին Դատավորի ներկայացուցչի փաստարկներն Խորհրդի գնահատմամբ անհիմն են:

Ինչ վերաբերում է Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Արտակ Բարսեղյանի ներկայացուցիչ Ամիրխանյանի այն պնդմանը, թե «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին ՀՕ-197-Ն և ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքների միաժամանակյա գոյության պարագայում Դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ կարող է հանդիսանալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից 02.05.2020 թվականից մինչև 13.08.2022 թվականը կայացված ակտերը, ապա այն նույնպես անհիմն է, նախ և առաջ այն հիմնավորմամբ, որ նման կարճ ժամանակահատվածի սահմանումը վերոնշյալ իրավակարգավորումները կդարձներ որոշակիորեն առարկայազուրկ և կխոչընդոտեր «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին ՀՕ-197-Ն և ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքների ընդունմամբ հետապնդվող նպատակի իրագործմանը, իսկ օրենսդիրը, սահմանելով նման իրավակարգավորում նպատակ է ունեցել ժամկետի որոշակի՝ տվյալ դեպքում 15 տարի հետադարձ հաշվարկի կիրառման արդյունքում հասնելու մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի հիմքով կարգապահական վարույթ հարուցելու օրենսդրական հնարավորություն տալուն: Վերոնշյալը փաստվում է նաև ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքի հիմնավորումով, որտեղ մասնավորապես նշվել է. «(…) ՀՀ-ում տեղի են ունեցել մարդու հիմնարար, կոնվենցիոն իրավունքների համակարգային և զանգվածային խախտումներ տարբեր ոլորտներում, որոնք էլ հենց բացահայտվել են ՄԻԵԴ վճիռներով, որոնց մեծ մասը կայացվել է մինչև վերջերս: Հետևաբար, եթե հիմք ընդունվեն միայն ՄԻԵԴ նոր վճիռները, ապա նախատեսված մեխանիզմը ամբողջությամբ չի հասնի իր նպատակին, քանի որ փաստ է, որ 2018 թվականից հետո դատաիրավական համակարգում տեղի են ունեցել էական փոփոխություններ, և դատական ակտերով թույլ տրված հիմնարար խախտումների առկայությունը հնարավոր կլինի բացահայտել բացառապես կամ մեծամասամբ ՄԻԵԴ այն վճիռներով, որոնք վերաբերում են ՀՀ անկախացումից ի վեր տեղի ունեցած խախտումներին: (…)»:

Այնուամենայնիվ, եթե անգամ քննարկման առարկա դարձնենք Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Արտակ Բարսեղյանի ներկայացուցիչ Էմիլ Ամիրխանյանի կողմից նկարագրված այն իրավիճակը, որ 13.08.2022 թվականին ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքի «Եզրափակիչ մաս և անցումային դրույթ» վերտառությամբ 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի գոյության և 02.05.2020 թվականին ուժի մեջ մտած «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին ՀՕ-197-Ն սահմանադրական օրենքի «Եզրափակիչ մաս և անցումային դրույթներ» վերտառությամբ 58-րդ հոդվածի 19-րդ մասի իրավաբանական ուժը կորցրած ճանաչված չլինելու պայմաններում 02.05.2020 թվականից ուշ (որը ներառում է սույն գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից 24.01.2019 թվականին վճռի կայացման օրը) կայացված Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի հիմքով կարգապահական վարույթ հարուցելու անհիմն լինելուն, ապա նման իրավիճակը ևս կարգավորված է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքով, մասնավորապես, օրենքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը սահմանել է նորմատիվ իրավական ակտերի նորմերի միջև կոլիզիաների հաղթահարման իրար հաջորդող որոշակի կանոններ, որոնք ի թիվս այլնի ներառում են իրավաչափ հնարավորություն կիրառել ավելի ուշ ուժի մեջ մտած նորմատիվ իրավական ակտի նորմերը:

Հետևաբար, Խորհուրդը գտել է, որ ՀՀ Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու վերաբերյալ Դատավորի ու Դատավորների ներկայացուցիչների կողմից ինչպես վերոնշյալ, այնպես էլ ներկայացված այլ հիմնավորումներն անհիմն են և ենթակա են մերժման։

