գրավոր ընթացակարգով քննության առնելով Արտակ Ասպարիկի Բաղիկյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանի վճռաբեկ բողոքը,

Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1. ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի հետաքննության և օպերատիվ հետախուզության վարչությունում 2020 թվականի սեպտեմբերի 24-ին հարուցվել է թիվ 83192320 քրեական գործը` 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի հատկանիշներով:

ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության քննչական դեպարտամենտում 2021 թվականի հունվարի 21-ին հարուցվել է թիվ 58200621 քրեական գործը՝ 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետի, 312-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և 314-րդ հոդվածի 1-ին մասի հատկանիշներով։

2021 թվականի հունվարի 22-ին վերոնշյալ քրեական գործերը միացվել են մեկ վարույթում, և նախաքննությունը շարունակվել է 83192320 համարով։

2. Նախաքննության մարմինը 2021 թվականի հունվարի 23-ին միջնորդություն է հարուցել Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ՝ նաև Առաջին ատյանի դատարան)` խնդրելով թույլատրել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնին, այդ թվում՝ քննչական խմբի քննիչներին, ազգային անվտանգության ծառայության օպերատիվ աշխատակիցների հետ, 2021 թվականի հունվարի 23-ից հունվարի 28-ը ներառյալ ընկած ժամանակահատվածում, խուզարկություն կատարել Արտակ Բաղիկյանի՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքի Է.Պետրոսյան փողոցի 1/1/5, 1/1/6, 1/1/7 հասցեի տարածքում գտնվող՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության աշխատասենյակում, իսկ առկայության դեպքում՝ նաև դրա բաղկացուցիչ այլ մասերում:

3. Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 23-ի որոշմամբ, ներկայացված միջնորդությունը բավարարվել է, և թույլատրվել միջնորդությամբ նշված ժամանակահատվածում, մեկ անգամ խուզարկություն կատարել Արտակ Բաղիկյանի՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքի Է.Պետրոսյան փողոցի 1/1/5, 1/1/6, 1/1/7 հասցեի տարածքում գտնվող՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության աշխատասենյակում, իսկ առկայության դեպքում՝ նաև դրա բաղկացուցիչ այլ մասերում:

4. Պաշտպան Հ.Ենոքյանի վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (այսուհետ` նաև Վերաքննիչ դատարան) 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշմամբ բողոքը մերժել է՝ օրինական ուժի մեջ թողնելով Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 23-ի որոշումը՝ հիմք ընդունելով Վերաքննիչ դատարանի որոշմամբ արձանագրված իրավական դիրքորոշումները։

5. Վերաքննիչ դատարանի վերոնշյալ որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ.Բաղդասարյանը բերել է վճռաբեկ բողոք, որը Վճռաբեկ դատարանի` 2021 թվականի օգոստոսի 18-ի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ 1: Վճռաբեկ դատարանի՝ 2022 թվականի փետրվարի 2-ի որոշմամբ սահմանվել է վճռաբեկ բողոքի քննության գրավոր ընթացակարգ:

Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

6. Բողոքի հեղինակը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանը, խախտելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի պահանջները, քննության է առել խուզարկության մասին որոշման դեմ ժամկետանց բողոքը և անտեսելով բնակարանում խուզարկությունը թույլատրելու վերաբերյալ միջնորդության մեջ ներկայացված՝ ստուգման և գնահատման հնարավորություն տվող փաստական տվյալները, արձանագրել է, որ Առաջին ատյանի դատարանի որոշմամբ թույլ է տրվել խախտում։

6.1. Մասնավորապես, բողոքաբերը նշել է, որ խուզարկությունը կատարվել է 2021 թվականի հունվարի 26-ին և կատարման պահից շահագրգիռ անձին հայտնի է եղել խուզարկությունը թույլատրելու վերաբերյալ դատարանի որոշման մասին, նա ծանոթացել է որոշման ամբողջ տեքստին, այսինքն՝ որոշումը հրապարակվել է։ Հետևաբար, նշված որոշման բողոքարկման տասնօրյա ժամկետը հոսել է 2021 թվականի հունվարի 26-ից, և 2021 թվականի փետրվարի 15-ին ներկայացված բողոքը եղել է ժամկետանց։ Ուստի, ըստ բողոքաբերի՝ այն պետք է թողնվեր առանց քննության։

