ՀՀ քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանի վճիռ Քաղաքացիական գործ թիվ 06-1810

Քաղաքացիական գործ թիվ 3-2334(ՎԴ) 2006 թ.

Նախագահող դատավոր՝	Տ.Սահակյան
Դատավորներ՝	Ա. Խառատյան Ա. Թումանյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ
	մասնակցությամբ դատավորներ	Ա. Մկրտումյանի
		Ս. Անտոնյանի
		Վ. Աբելյանի
		Ս. Գյուրջանի Է. Հայրիյանի
		Ս. Սարգսյանի

2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանի ներկայացուցիչ Արմեն Ումրշատյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 2006 թվականի հունիսի 16-ի թիվ 06-1810 քաղաքացիական գործով կայացված վճռի դեմ` ըստ Աշոտ Թորգոմյանի հայցի ընդդեմ Գագիկ Գրիգորյանի` պարտավորության մայր գումարն ու հաշվարկված տոկոսները բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1.Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան՝ հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանը պահանջել է պատասխանող Գագիկ Գրիգորյանից բռնագանձել 7700 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ` որպես պարտավորության մայր գումար և տոկոսներ՝ մինչև դրամական պարտավորության փաստացի կատարման պահը, բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքի հաշվարկմամբ:

Էրեբունի և Նուբարաշեն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2006 թվականի մարտի 9-ի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն. որոշվել է պատասխանող Գագիկ Գրիգորյանից հօգուտ Աշոտ Թորգոմյանի բռնագանձել 7700 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ` որպես պարտավորության մայր գումար, ինչպես նաև 64 000 ՀՀ դրամ՝ որպես նախապես վճարված պետական տուրքի գումար: Հայցապահանջը տոկոսների բռնագանձման մասով մերժվել է:

ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 2006 թվականի հունիսի 16-ի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն` առաջին ատյանի դատարանի կողմից կայացված վճռի բովանդակությանը համահունչ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1) ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանը կիրառել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 420-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որը չպետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը առանց բավարար ապացույցների հիմնավորված է համարել այն հանգամանքը, որ պատասխանող Գագիկ Գրիգորյանը հայցվորին առաջարկել է վերադարձնել հիմնական պարտքի գումարը, սակայն հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանը հրաժարվել է այն ընդունելուց:

2) Դատարանը չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 881-րդ հոդվածը, 880-րդ հոդվածի 3-րդ մասը և 411-րդ հոդվածը, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 880-րդ հոդվածի 3-րդ մասը սահմանում է, որ փոխառության գումարը համարվում է վերադարձված այն փոխատուին հանձնելու կամ նրա բանկային հաշվին փոխանցելու պահին, եթե այլ բան նախատեսված չէ փոխառության պայմանագրով:

Օրենսգրքով նախատեսված նորմը պարտավորության կատարումը նախատեսում է փոխատուին գումարը վերադարձնելու միջոցով: Այսինքն` հստակորեն հետևում է, որ առաջանում է տոկոսագումարների վճարման պարտավորություն:

Բողոք բերած անձը պահանջել է մասնակիորեն՝ հաշվարկված տոկոսների մասով, բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 16.06.2006 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան` այլ կազմով նոր քննության:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Պատասխանող Գագիկ Գրիգորյանի կողմից տրված գրավոր ստացականների համաձայն` հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանը 2003 թվականի ապրիլի 10-ին Գագիկ Գրիգորյանին պարտքով տվել է 3000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ, 2003 թվականի ապրիլի 25-ին՝ 1700 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ, 2003 թվականի մայիսի 16-ին՝ 3000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ՝ յուրաքանչյուր դեպքում երկամսյա ժամկետում վերադարձնելու պայմանով:

2) Գագիկ Գրիգորյանը չի կատարել իր պարտավորությունները:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ՝

1) բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 420-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` եթե պարտավորությունը չկատարելը կամ այն անպատշաճ կատարելը տեղի է ունեցել երկու կողմերի մեղքով, ապա դատարանը համապատասխանաբար նվազեցնում է պարտապանի պատասխանատվության չափը:

Մեղքը պատասխանատվության ենթարկելու անհրաժեշտ պայման է, և անձը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել միայն մեղքի առկայության դեպքում: ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանված է այն ընդհանուր սկզբունքը, ըստ որի մեղքի բացակայությունը պետք է ապացուցի պարտավորությունը խախտող անձը:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 878-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ի հավաստումն փոխառության պայմանագրի և դրա պայմանների՝ կարող է ներկայացվել փոխառուի տված ստացականը կամ փոխատուի կողմից փոխառուին որոշակի դրամական գումար կամ որոշակի քանակի գույք տալը հավաստող այլ փաստաթուղթ:

Տվյալ դեպքում քաղաքացիական գործում առկա գրավոր ապացույցներով` գրավոր ստացականներով, ապացուցված է պատասխանող Գագիկ Գրիգորյանի կողմից հայցվորից որոշակի ժամկետով գումար փոխառելու հանգամանքը, սակայն բացակայում է որևէ ապացույց, որով հաստատվում է այն վերադարձնելու փաստը:

Ապացուցված չէ նաև հայցվոր Աշոտ Թորգոմյանի մեղքով պարտավորության չկատարման կամ անպատշաճ կատարման հանգամանքը:

ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի կողմից կիրառված ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 420-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանն իրավունք ունի նաև նվազեցնել պարտապանի պատասխանատվության չափը, եթե պարտատերը դիտավորյալ կամ անզգույշ նպաստել է պարտավորությունները չկատարելու կամ անպատշաճ կատարելու հետևանքով պատճառված վնասների չափի ավելացմանը կամ ողջամիտ միջոցներ չի ձեռնարկել դրանց նվազեցման համար:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն վեճի նկատմամբ վերոնշյալ դրույթը կիրառելի չէ, քանի որ դատական պաշտպանության դիմելը իրավունքները խախտված անձի (տվյալ դեպքում` պարտատիրոջ) իրավունքն է և ոչ թե պարտականությունը: Այսպես` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի համաձայն` շահագրգիռ անձն իրավունք ունի ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար:

Այսպիսով, պարտատիրոջ կողմից պարտավորության ծագման պահին կամ անմիջապես դրանից հետո դատարան չդիմելը չի կարող հանդիսանալ պարտապանի կողմից պարտավորությունը չկատարելուն կամ անպատշաճ կատարելուն նպաստող հանգամանք, քանի որ պարտապանն ինքն է պարտավոր անհրաժեշտ հոգածություն և շրջահայացություն ցուցաբերել պարտավորության ժամանակին և պատշաճ կատարման համար: Հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքում դատարան դիմելը պետք է դիտել որպես պարտավորությունների կատարումն ապահովելուն ուղղված ողջամիտ գործողություն, և դա չի կարող ինքնին որևէ բացասական հետևանքներ առաջացնել պարտատիրոջ համար:

2) բողոքը երկրորդ հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 880-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` փոխառության գումարը համարվում է վերադարձված այն փոխատուին հանձնելու կամ նրա բանկային հաշվին փոխանցելու պահին, եթե այլ բան նախատեսված չէ փոխառության պայմանագրով:

Սույն գործով հաստատված չէ որևէ փաստ պարտատիրոջ կողմից կատարումն ընդունելուց խուսափելու վերաբերյալ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր պահանջների և առարկությունների հիմքում ընկած հանգամանքները: Գործում առկա չէ որևէ ապացույց պատասխանողի կողմից պարտատիրոջ նկատմամբ առկա պարտավորությունը օրենքով սահմանված եղանակներով և ձևերով կատարելու վերաբերյալ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 881-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` եթե փոխառուն սահմանված ժամկետում չի վերադարձնում փոխառության գումարը, ապա փոխառության պայմանագրով նախատեսված տոկոսները դադարում են, իսկ այդ գումարին ենթակա են վճարման միայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված չափով տոկոսներ` սկսած այն օրվանից, երբ գումարը պետք է վերադարձվեր մինչև գումարը փոխատուին վերադարձնելու օրը: Հետևաբար, հաշվի առնելով, որ քննարկվող դեպքում առկա է եղել փոխառության հարաբերություն, պարտապանի համար առաջ է գալիս պարտավորության չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման համար օրենսդրությամբ նախատեսված պատասխանատվության չափը որոշելու լրացուցիչ կանոն, այն է՝ ուրիշի դրամական միջոցներն ապօրինի պահելու, դրանք վերադարձնելուց խուսափելու, վճարման այլ կետանցով դրանք օգտագործելու, կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստանալու կամ խնայելու դեպքերում այդ գումարի նկատմամբ հաշվեգրվող տոկոսներ վճարելու պարտավորություն:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 366-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն` պարտապանն իրավունք ունի իրենից գանձվելիք դրամը կամ արժեթղթերը մուծել նոտարի դեպոզիտ, իսկ օրենքով սահմանված դեպքերում՝ դատարանի դեպոզիտ, եթե նա չի կարողանում կատարել պարտավորությունը, քանի որ պարտատերը խուսափել է կատարումն ընդունելուց կամ թույլ է տվել կետանց: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` դրամական գումար կամ արժեթղթեր նոտարի կամ դատարանի դեպոզիտ մուծելը պարտավորության կատարում է:

Հետևաբար, սույն գործով պարտապանը զրկված չի եղել պարտավորությունը ժամանակին և պատշաճ կատարելու` օրենքով իրեն ընձեռնված հնարավորությունից:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքերի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար հիմք` ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի վճիռը մասնակիորեն բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 236-239-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարանի 16.06.2006 թվականի թիվ 06-1810 վճիռը հաշվարկված տոկոսների բռնագանձման մասով և գործն այդ մասով ուղարկել ՀՀ քաղաքացիական գործերով վերաքննիչ դատարան՝ այլ կազմով նոր քննության:

2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Հ. ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
Դատավորներ`		Ա. Մկրտումյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Գյուրջյան Է. Հայրիյան
		Ս. Սարգսյան