Ինչ վերաբերում է Դատավորի և Դատավորների ներկայացուցիչների ներկայացրած Խորհրդի նախագահ Կարեն Անդրեասյանի և կարգապահական վարույթ հարուցած Արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանի միջև առկա տնտեսական, ընկերական, աշխատանքային և քաղաքական կապերի առկայությանը և որոշման վրա դրանց ազդեցություն ունեցած լինելու մասին պնդումներին, ապա Խորհուրդն այդ հանգամանքներին անդրադարձել է իր 26.01.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշմամբ, մասնավորապես նշելով հետևյալը. «Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 5-րդ կետերի համաձայն՝ «Ինքնաբացարկի հիմքերը ներառում են, ի թիվս այլնի, այն դեպքերը, երբ դատավորը կանխակալ վերաբերմունք ունի որպես կողմ հանդես եկող անձի (…) նկատմամբ, գիտի կամ ողջամտորեն պետք է իմանա, որ նա անձամբ կամ նրա մերձավոր ազգականը տնտեսական շահ ունի (…) կողմերից մեկի հետ»։

Խորհրդի գնահատմամբ Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետը սահմանված լինելով իբրև դատավորի անաչառության ապահովման երաշխիք, նպատակ ունի, ի թիվս այլնի, բացառել, որ դատավորը որոշում կայացնելիս կաշկանդած լինի կողմերից մեկի այնպիսի գործողությամբ կամ անգործությամբ, որը կարող է ֆինանսական հետևանքներ առաջացնել իր համար։

Միաժամանակ Խորհուրդն արձանագրել է, որ ինքնաբացարկի հիմք հանդիսացող տնտեսական շահի առկայությունը ենթադրում է այնպիսի իրավիճակ, երբ դատավորը կամ իր մերձավոր ազգականը մասնավոր կարգավիճակով պայմանավորված ունի այնպիսի շահ, որը կարող է ազդեցություն ունենալ իր լիազորությունների պատշաճ կատարման վրա։ Այսպես, Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետի իմաստով տնտեսական շահ կարող է առկա լինել բացառապես այն պարագայում, երբ կողմերից մեկն ունենա այնպիսի առարկայական լծակներ, որոնք ուղղակիորեն կարող են ներազդել դատավորի կամ իր մերձավոր ազգականի տնտեսական շահերի վրա։

Խորհուրդն արձանագրել է նաև, որ Դատավորի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված հանրահայտ փաստերն ինքնին բավարար չեն եզրակացնելու, որ Կ․ Անդրեասյանը կարող է դրսևորել կողմնակալություն։ Ավելին, արձանագրել է, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Rustavi 2 Broadcasting Company Ltd-ը և այլք ընդդեմ Վրաստանի գործով վիճարկվել է միաձայն որոշում կայացրած ինը դատավորից բաղկացած կազմը նախագահող դատավորի անկողմնակալությունը և ՄԻԵԴ–ը գտել է, որ խախտում առկա չէ4:

Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանի կողմից վկայակոչված Stoimenovikj-ն և Miloshevikj-ն ընդդեմ Հյուսիսային Մակեդոնիայի, Mitrinovski-ն ընդդեմ Նախկին Հարավսլավական Հանրապետություն Մակեդոնիայի և Karrar ընդդեմ Բելգիայի գործերով ՄԻԵԴ դիրքորոշումներին, ապա Խորհուրդը հարկ է համարում առանձին անդրադառնալ վերոնշյալ գործերով ՄԻԵԴ ձևավորված դիրքորոշումներին: Այսպես, Stoimenovikj-ն և Miloshevikj-ն ընդդեմ Հյուսիսային Մակեդոնիայի գործով ՄԻԵԴ-ը կարևորել է քաղաքացիական գործով տարբեր փուլերում միևնույն դատավորի մասնակցության հարցը և նշված դեպքերում 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված անկողմնակալության պահանջին վերաբերող հարցադրումներին՝ նշելով, որ տվյալ դեպքերում պետք է անդրադառնալ յուրաքանչյուր գործին առանձին՝ հաշվի առնելով յուրաքանչյուր գործի հանգամանքները։ Դա վերաբերում է նաև այն իրավիճակներին, երբ միևնույն դատավորը մասնակցում է երկու առանձին վարույթների, ինչպիսիք են փաստացի փոխկապակցված քրեական և քաղաքացիական վարույթները կամ վարույթները, որոնք սերտ կապված են և իրականացվել են մի քանի տարվա տարբերությամբ5: Վերոնշյալ տրամաբանությամբ՝ անդրադառնալով յուրաքանչյուր գործին առանձին և հաշվի առնելով յուրաքանչյուր գործի հանգամանքները Mitrinovski-ն ընդդեմ Նախկին Հարավսլավական Հանրապետություն Մակեդոնիայի գործով ՄԻԵԴ-ն արձանագրել է, որ դատավորը հանդես է եկել որպես «դատախազ» դիմումատուի նկատմամբ, այն է՝ վիճարկվող վարույթում «ամբաստանյալի» նկատմամբ6։ Ընդ որում, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը այլ գործերով նույնպես վերահաստատել է վերոնշյալ մոտեցումն արձանագրելով, որ իրավիճակն այլ է, երբ դիմումատուի նկատմամբ քննությունն իրականացնող երկու մարմինները բաղկացած են եղել միևնույն դատավորների կազմից, և խառնաշփոթ է առաջացել մեղադրանքներ ներկայացնելու և հանգամանքները պարզելու ժամանակ։ Դատախազի և դատավորի գործառույթների միջև խառնաշփոթը կարող է օբյեկտիվորեն առաջացնել արդարացի կասկածներ ներգրավված անձանց անկողմնակալության վերաբերյալ7։