6.2. Անդրադառնալով խուզարկությունը թույլատրելու մասին որոշման օրինականությանը և հիմնավորվածությանը, վկայակոչելով Վճռաբեկ դատարանի մի շարք որոշումներ, Եվրոպական դատարանի վճիռներ, բողոքաբերը նշել է, որ խուզարկության կատարման փաստական հիմք կարող են հանդես գալ, որպես կանոն, քրեական գործի նյութերում առկա և որոշակի բնակարանում գործի համար նշանակություն ունեցող առարկայի կամ անձի գտնվելու մասին տեղեկություններ պարունակող ապացույցները: Ինչ վերաբերում է օպերատիվ-հետախուզական գործունեության տվյալներին` բողոքաբերը նշել է, որ դրանք ապացույցների նկատմամբ ստորադաս բնույթ ունեն, սակայն որոշ դեպքերում անփոխարինելի և եզակի տվյալներ կարող են պարունակել որոշակի բնակարանում գործի համար նշանակություն ունեցող առարկաների կամ անձանց գտնվելու վերաբերյալ, հետևաբար օպերատիվ-հետախուզական գործունեության տվյալները վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից անտեսելն անթույլատրելի է: Հետևաբար, բոլոր այն դեպքերում, երբ օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքում ստացված տվյալը հնարավոր է գնահատման ենթարկել, այն կարող է հանդես գալ որպես խուզարկության կատարման ինքնուրույն հիմք:

7. Վերոգրյալի հիման վրա, բողոք բերած անձը խնդրել է Վերաքննիչ դատարանի՝ 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշումը մասնակիորեն՝ պատճառաբանական մասով բեկանել և գործն ուղարկել ստորադաս դատարան՝ նոր քննության:

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հագամանքները.

8. 2020 թվականի նոյեմբերի 17-ի` ապրանքագիտական, հեմոլոգիական և հետքաբանական համալիր փորձաքննության եզրակացության համաձայն՝ 2020 թվականի օգոստոսի 19-ին թիվ «FZ-717» ավիաչվերթով «Կարաբրա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության անվամբ Արաբական Միացյալ Էմիրություններից Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծված և 2020 թվականի օգոստոսի 20-ի թիվ 05100011/200820/0019679 ապրանքների հայտարարագրով հայտարարագրված՝ 0.355368 նետտո քաշով, 1776.84 մետր կարատ քաշով մշակված ադամանդների ընդհանուր շուկայական արժեքը, 2020 թվականի օգոստոսի 19-ի դրությամբ, կազմել է շուրջ 670.808.781 ՀՀ դրամ 2:

8.1. 2020 թվականի նոյեմբերի 19-ի՝ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիայի հակազդման դեպարտամենտի պետի գրության համաձայն՝ Արմեն և Արտակ Բաղիկյանները հանդիսանում են Հայաստանի Հանրապետությունում գործունեություն իրականացնող՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» և «Կարաբրա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների փաստացի սեփականատերերը:

8.2. Նույն գրության համաձայն՝ սույն գործով, ի թիվս այլնի, իրականացվել են նաև «Հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկում», «Արտաքին դիտում» և «Ներքին դիտում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ3:

8.3. 2021 թվականի հունվարի 22-ի՝ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիայի հակազդման դեպարտամենտի պետի գրության համաձայն՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը փաստացի գործունեություն է իրականացնում Կոտայքի մարզ, ք.Աբովյան, Է.Պետրոսյան փողոց, շենք 1/1/5, 1/1/6 և 1/1/7 հասցեում, որտեղ գտնվում է նաև ընկերության սեփականատեր Ա.Բաղիկյանի աշխատասենյակը 4:

9. Առաջին ատյանի դատարանի` նախաքննության մարմնի միջնորդությունը բավարարելու մասին որոշման համաձայն` «(...) [Արտակ] Բաղիկյանի՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» ՍՊ ընկերության Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքի Է.Պետրոսյան փողոցի 1/1/5,1/1/6,1/1/7 հասցեի տարածքում գտնվող «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» ՍՊ ընկերության աշխատասենյակում, իսկ առկայության դեպքում նաև դրա բաղկացուցիչ այլ մասերում կարող [են] հայտնաբերվել ադամանդյա քարերի, դրանց հումքի վերաբերյալ հաշվապահական փաստաթղթեր, թանկարժեք քարերի ձեռքբերման, գնման, արժեքների վերաբերյալ փաստաթղթեր, դրանց ներմուծման, արտահանման, տեղափոխման, մաքսազերծման վերաբերյալ փաստաթղթեր, տարբեր գրառումներ, ինչպես նաև այլ առարկաներ` համակարգիչներ, էլեկտրոնային կրիչներ, բջջային հեռախոսներ, որոնց մեջ պարունակվում են գործի համար նշանակություն ունեցող տեղեկություններ, որոնք քրեական գործով կարող են ունենալ ապացուցողական նշանակություն և այն հայտնաբերելու ու վերցնելու համար անհրաժեշտ է 2021 թվականի հունվարի 23-ից 2021 թվականի հունվարի 28-ը ներառյալ ընկած ժամանակահատվածում վարույթն իրականացնող մարմնի, իսկ անհրաժեշտության դեպքում վարույթն իրականացնող մարմնի հանձնարարությամբ հետաքննության մարմնի կողմից վերը նշված հասցեում կատարել խուզարկություն (...)» 5:

10. Վերաքննիչ դատարանը 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշմամբ արձանագրել է հետևյալը «(...) [Սույն] դատական գործի նյութերը և (...) փաստական տվյալները վկայում են այն մասին, որ Առաջին ատյանի դատարանին չեն ներկայացվել բավարար ապացույց կամ փաստական տվյալ, որոնց հիման վրա հնարավոր կլիներ իրավաչափ հետևության հանգել այն մասին, որ անձի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը սահմանափակելու մասին Քննիչի միջնորդությունն իրավաչափ է, դրա անհրաժեշտությունը պայմանավորված է ենթադրյալ հանցագործությունը բացահայտելու քրեական հետապնդման մարմնի պարտավորության կատարմամբ, նախատեսված է օրենքով և ենթակա է բավարարման:

Մասնավորապես նախ հարկ է նշել, որ Առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտը բավարար չափով պատճառաբանված և կոնկրետացված չէ։ Անհասկանալի է, ինչ փաստական տվյալների հիման վրա է Առաջին ատյանի դատարանը հանգել համապատասխան հետևության: Տվյալ դեպքում ուշադրության է արժանի այն հանգամանքը, որ որոշակի մասով խուզարկության փաստական հիմքի վերաբերյալ տվյալներ են պարունակում ենթադրյալ օպերատիվ հետախուզական միջոցառումները: Սակայն, տվյալ դեպքում օպերատիվ-հետախուզական գործունեության տվյալի գնահատումն անհնար է (...) և այն ինքնին խուզարկության հիմք չի կարող հանդիսանալ: Ի դեպ ներկայացված մյուս փաստական տվյալները, խուզարկության հիմքին վերաբերվող փաստական տվյալների մասով, բավարար չեն ենթադրյալ օպերատիվ հետախուզական տվյալները ստուգելու և համապատասխան հանգամանքները հաստատված համարելու համար։

(...) Վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից Առաջին ատյանի դատարան չեն ներկայացվել բավարար տվյալներ, ապացույցներ, որոնք ողջամտորեն կարող էին հանգեցնել նրան, որ համապատասխան վայրում հնարավոր է լինեն միջնորդության մեջ նշվածը, դրանք կարող են առնչություն ունենալ քրեական գործին և խուզարկություն կատարելու հասարակական շահը գերակա է նրա` բնակարանի անձեռնմխելիության օրենքով երաշխավորված իրավունքից, այն արդարացված է, հետապնդում է օրինական նպատակներ և այդ նպատակներին հասնելը եղել է անհրաժեշտ ժողովրդավարական հասարակությունում:

(...)

Խուզարկություն կատարելը թույլատրելիս Առաջին ատյանի դատարանը չի պահպանել անձի` բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքի սահմանափակմանն առնչվող ներպետական օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ գործող միջազգային իրավական ակտերով ամրագրված պահանջները։ Մասնավորապես Առաջին ատյանի դատարանը, որպես խուզարկության կատարման բավարար հիմք գնահատելով քննիչի ներկայացրած գրությունում մատնանշված օպերատիվ տվյալները, չի կատարել խուզարկությունը թույլատրելու համար վերաբերելի և բավարար հիմքեր նշելու իր պարտականությունը, որի արդյունքում բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքին միջամտությունը եղել է ոչ արդարացված և հանգեցրել է անձի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքի անհարկի սահմանափակման և խախտման։

(...)

Այլ կերպ՝ Առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել դատական սխալ՝ (...) որոնք իրենց բնույթով էական են, քանի որ ազդել են գործով ճիշտ որոշում կայացնելու վրա (...): Սակայն հաշվի առնելով, որ բողոքարկված դատական ակտի գործունեությունը կրել է ժամանակավոր բնույթ՝ 2021 թվականի հունվարի 23-ից 2021 թվականի հունվարի 28-ը ներառյալ (...), այլ կերպ՝ բողոքարկված դատական ակտը եղել է ժամանակավոր, կորցրել է իր իրավական նշանակությունը և սույն որոշումը կայացնելու պահին դադարել է իրավաբանորեն գոյություն ունենալուց, ուստի այն չի կարող բեկանվել (...): Հետևաբար վերաքննիչ բողոքը պետք է մերժել, իսկ բողոքարկված դատական ակտը պետք է թողնել օրինական ուժի մեջ՝ հիմք ընդունելով Վերաքննիչ դատարանի՝ սույն որոշմամբ արձանագրված իրավական դիրքորոշումները (...)» 6:

Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

11. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. հիմնավո՞ր է արդյոք խուզարկություն կատարելու թույլտվություն ստանալու միջնորդության փաստական հիմքի բացակայության վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի հետևությունը:

12. ՀՀ Սահմանադրության 32-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունք:

2. Բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` պետական անվտանգության, երկրի տնտեսական բարեկեցության, հանցագործությունների կանխման կամ բացահայտման, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով:

3. Բնակարանը կարող է խուզարկվել միայն դատարանի որոշմամբ` օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով: Օրենքով կարող են սահմանվել դատարանի որոշմամբ բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքի սահմանափակման այլ դեպքեր»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Քննիչը, բավարար հիմքեր ունենալով ենթադրելու, որ որևէ շենքում կամ այլ տեղ կամ որևէ անձի մոտ գտնվում են հանցագործության գործիքներ, հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված առարկաներ ու արժեքներ, ինչպես նաև այլ առարկաներ և փաստաթղթեր, որոնք կարող են նշանակություն ունենալ գործի համար, խուզարկություն է կատարում դրանք գտնելու և վերցնելու համար (…)»:

13. Վճռաբեկ դատարանը, Սեպուհ Թադևոսյանի և Սիրուն Նաջարյանի գործով անդրադառնալով բնակարանում խուզարկություն կատարելու փաստական հիմքին, նշել է, որ խուզարկության կատարման փաստական հիմք են «բավարար տվյալները», որոնց գնահատումը պետք է հանգեցնի ողջամիտ եզրահանգման, որ խուզարկության կատարման արդյունքում կարող են ձեռք բերվել փնտրվող առարկաները։ Ընդ որում, օրենսդրորեն նախատեսված չէ տվյալների համակցության վերաբերյալ պահանջ։ Այլ խոսքով` տվյալների բավարարության վերաբերյալ պահանջը որակական բնույթ է կրում. խուզարկության կատարման արդյունքում փնտրվող առարկաների հայտնաբերման հավանականության մասին եզրահանգումը կարող է հիմնված լինել ինչպես մեկ վերաբերելի և արժանահավատ տվյալի, այնպես էլ` տվյալների համակցության վրա։ Խուզարկության կատարման փաստական հիմք կարող է հանդես գալ ցանկացած տվյալ, որը հնարավոր է գնահատման ենթարկել, և որպես այդպիսին, որպես կանոն, կարող են հանդես գալ քրեական գործի նյութերում առկա և որոշակի բնակարանում գործի համար նշանակություն ունեցող որոշակի առարկայի կամ անձի գտնվելու մասին տեղեկություններ պարունակող ապացույցները: Ինչ վերաբերում է օպերատիվ-հետախուզական գործունեության տվյալներին, ապա դրանք կարող են հանդես գալ որպես խուզարկության կատարման ինքնուրույն հիմք բոլոր այն դեպքերում, երբ դրանք հնարավոր է գնահատման ենթարկել:

Մասնավորապես, օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքում ստացված տվյալը գնահատելիս վարույթն իրականացնող մարմինը պետք է հաշվի առնի միջոցառման՝

- կոնկրետ տեսակին օրենքով առաջադրվող պահանջները։ Այսպես, «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի 34-րդ հոդվածով սահմանված է օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների որոշակի տեսակների նկատմամբ նախնական դատական վերահսկողության պահանջ, ինչը դրանց օրինականության գործուն երաշխիք է։ Այդպիսի օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ են օրինակ` հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկումը, ներքին դիտումը, արտաքին դիտում օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումը, եթե արտաքին դիտման արդյունքների ամրագրումն առանց տեխնիկական միջոցների օգտագործման հնարավոր չէ, և անձը (անձինք), որի (որոնց) նկատմամբ իրականացվում է արտաքին դիտումը, ողջամտորեն չէր (չէին) կարող ենթադրել դրա անցկացման հնարավորության մասին,

- արդյունքների ամրագրման եղանակը (օրինակ` տեխնիկական միջոցների կիրառման առկայությունը),

- աղբյուրի` օրենքով սահմանված կարգով բացահայտման հանգամանքը և այլն։

Իսկ այն դեպքում, երբ օպերատիվ-հետախուզական գործունեության տվյալի գնահատումն անհնար է, այն ինքնին խուզարկության հիմք չի կարող հանդիսանալ, սակայն այլ տվյալների (այդ թվում` օպերատիվ-քննչական իրադրության) հետ համակցությամբ կարող է հաշվի առնվել խուզարկության կատարման անհրաժեշտության հարցը լուծելիս, հատկապես քննության վաղ փուլերում, երբ համապատասխան ապացույցներ դեռ ձեռք չեն բերվել 7:

Վճռաբեկ դատարանը նույն որոշմամբ արձանագրել է նաև, որ միջնորդության բավարարման դեպքում դատարանի որոշումը պետք է պարունակի նշում խուզարկության կատարման փաստական հիմքերի առկայության մասին, դրանց վերաբերելիության, արժանահավատության և բավարարության մասին հիմնավորումներ 8:

14. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ`

- Նախաքննության մարմինը միջնորդություն է հարուցել Առաջին ատյանի դատարան՝ Ա.Բաղիկյանին պատկանող՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության տարածքում գտնվող աշխատասենյակում, իսկ առկայության դեպքում նաև դրա բաղկացուցիչ այլ մասերում քրեական գործի համար նշանակություն ունեցող ադամանդյա քարեր, դրանց հումքի վերաբերյալ հաշվապահական փաստաթղթեր, թանկարժեք քարերի ձեռքբերման, գնման, արժեքների վերաբերյալ փաստաթղթեր, դրանց ներմուծման, արտահանման, տեղափոխման, մաքսազերծման վերաբերյալ փաստաթղթեր, տարբեր գրառումներ, ինչպես նաև այլ առարկաներ` համակարգիչներ, էլեկտրոնային կրիչներ, բջջային հեռախոսներ, որոնց մեջ պարունակվում են գործի համար նշանակություն ունեցող տեղեկություններ և որոնք քրեական գործով կարող են ունենալ ապացուցողական նշանակություն, հայտնաբերելու նպատակով խուզարկություն կատարելու թույլտվություն ստանալու վերաբերյալ9:

- Առաջին ատյանի դատարանը 2021 թվականի հունվարի 23-ի որոշմամբ բավարարել է վարույթն իրականացնող մարմնի միջնորդությունը՝ թույլատրելով մեկ անգամ խուզարկություն կատարել Արտակ Բաղիկյանի՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքի Է.Պետրոսյան փողոցի 1/1/5,1/1/6,1/1/7 հասցեի տարածքում գտնվող՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության աշխատասենյակում 10:

- Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ Առաջին ատյանի դատարանին չեն ներկայացվել բավարար ապացույցներ կամ փաստական տվյալներ, որոնց հիման վրա հնարավոր կլիներ իրավաչափ հետևության հանգել այն մասին, որ անձի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը սահմանափակելու մասին նախաքննության մարմնի միջնորդությունն իրավաչափ է, դրա անհրաժեշտությունը պայմանավորված է ենթադրյալ հանցագործությունը բացահայտելու քրեական հետապնդման մարմնի պարտավորության կատարմամբ, նախատեսված է օրենքով և ենթակա է բավարարման: Միևնույն ժամանակ Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը մերժել է, պատճառաբանելով, որ բողոքարկված դատական ակտի գործողությունը կրել է ժամանակավոր բնույթ, կորցրել է իր իրավական նշանակությունը և որոշումը կայացնելու պահին դադարել է իրավաբանորեն գոյություն ունենալուց 11:

15. Նախորդ կետում շարադրված փաստական հանգամանքները գնահատելով սույն որոշման 12-13-րդ կետերում վկայակոչված իրավադրույթների և արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, պատշաճ իրավական գնահատման ենթարկելով սույն գործի փաստական հանգամանքները, իրավաչափորեն եզրահանգել է, որ խուզարկություն կատարելու փաստական հիմքը բացակայում է։

Այսպես, Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ սույն գործի նյութերում առկա է 2020 թվականի նոյեմբերի 17-ի՝ ապրանքագիտական, հեմոլոգիական և հետքաբանական համալիր փորձաքննության եզրակացությունը, համաձայն որի՝ 2020 թվականի օգոստոսի 19-ին, թիվ «FZ-717» ավիաչվերթով, «Կարաբրա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության անվամբ Արաբական Միացյալ Էմիրություններից ՀՀ ներմուծված և 2020 թվականի օգոստոսի 20-ի՝ թիվ 05100011/200820/0019679 ապրանքների հայտարարագրով հայտարարագրված 0.355368 նետտո քաշով, 1776.84 մետր կարատ քաշով մշակված ադամանդների ընդհանուր շուկայական արժեքը, 2020 թվականի օգոստոսի 19-ի դրությամբ, կազմել է շուրջ 670.808.781 ՀՀ դրամ 12: Նյութերում առկա են նաև 2020 թվականի նոյեմբերի 19-ի՝ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիոն հակազդման դեպարտամենտի պետի գրությունը, ըստ որի՝ Արմեն և Արտակ Բաղիկյանները հանդիսանում են ՀՀ-ում գործունեություն իրականացնող «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» և «Կարաբրա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների փաստացի սեփականատերերը, ինչպես նաև 2021 թվականի հունվարի 22-ի գրությունը, համաձայն որի՝ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը փաստացի գործունեություն է իրականացնում Կոտայքի մարզ, ք.Աբովյան, Է.Պետրոսյան փողոց, շենք 1/1/5, 1/1/6 և 1/1/7 հասցեում, որտեղ էլ գտնվում է ընկերության սեփականատեր Ա.Բաղիկյանի աշխատասենյակը13:

Վերոնշյալ փաստական տվյալների վերլուծությունից հետևում է, որ նախաքննության մարմնի կողմից Առաջին ատյանի դատարան ներկայացված միջնորդութամբ «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» և «Կարաբրա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների ենթադրյալ կապը, Ա.Բաղիկյանի՝ նշված ընկերությունների փաստացի սեփականատերը հանդիսանալը, «Էյ.Դի.Էմ. ԴԱՅՄՈՆԴՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության գործունեության հասցեն, Ա.Բաղիկյանի՝ այնտեղ աշխատասենյակ ունենալու հանգամանքները հիմնավորվել են բացառապես օպերատիվ տվյալներ պարունակող գրություններով, որոնց գնահատման հնարավորությունը, սակայն, դատարանին չի ընձեռվել: Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ, նախաքննության մարմինը տվյալ դեպքում կարող էր վերոնշյալ տեղեկությունների վերաբերյալ օբյեկտիվ փաստական տվյալներ ներկայացնել, ինչն էլ հնարավորություն կտար գնահատել Ա.Բաղիկյանի առնչության վերաբերյալ գրության մեջ նշված տեղեկությունները: Վերոնշյալի մասին է վկայում ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիոն հակազդման դեպարտամենտի պետի գրությունը, համաձայն որի՝ Ա.Բաղիկյանի առնչությունը ենթադրյալ հանցագործությանը, ի թիվս այլնի, հիմնավորվում է նաև «Հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկում», «Արտաքին դիտում» և «Ներքին դիտում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներով 14, որոնց արդյունքում ստացված փաստական տվյալները, սակայն, չեն ներկայացվել Առաջին ատյանի դատարան: Մինչդեռ, նախնական դատական վերահսկողության ենթակա նշված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների արդյունքում ստացված փաստական տվյալներն ունեն օբյեկտիվ բնույթ, ուստի նախաքննության մարմնի կողմից դատարանին տրամադրելու պարագայում հնարավոր կլիներ դրանց գնահատումը:

16. Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից ներկայացված խուզարկության թույլտվություն ստանալու մասին միջնորդության փաստական հիմքի բացակայության մասին Վերաքննիչ դատարանի հետևությունը հիմնավոր է:

17. Վճռաբեկ դատարանն անդրադառնալով վերաքննիչ բողոքն օրենքով սահմանված ժամկետի խախտմամբ ներկայացված լինելու վերաբերյալ բողոքաբերի 6.1.-րդ կետում նշված փաստարկին՝ արձանագրում է, որ քննարկվող որոշման բողոքարկման ժամկետի հաշվարկը սկսում է հոսել ոչ թե խուզարկության փաստացի կատարման կամ որոշման առկայության մասին իրազեկվելու, այլ անձի կողմից համապատասխան որոշման պատճենը ստանալու պահից 15: Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2021 թվականի հունվարի 23-ի որոշումը պաշտպան Հ.Ենոքյանը ստացել է 2021 թվականի փետրվարի 4-ին, իսկ վերաքննիչ բողոքը ներկայացրել է 2021 թվականի փետրվարի 15-ին (փետրվարի 14-ը եղել է ոչ աշխատանքային օր)՝ բողոքարկման տասնօրյա ժամկետի պահպանմամբ: Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոքաբերի վերոնշյալ փաստարկն անհիմն է:

18. Ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը սույն գործով դատական ակտ կայացնելիս թույլ չի տվել դատական սխալ՝ նյութական կամ դատավարական իրավունքի խախտում, որը կարող է հիմք հանդիսանալ վճռաբեկ բողոքը բավարարելու համար։ Հետևաբար, վճռաբեկ բողոքը պետք է մերժել, իսկ Վերաքննիչ դատարանի՝ 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշումը՝ թողնել օրինական ուժի մեջ՝ հիմք ընդունելով սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ և 171-րդ հոդվածներով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 11-րդ հոդվածով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 39-րդ, 43-րդ, 361.1-րդ, 415.1-րդ, 418.1-րդ, 419-րդ, 422-423-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: Արտակ Ասպարիկի Բաղիկյանի վերաբերյալ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2021 թվականի մարտի 22-ի որոշումը թողնել օրինական ուժի մեջ` հիմք ընդունելով Վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները։

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։

__________________________________________________

1 Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի անցումային դրույթները կարգավորող 483-րդ հոդվածի 8-րդ մասի` սույն բողոքը քննվում է մինչև 2022 թվականի հուլիսի 1-ը գործող կարգով:

2 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 21-39:

3 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 14-18:

4 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 49:

5 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 3-9:

6 Տե՛ս նյութեր, հատոր 1, թերթեր 107-113:

7 Տե՛ս Վճռաբեկ դատարանի` Սեպուհ Թադևոսյանի և Սիրուն Նաջարյանի գործով 2015 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ ԵՇԴ/0073/07/15 որոշման 22-23-րդ կետերը։

8 Տե՛ս նույն որոշման 24-րդ կետը։

9 Տե՛ս սույն որոշման 2-րդ կետը:

10 Տե՛ս սույն որոշման 9-րդ կետը:

11 Տե՛ս սույն որոշման 10-րդ կետը:

12 Տե՛ս սույն որոշման 8-րդ կետը:

13 Տե՛ս սույն որոշման 8.1-րդ և 8.3-րդ կետերը:

14 Տե՛ս սույն որոշման 8.2-րդ կետը:

15 Տե՛ս, mutatis mutandis, ՀՀ Սահմանադրական դատարանի` 2015 թվականի դեկտեմբերի 22-ի թիվ ՍԴՈ-1249 և Վճռաբեկ դատարանի՝ Վարդան Գրիգորյանի գործով 2018 թվականի հուլիսի 20-ի թիվ ԿԴ3/0030/06/17 որոշումները:

Նախագահող`	Հ. Ասատրյան
Դատավորներ`	Ս. ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ
	Ե. ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
	Լ. Թադևոսյան
	Ս. Օհանյան