Ինչ վերաբերում է Karrar-ն ընդդեմ Բելգիայի գործով ՄԻԵԴ-ը դիրքորոշմանը, ապա ՄԻԵԴ-ը վերահաստատել է, որ կազմի անդամներից միայն մեկի օբյեկտիվ անկողմնակալության բացակայությունը վճռորոշ չէ 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի իմաստով, քանի որ խորհրդակցության գաղտնիությունն անհնարին է դարձնում պարզելու դատավորի փաստացի ազդեցության բնույթը8:

Վերոնշյալի համատեքստում Խորհուրդը հարկ է համարում կրկին հիշատակել Բարձրագույն դատական խորհրդի 26.01.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշմամբ հիշատակված Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի՝ Fazli Aslaner-ն ընդդեմ Թուրքիայի գործով արձանագրումը, ըստ որի՝ դատավորներից ոմանց նախկինում որոշակի դիրք ունենալը, ինքնին բավարար չէ եզրակացնելու, որ ողջ կազմը եղել է կողմնակալ։ ՄԻԵԴ–ն ընդգծել է, որ նմանաբնույթ իրավիճակներում անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև այլ գործոններ9:

Խորհուրդը նաև հարկ է համարում արձանագրել, որ Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Տիգրան Պետրոսյանի դիմումի հիման վրա Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը 06.06.2023 թվականի վարույթի հարուցումը մերժելու մասին թիվ N 01-ԴՄ որոշմամբ ի թիվս այլնի անդրադառնալով այն հարցին թե «արդյո՞ք Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի հետ ընկերական, գաղափարական և ընդհանուր տնտեսական շահով պայմանավորված կապերի պայմաններում տվյալ հիմքով կարգապահական վարույթ հարուցելու նախարարի գործունեությունն ընդհանրապես և մեր նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առնչությամբ, մասնավորապես կոռուպցիոն առումով ռիսկային չէ և չի հանգեցնում շահերի բախման, վարքագծի կանոնների և այլ սահմանափակումների խախտումների»՝ գտել է, որ.

«(…) 17. Այսպես, ներպետական նյութական իրավունքի նորմերի բովանդակությունից հետևում է, որ անձի անձնական շահերի և պաշտոնեական պարտականությունների միջև առկա հակասությունն ինքնին շահերի բախում չի դիտարկում: Ներպետական օրենսդրությունը շահերի բախման համար որպես պայման դիտարկում է այս կամ այն կերպ գույքային կամ իրավական դրության բարելավումը, որևէ արտոնության ապահովումը, որը դրսևորվելու է իրեն կամ իր հետ փոխկապակցված անձանց, ինչպես նաև այն անձանց կամ կազմակերպությունների նկատմամբ, որոնց հետ ինքը կամ իր հետ փոխկապակցված անձն ունի գործարար, քաղաքական կամ այլ գործնական կամ անձնական հարաբերություններ։

Շահերի բախման վերաբերյալ միջազգային չափորոշիչների և սահմանումների բովանդակությունից ևս հետևում է, որ շահերի բախումն, ըստ էության, անձնական և հանրային/պաշտոնեական շահերի (հարաբերությունների)՝ միջև առկա հակասություն է. Յուրաքանչյուր այն դեպքում, երբ առկա է այնպիսի հարաբերություն, որի առկայությամբ կարող է պայմանավորել կամ ազդեցություն ունենալ անձի կողմից պաշտոնեական լիազորությունների իրականացման վրա, ապա առկա է շահերի բախման ռիսկ: Խիստ կարևոր է, որ շահերի բախման մեկնաբանման ընթացքում կառավարման տարբեր ոլորտների առանձնահատկությունները չանտեսվեն այնպես, որ խաթարվի իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման հիմնարար սկզբունքը, և հնարավոր պատասխանատվության կիրառման գործընթացը չհանգեցնի իշխանության մեկ ճյուղի կողմից մյուսի գործունեության միջամտության:

Հանձնաժողովն անհրաժեշտ է համարում քննարկման առարկա դարձնել հարաբերությունների կողմերը, զբաղեցրած պաշտոնները և այն խնդիրները, որոնց կապակցությամբ նշված սուբյեկտներն առնչություն ունեն.

1) Սուբյեկտներից մեկը հանդիսանում է պետական կառավարման համակարգի մարմնի ղեկավար, այս պարագայում Արդարադատության նախարար, ով գործում է Սահմանադրության և օրենսդրությամբ սահմանված լիազորությունների շրջանակում:

2) Սուբյեկտներից մյուսը հանդիսանում է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ: Բարձրագույն դատական խորհուրդը սահմանադրական մարմնի կարգավիճակ ունեցող անկախ պետական մարմին է, որը երաշխավորում է դատարանների և դատավորների անկախությունը և գործում է կոլեգիալության հիման վրա: Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամներից հինգը հանդիսանում են դատավոր անդամներ, մնացած հինգը՝ գիտնական անդամներ, նրանցից յուրաքանչյուրը ինքնուրույն ձայնի իրավունքով մասնակցում են որոշումների կայացման գործընթացին: Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հանդես է գալիս որպես դատարան:

Հետևաբար՝ դիմումում ներկայացված երկու սուբյեկտներն իրականացնում են Սահմանադրությամբ և օրենսդրությամբ իրենց վերապահված լիազորություններ, որոնք ուղղված են հանրային շահի իրացմանը:

18. Սույն գործով՝ շահերի բախման համատեքստում, Հանձնաժողովն անհրաժեշտ է համարում գնահատել, արդյո՞ք ընկերական, գաղափարական կապերի և առկա ընդհանուր տնտեսական շահերի առկայության պայմաններում մի պետական մարմնի ներկայացուցչի՝ այս դեպքում Արդարադատության նախարարի կողմից կարգապահական վարույթ հարուցելը հանգեցնում է վարքագծի կանոնների, շահերի բախման և անհամատեղելիության պահանջների խախտման:

Այսպես, թե՛ ներպետական օրենսդրությամբ, թե՛ միջազգային չափորոշիչներով մասնավոր շահը ի պաշտոնե կատարած գործողության, անգործության կամ որոշման կայացումն է, որի արդյունքում պաշտոնատար անձի հետ փոխկապակցված անձը կամ կազմակերպությունը պաշտոնատար անձի կողմից դրսևորած գործողության, անգործության կամ կայացրած որոշման դիմաց ստանում է որևէ արտոնություն կամ առավելություն: Մինչդեռ, սույն դիմումով ներկայացված փաստերի շրջանակում կարգապահական վարույթը ներկայացվում է սահմանադրական մարմնի կարգավիճակ ունեցող անկախ պետական մարմին, և ըստ էության ներկայացված փաստերով որևէ կերպ չի հիմնավորվում, թե կարգապահական վարույթ հարուցելով Արդարադատության նախարարն ինչ արտոնություն կամ առավելություն է տրամադրել իր հետ փոխկապակցված անձին կամ կազմակերպությանը: Ընդ որում, ներկայացված հիմքով կարգապահական վարույթ հարուցելու լիազորությունն Արդարադատության նախարարի համար սահմանված է օրենքով: Հետևաբար, սույն գործով ներկայացված փաստերի համատեքստում կարգապահական վարույթ հարուցելն ինքնին չի կարող մեկնաբանվել որպես Արդարադատության նախարարի մասնավոր շահի սպասարկում: Մինչդեռ, շահերի բախումը անձի մասնավոր շահի անհարկի ազդեցությունն է պաշտոնեական պարտականությունների կատարման անաչառության վրա, օգուտ կամ առավելություն ապահովելով իր հետ փոխկապակցված անձի կամ կազմակերպության համար: (…)»10:

Ի լրումն վերոնշյալի՝ Խորհուրդն անհրաժեշտ է համարում նաև հիշատակել Դատավորների վարքագծի բանգալորյան սկզբունքների 2.5.3. կետը, որի համաձայն՝ Դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել բոլոր այն դեպքերում, երբ նա չի կարող գործով անաչառ որոշում կայացնել կամ երբ անկողմնակալ դիտորդին թվում է, թե նա ի վիճակի չէ տվյալ գործով անաչառ որոշում կայացնել: Նման գործերը ներառում են, սակայն չեն սահմանափակվում այն դեպքերով, երբ՝ (…) դատավորը կամ դատավորի ընտանիքի անդամը նյութական շահ ունի առկա գործի ելքով: Խորհուրդը հարկ է համարում վերահաստատել, որ սույն գործի շրջանակներում նյութական շահի և/կամ մասնավոր շահի որևէ դրսևորում առկա չէ, ավելին՝ թե Խորհրդի նախագահ Կարեն Անդրեասյանը և թե կարգապահական վարույթ հարուցած Արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանն իրականացնում են Սահմանադրությամբ և օրենսդրությամբ իրենց վերապահված լիազորություններ, որոնք ուղղված են հանրային շահի իրացմանը:

Վերոնշյալ համատեքստում Խորհուրդը հարկ է համարում վերահաստատել, որ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության ինստիտուտը, նաև որպես դատական համակարգի «առողջացման» կառուցակարգ, անկախ, անաչառ և հանրության առջև հաշվետու դատական համակարգ ունենալու և դատական համակարգի նկատմամբ հանրության վստահությունը բարձրացնելու անհրաժեշտ գործիքներից է: Իր հերթին, դատական իշխանության հանրային դրական ընկալումները և վստահության բարձր աստիճանը ամուր և անկախ դատական համակարգ ունենալու կարևոր նախապայման են: Հետևաբար, ինչպես նշում է Վենետիկի հանձնաժողովը, եթե դատավորի սխալ վարքագիծը ունակ է թուլացնելու դատական համակարգի նկատմամբ հանրության վստահությունը, ապա հանրության շահերից է բխում այդ դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելը11:

Հիմք ընդունելով վերոնշյալը՝ Խորհրդի նախագահ Կ. Անդրեասյանին ինքնաբացարկի միջնորդություն ներկայացնելու մասին Դատավորի և Դատավորների ներկայացուցչների միջնորդությունը մերժվել է։

Խորհուրդը կարևոր է համարում անդրադառնալ նաև նիստի ընթացքում Դատավորի ներկայացուցչի կողմից բարձրացված այն հարցին, թե Խորհրդի նախագահ Կարեն Անդրեասյանն ընթացող վարույթի շրջանակներում ընդդիմազերծ շփումներ է ունեցել Արդարադատության նախարարի հետ, որին մասնակից է դարձել Խորհրդի մեկ այլ անդամ և նշել, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 90-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորին և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու, դատավորի և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի լիազորությունները դադարեցնելու, ինչպես նաև իր լիազորությունների իրականացման կապակցությամբ դատավորի և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու կամ նրան ազատությունից զրկելու վերաբերյալ համաձայնություն տալու վերաբերյալ հարցերը քննելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հանդես է գալիս որպես դատարան:

Օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի համաձայն՝ ցանկացած գործունեություն իրականացնելիս և բոլոր հանգամանքներում դատավորը պարտավոր է՝ չնախաձեռնել, թույլ չտալ և հաշվի չառնել առանց դատավարության հակառակ կողմի կամ նրա փաստաբանի մասնակցության (''ex parte” (էքս պարտե), այսուհետ՝ ընդդիմազերծ) դատավարության մյուս կողմի կամ նրա փաստաբանի հետ շփումները, իսկ դատավորի կամքից անկախ ընդդիմազերծ շփումներ տեղի ունենալու դեպքում առաջին իսկ հնարավորության պարագայում հայտնել դրանց բովանդակությունն այն կողմին, որը մասնակից չի եղել այդ շփումներին` հնարավորություն տալով արձագանքելու: Սույն կանոնից բացառությունները թույլատրելի են միայն հետևյալ դեպքերում. (…)

բ. երբ դատավորի կողմից միակողմանի շփումներ իրականացնելն ուղղակիորեն նախատեսված է օրենքով:

Օրենսգրքի 84-րդ հոդվածի 11-րդ մասի 8-րդ կետի համաձայն՝ Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը՝ իրականացնում է Բարձրագույն դատական խորհրդի բնականոն գործունեության ապահովմանն ուղղված այլ լիազորություններ:

Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 1-ին մասի 18.1-րդ կետի համաձայն՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը` քննարկում է դատարանների բնականոն գործունեության հարցերը, իր լիազորությունների շրջանակում լուծում դրանք կամ դրանց լուծման նպատակով դիմում պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններ:

Խորհուրդն արձանագրում է, որ վերոնշյալ հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ Խորհրդի նախագահը Բարձրագույն դատական խորհրդի բնականոն գործունեությունն ապահովելու, իսկ Խորհրդի անդամը դատարանների բնականոն գործունեության հարցերի իրենց լիազորությունների շրջանակում լուծելու նպատակով հնարավորություն ունեն մասնակցել քննարկումների: Հակառակ դեպքում, նկատի ունենալով Բարձրագույն դատական խորհրդում կարգապահական վարույթների քննության տևողությունը և թվաքանակը Բարձրագույն դատական խորհրդի բնականոն գործունեությունը կարող է պարալիզացվել, ինչն իր հերթին կարող է հանգեցնել ընդհուպ իրավական անվտանգության խնդիրների առաջացմանը, ինչով և պայմանավորված Բարձրագույն դատական խորհրդի հիմնադրումից ի վեր, նման հանդիպումների, այդ թվում դատարանների բնականոն գործունեության ապահովման համատեքստում անհրաժեշտ այլ աշխատանքային պրոցեսների (հեռահաղորդակցություն, նամակագրություն, հանդիպում քննարկումներ և այլն) իրականացման մասին չի բարձրաձայնվել:

Ամփոփելով վերոգրյալը և հիմք ընդունելով վերոնշյալ հիմնավորումները՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտումներն ակնհայտորեն պայմանավորված են դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով։ Ավելին, Խորհրդի գնահատմամբ Դատավորների կողմից թույլ տրված արարքը՝ հանգեցրել է արդար դատաքննության իրավունքի խախտմանը, որը նախատեսված է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով։

Գնահատելով Դատավորների կողմից թույլ տրված դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման ակնհայտությունը՝ Խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորներին մեղսագրվող դատավարական նորմերի խախտումների առկայությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել որևէ ողջամիտ իրավական ենթադրությամբ կամ փաստարկներով:

Նշվածը թույլ է տալիս ողջամտորեն եզրահանգել, որ Դատավորների կողմից վերոնշյալ դատավարական նորմերի խախտումները կատարվել են կոպիտ անփութությամբ:

Քննության առնելով Դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջոցի ընտրության հարցը՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ընտրվող պատասխանատվության միջոցը պետք է համաչափ լինի խախտմանը, որպիսի պարագայում անհրաժեշտ է նաև իրավական գնահատական տալ այն հարցին, թե արդյոք Դատավորների կողմից թույլ տրված արարքը բավարար հիմքեր է պարունակում վերջինիս կողմից թույլ տրված կարգապահական խախտումն էական գնահատելու համար և արդյոք դա ակնհայտորեն պայմանավորված է դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով:

Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերն են՝ արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի խախտումը, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ։ Նույն հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ էական կարգապահական խախտում է՝ սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված խախտումը, որը հանգեցրել է Սահմանադրությամբ կամ Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և (կամ) ազատությունների հիմնարար խախտման կամ դատական իշխանության հեղինակազրկման։

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին» ՀՕ-333-Ն սահմանադրական օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ (…) Մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը կայացված՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ակտերի ուսումնասիրության արդյունքով հայտնաբերված խախտման հիմքով հարուցված կարգապահական վարույթով էական կարգապահական խախտման հիմքով լիազորությունների դադարեցում կարգապահական տույժը կարող է կիրառվել, եթե դա ակնհայտորեն պայմանավորված է դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Խորհուրդը գտնում է, որ Դատավորների կողմից թույլ են տրվել անձի արդար դատաքննության իրավունքի խախտումներ և դրանք ակնհայտորեն պայմանավորված են եղել դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով:

Օրենսգրքի 149-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորի նկատմամբ կիրառվող կարգապահական տույժը պետք է համաչափ լինի կատարված խախտմանը: Կարգապահական տույժ կիրառելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաշվի է առնում խախտման բնույթը և հետևանքները, դիտավորությունը կամ կոպիտ անփութությունը, դատավորի անձը, առկա տույժերը և ուշադրության արժանի այլ հանգամանքներ:

Միաժամանակ Խորհուրդն անհրաժեշտ է համարում ընդգծել, որ ըստ Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի ի թիվս այլնի էական կարգապահական խախտում է հանդիսանում՝ արդարադատություն կամ որպես դատարան՝ օրենքով նախատեսված այլ լիազորություններ իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ թույլ տրված խախտումը, ինչն իր հերթին հանգեցրել է Սահմանադրությամբ, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտմանը, ինչպես նաև դատական իշխանության հեղինակազրկմանը։ Ավելին, տվյալ դեպքում Դատավորների կողմից կատարված խախտումներն էապես նվազեցնում են դատական իշխանության նկատմամբ հանրության վստահությունը և վնասում է դատավորի բարձր պաշտոնի հանրային ընկալմանը: Այսինքն՝ սույն դեպքում խոսքը վերաբերում է դատավորի պաշտոնի հետ ոչ համատեղելի արարքին:

Դատավորի կողմից Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի իմաստով «արարք» կատարելը ենթադրում է նաև դատական գործունեության ընթացքում դատավորի կողմից այնպիսի վարքագծի (ներառյալ` անգործության) դրսևորումը, որն ակնհայտորեն կարող է կասկածի տակ դնել արդարադատությունը Սահմանադրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության կողմից վավերացված միջազգային պայմանագրերով նախատեսված իրավական չափորոշիչներին համապատասխանելու հանգամանքը՝ խեղաթյուրելով դրա բուն էությունը։ Եթե դատավորի պաշտոնավարման ընթացքում դատավորի վարքագիծը շեղվում է իրավական նորմերի մեկնաբանման և կիրառման ընդհանուր կանոններից, և դատավորը, դրսևորելով ոչ պատշաճ արհեստավարժություն ու մասնագիտական պատրաստվածություն, դուրս է գալիս իրավական նորմի գործողության շրջանակներից ոչ թե զուտ նորմի սխալ մեկնաբանման կամ կիրառման արդյունքում, այլ իր սահմանադրաիրավական լիազորությունների վերազանցման պայմաններում, ապա այդպիսի արարքը կարող է բնութագրվել որպես դատավորի պաշտոնի հետ ոչ համատեղելի։

Այսպիսով, Դատավորներն իրենց գործողություններում զերծ չեն մնացել դատական իշխանությունը վարկաբեկող, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահությունը նվազեցնող վարքագիծ դրսևորելուց, ուստի միջնորդության քննությամբ հաստատված փաստերի հաշվառմամբ, Խորհուրդը գալիս է այն եզրահանգման, որ Դատավորների կողմից թույլ տրված դատավարական նորմերի խախտումներն էական կարգապահական խախտումներ են, որոնք համատեղելի չեն դատավորի կարգավիճակի հետ և ակնհայտորեն պայմանավորված են դատական իշխանության անկախության և անաչառության ապահովման, դատական իշխանության հեղինակությունը բարձր պահելու, դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահության և իրավունքի գերակայության ապահովման հանրային շահերով:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Սահմանադրության 175-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ և 8-րդ կետերով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ և 6-րդ մասերով, 94-րդ հոդվածի 6-րդ մասով, 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով, 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 1-ին կետով, 149-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով, 150-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին կետով և 155-րդ հոդվածով՝ Խորհուրդը

 Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Սնանկության դատարանի դատավոր Սամվել Թադևոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը կարճել:

2․ Արդարադատության նախարարի պարտականությունները կատարող Լևոն Բալյանի միջնորդությունը՝ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանին, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանին և Տիգրան Պետրոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ, բավարարել: Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավոր Աստղիկ Խառատյանի, Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավորներ Արտակ Բարսեղյանի և Տիգրան Պետրոսյանի լիազորություններն էական կարգապահական խախտման հիմքով դադարեցնել:

3․ Որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և վերջնական է: