2021  թվականի հուլիսի 13-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Մանվել Տեր-Առաքելյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 14.03.2019 թվականի որոշման դեմ` ըստ դիմումի «Յունիբանկ» ԲԲԸ-ի (այսուհետ` Բանկ)` «Հին Էրիվան հոլդինգ» ՍՊԸ-ին (այսուհետ` Ընկերություն) սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Բանկը պահանջել է սնանկ ճանաչել Ընկերությանը:

Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 29.01.2014 թվականի վճռով Ընկերությունը ճանաչվել է սնանկ:

Բանկը 10.11.2014 թվականին դատարանին ծանուցել է մորատորիում չտարածելու մասին՝ Բանկի 3.103.867.029,42 ՀՀ դրամ գումարի չափով ապահովված պահանջի մասով:

Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 14.11.2014 թվականի որոշմամբ հաստատվել է սնանկության գործով պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակը:

Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 28.07.2015 թվականի որոշմամբ սնանկության գործով կառավարիչ է նշանակվել Գագիկ Բարխուդարյանը:

Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 12.08.2015 թվականի որոշումներով սկսվել է Ընկերության լուծարման վարույթ, և վերջինիս գործունեությունը կասեցվել է:

25.12.2015 թվականին Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանը դատարան է ներկայացրել իր կողմից կազմված վերջնական հաշվետվությունը և միջնորդել է ավարտել սնանկության գործը:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ա. Սուքոյան) (այսուհետ` Դատարան) 15.10.2018 թվականի վճռով ավարտվել է Ընկերության սնանկության գործը:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 14.03.2019 թվականի որոշմամբ Բանկի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն և որոշվել է. «Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԿԴ/0090/04/13 քաղաքացիական գործով 15.10.2018 թվականի վճիռը բեկանել և գործն ուղարկել ՀՀ սնանկության դատարան` սնանկության վարույթն ավարտելու հարցի մասով ամբողջ ծավալով նոր քննության»։

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Մանվել Տեր-Առաքելյանը (ներկայացուցիչ Անի Անտոնյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Բանկը (ներկայացուցիչ Նուրիջան Կիրակոսյան):

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը 

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «գ» կետը, 88-րդ, 90-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 435-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ տվյալ դեպքում կառավարիչը դատարանին միջնորդել է Ընկերության սնանկության գործն ավարտել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածով և նշել է, որ պարտապանի անվամբ հայտնաբերված ամբողջ գույքը վաճառվել է հրապարակային սակարկություններով, իսկ դրամական միջոցները փոխանցվել են սնանկության հատուկ հաշվին և բաշխվել են պարտատերերի միջև` ըստ պահանջների գրանցամատյանում սահմանված հերթականության:

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ Բանկը, գնահատելով իր հնարավոր ռիսկերը և սպասվող օգուտները, ընտրել է սնանկության վարույթից դուրս բավարարում ստանալու եղանակը: Ավելին` Բանկն ընտրել է ոչ թե արտադատական կարգով գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու եղանակը, որի իրավունքն ուներ, այլ դատական եղանակը, ինչն էլ օբյեկտիվորեն հանգեցրել է Բանկի պահանջը բավարարվելու ձգձգմանը, հետևաբար նման ընտրության դեպքում էլ պետք է կրի հնարավոր բոլոր ռիսկերը:

Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի կողմից վկայակոչված թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 և ԵԿԴ/5306/02/14 քաղաքացիական գործերով օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերի դեռևս կատարված չլինելու հանգամանքին, ապա Վերաքննիչ դատարանն առնվազն պետք է արձանագրեր, որ Բանկն օգտվել է դատական պաշտպանության հնարավոր միջոցներից:

 Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 14.03.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 15.10.2018 թվականի վճռին:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Բողոքում նշված այն պատճառաբանությունները, որ Ընկերության սնանկության գործը ենթակա էր ավարտման «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի նեղ մեկնաբանության հիմքով, առանց հաշվի առնելու մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած գրավով ապահովված պահանջատիրոջ իրավունքները` դատական այլ ակտով պարտապան Ընկերության նկատմամբ իր պահանջի բավարարումը ստանալու իրական հնարավորության վերաբերյալ` ամբողջությամբ անհիմն է: Հակառակ դեպքում Բանկը, ունենալով ապահովված պահանջի իրավունք և ընտրելով սնանկության վարույթից դուրս ապահովված առարկայի սահմաններում դատական կարգով իր պահանջի բավարարում ստանալու եղանակ, գործնականում կզրկվի իր պահանջի բավարարում ստանալու հնարավորությունից, եթե սնանկության վերաբերյալ գործը մինչև վերոնշյալ եղանակով բավարարում ստանալն ավարտվի պարտապան իրավաբանական անձի լուծարմամբ:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1)  Բանկը 10.11.2014 թվականին դատարանին ծանուցել է մորատորիում չտարածելու մասին՝ Բանկի 3.103.867.029,42 ՀՀ դրամ գումարի չափով ապահովված պահանջի մասով (հատոր 9-րդ, գ.թ. 73-84):  

2)  Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 14.11.2014 թվականի որոշմամբ հաստատվել է սնանկության գործով պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակը: Վերոգրյալ պահանջի մասով Բանկի պահանջը սնանկության գործով պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակում չի գրանցվել (հատոր 9-րդ, գ.թ. 20-33):

3)  25.12.2015 թվականին Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանը ներկայացրել է միջնորդություն՝ սնանկության գործն ավարտելու վերաբերյալ՝ կից ներկայացնելով պարտապանի գույքի վաճառքը հավաստող փաստաթղթերը, պարտատերերի պահանջների գրանցամատյանը, որտեղ նշված են բավարարված պահանջները, պարտատերերի պահանջների բավարարումը հավաստող փաստաթղթերը (հատոր 13-րդ, գ.թ. 11-51):

4)  Թիվ ԵԿԴ/5306/02/14 քաղաքացիական գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, քննելով քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Բանկի ընդդեմ Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Հրանտ Ղամբարյանի, Մանվել Տեր-Առաքելյանի` գումար բռնագանձելու և բռնագանձումը գրավադրված գույքի վրա տարածելու պահանջի մասին, ըստ հայցի Բանկի ընդդեմ Մանվել Տեր-Առաքելյանի, պատասխանողի կողմում երրորդ անձ Ընկերության, սնանկության գործով կառավարիչ Հրանտ Ղամբարյանի` գրավի առարկայի վրա գրավով ապահովված պարտավորության չափով բռնագանձում տարածելու պահանջի մասին, ըստ հակընդդեմ հայցի Մանվել Տեր-Առաքելյանի ընդդեմ Բանկի` գրավի առարկայի վրա գրավով ապահովված պարտավորության չափով բռնագանձում տարածելու պահանջի մասին հայցի ներկայացման գործողությունը որպես Բանկի կողմից Մանվել Տեր-Առաքելյանի նկատմամբ ունեցած իրավունքների չարաշահում ճանաչելու պահանջի մասին, 17.02.2017 թվականին վճռել է. «1. Հայցապահանջները բավարարել մասնակիորեն: 1.1. «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊԸ-ից հօգուտ «Յունիբանկ» ԲԲԸ-ի բռնագանձել` «Յունիբանկ» ԲԲԸ-ի և «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊԸ-ի միջև 09.08.2007 թվականից կնքված թիվ 045 և 13.03.2008 թվականին կնքված թիվ 010 չվերականգնվող վարկային գծի պայմանագրերից բխող 01.08.2016թ. դրությամբ «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊԸ-ի կողմից պարտք 3.836.766.857,20 ՀՀ դրամ գումարը (որից 3.076.112.905,84 ՀՀ դրամ տույժ և 760.653.951 ՀՀ դրամ հիմնական պարտք (վարկի գումար և տոկոս), ինչպես նաև 01.08.2016թ.-ից սկսած համաձայն 09.08.2007թ. կնքված թիվ 045 չվերականգնվող վարկային գծի պայմանագրի ժամկետային վարկի գումարի` 149.157.895,40 ՀՀ դրամի (որը նվազում է ըստ ժամանակացույցի մինչև 25.08.2017թ.) վրա տարեկան 13% տոկոսադրույքով հաշվարկվող տոկոսների գումարը և 01.08.2016թ.-ից սկսած համաձայն 09.08.2007թ. կնքված թիվ 045 և 13.03.2008թ. կնքված թիվ 010 չվերականգնվող վարկային գծի պայմանագրերի ժամկետանց վարկի և տոկոսների ընդհանուրի գումարի` 1.652.999.924,13 ՀՀ դրամի (որն ավելանում է ըստ ժամանակացույցի մինչև 25.08.2017թ.) վրա մինչև ժամկետանց պարտքի ամբողջական մարումը օրական 0,2 % դրույքով հաշվարկվող տույժերի գումարը: 1.2. Բռնագանձումը տարածել գրավի առարկա ք. Երևան, Կենտրոն համայնք, Հյուսիսային պողոտա 2 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի վրա: 1.3. Նախապես վճարված 4.000 ՀՀ դրամի չափով պետական տուրքի գումարը: 2. Հայցը` մնացած մասով, մերժել: 3. Մանվել Տեր-Առաքելյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ «Յունիբանկ» բաց բաժնետիրական ընկերության` գրավի առարկայի վրա գրավով ապահովված պարտավորության չափով բռնագանձում տարածելու պահանջի մասին հայցի ներկայացման գործողությունը որպես «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ի կողմից Մանվել Տեր-Առաքելյանի նկատմամբ ունեցած իրավունքների չարաշահում ճանաչելու պահանջի մասին, մերժել» (հատոր 14-րդ գ.թ. 153-217):

5)  Թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, քննելով քաղաքացիական գործն ըստ հայցի` Բանկի ընդդեմ Մանվել Տեր-Առաքելյանի, երրորդ անձ` Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Հրանտ Ղամբարյան` գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու պահանջի մասին, և ըստ հակընդդեմ հայցի Մանվել Տեր-Առաքելյանի ընդդեմ Բանկի, երրորդ անձ` Ընկերության` անշարժ գույքի հաջորդող գլխավոր հիփոթեքի պայմանագիրը չկնքված ճանաչելու պահանջի մասին, 12.02.2015 թվականի վճռով վճռել է. «Հայցը բավարարել` 28.08.2013թ. վճռով «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊԸ-ից հօգուտ «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ի բռնագանձվելիք 1.024.000.000 դրամի (830.280.000 ՀՀ դրամ մայր գումարի մասով, 193.720.000 ՀՀ դրամ` տոկոսների մասով)` որպես թիվ 045-ի վարկային պայմանագրից բխող «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊ ընկերության վճարային պարտավորությունների գումարների, բռնագանձումը տարածել ք. Երևան, Կենտրոն համայնքի Հյուսիսային պողոտա 2 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի վրա: Մանվել Տեր-Առաքելյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ի, երրորդ անձ` «Հին Էրիվան Հոլդինգ» ՍՊԸ` անշարժ գույքի հաջորդող գլխավոր հիփոթեքի պայմանագիրը չկնքված ճանաչելու պահանջի մասին, մերժել» (հատոր 14-րդ գ.թ. 136-152):

6)  Թիվ ԵԿԴ/5306/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ բաժնի պետի տեղակալ Գագիկ Սախոյանի 06.04.2018 թվականի որոշման համաձայն՝ Ընկերությունից հօգուտ Բանկի պետք է բռնագանձել 3.836.770.857 ՀՀ դրամ և հաշվարկվող տոկոսներ: Բռնագանձումը տարածել գրավի առարկա ք. Երևան Կենտրոն համայնք, Հյուսիսային պողոտա 2 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի վրա:

Թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ բաժնի պետի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատար Գագիկ Սախոյանի 05.10.2017 թվականի որոշման համաձայն՝ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից 04.11.2015 թվականին տրված թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 կատարողական թերթի համաձայն՝ պետք է 28.08.2013 թվականի վճռով Ընկերությունից հօգուտ Բանկի բռնագանձվելիք 1.024.000.000 ՀՀ դրամի վճարային պարտավորությունների գումարների բռնագանձումը տարածել ք. Երևան Կենտրոն համայնք, Հյուսիսային պողոտա թիվ 2 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի վրա: Վերը նշված կատարողական վարույթները դեռևս ավարտված չեն (չվիճարկվող փաստ) (հատոր 14-րդ գ.թ. 218-219):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերով նախատեսված հիմքերի առկայությամբ, այն է՝

1) բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի վերաբերյալ արտահայտած իրավական դիրքորոշումները կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար,

2) Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի այնպիսի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով.

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրմանը. արդյո՞ք գրավի առարկայի նկատմամբ մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած ապահովված պարտատիրոջ կողմից գրավի առարկան դեռևս չիրացված լինելը կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ սնանկության գործի վարույթն ավարտելու համար:

 «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի համաձայն`

1. Պարտատերերի հետ հաշվարկներն ավարտելուց ոչ ուշ, քան 15 օր հետո կառավարիչը դատարան է ներկայացնում վերջնական հաշվետվությունը:

2. Դատարան ներկայացվող վերջնական հաշվետվությանը կցվում են`

ա) պարտապանի գույքի վաճառքը հավաստող փաստաթղթերը.

բ) պարտատերերի պահանջների գրանցամատյանը` նշելով բավարարված պահանջները.

գ) պարտատերերի պահանջների բավարարումը հավաստող փաստաթղթերը:

Կառավարչի վերջնական հաշվետվությունը պետք է պարունակի ամփոփ տեղեկատվություն` պարտապանի ակտիվների հավաքման վերաբերյալ, և հիմնավորված միջնորդություն` սնանկության գործն ավարտելու վերաբերյալ (…):

5. Դատավորը, քննելով վերջնական հաշվետվությունը, վճիռ է կայացնում պարտապանի լուծարման հետևանքով սնանկության վերաբերյալ գործն ավարտելու մասին, կամ մերժում է գործն ավարտելու միջնորդությունը` նշելով մերժման պատճառները (…):

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն նորմով օրենսդիրը սահմանել է պարտատերերի պահանջների ամբողջական բավարարման անհնարինության պայմաններում սնանկության գործը պարտապանի լուծարմամբ ավարտելու կարգը: Մասնավորապես, նշված նորմի վերլուծությունից բխում է, որ սնանկության գործով կառավարչի կողմից պարտատերերի հետ հաշվարկներն ավարտելուց ոչ ուշ, քան 15 օր հետո վերջինս պարտավոր է դատարան ներկայացնել վերջնական հաշվետվություն, որը պետք է պարունակի ամփոփ տեղեկատվություն` պարտապանի ակտիվների հավաքման վերաբերյալ, և հիմնավորված միջնորդություն` սնանկության գործն ավարտելու վերաբերյալ: Ընդ որում վերջնական հաշվետվությունն ինքնին բավարար չէ սնանկության գործն ավարտելու համար: Օրենսդիրն ամրագրել է դրույթ առ այն, որ վերջնական հաշվետվությանը կառավարիչը պետք է կցի նաև պարտապանի գույքի վաճառքը հավաստող փաստաթղթերը, պարտատերերի պահանջների գրանցամատյանը` նշելով բավարարված պահանջները, պարտատերերի պահանջների բավարարումը հավաստող փաստաթղթերը:

Հարկ է նշել, որ կառավարչի կողմից դատարան ներկայացրած վերջնական հաշվետվությունը վերաբերում է սնանկության վարույթի շրջանակներում գրանցված պարտատերերին և նրանց հետ հաշվարկներ կատարելու և դրանց պահանջների հետ կապված ամբողջ փաստաթղթաշրջանառությանը, որի մեջ չեն ներառվում սնանկության վարույթից դուրս իրենց իրավունքներն իրացնող պարտատերերը, ինչի կապակցությամբ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` ապահովված պահանջների բավարարման առանձնահատկությունները, ինչպես նաև ապահովված պահանջների բավարարման համար պարտապանի գույքի տիրապետման, օգտագործման կամ տնօրինման առանձնահատկությունները կարգավորվում են նույն օրենքի 39-րդ և 43-րդ հոդվածներով:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ սնանկության վերաբերյալ դիմումը վարույթ ընդունելու պահից`

ա) արգելվում է առանց դատարանի որոշման պարտապանի կողմից իր պայմանագրային կամ այլ պարտավորություններով պարտատերերին դրամական կամ այլ բավարարում տալը, ի մարումն պարտքի որևէ գործողություն կատարելը, բացառությամբ պարտապանի բնականոն ընթացիկ գործունեության հետ կապված պարտավորությունների.

բ) արգելվում է առանց դատարանի որոշման պարտապանի գույքի, ինչպես նաև նրա մասնակցի (մասնակիցների) սեփականությունը հանդիսացող պարտապան կազմակերպությունում ունեցած բաժնեմասերի (բաժնետոմսերի, փայաբաժինների և օրենքներով սահմանված այլ արժեթղթերի) օտարումը, վարձակալության տալը, գրավադրումը կամ այլ ձևով ծանրաբեռնումը, բացառությամբ սույն օրենքի 55-րդ հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված դեպքերի.

գ) կասեցվում են գույքային բռնագանձումներով բոլոր կատարողական վարույթները, արգելվում են կատարողական և այլ փաստաթղթերով սահմանված անվիճելի կարգով գանձումները.

դ) արգելվում է պարտատիրոջ` մինչև պարտապանին սնանկ ճանաչելու մասին դիմում ներկայացնելը պարտապանի նկատմամբ ստանձնած ցանկացած պարտավորության հաշվանցը` պարտապանի նկատմամբ ունեցած իր պահանջի հետ:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ պարտապանին սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից`

ա) արգելվում է առանց դատարանի որոշման պարտապանի կողմից իր ցանկացած պայմանագրային կամ այլ պարտավորություններով պարտատերերին դրամական կամ այլ բավարարում տալը.

բ) արգելվում է պարտապանից գումարի բռնագանձման կամ գույք հանձնելու պահանջներով որևէ քաղաքացիական կամ վարչական գործի վարույթի սկսումը, որտեղ պարտապանը հանդես է գալիս որպես պատասխանող կամ վեճի առարկայի նկատմամբ ինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող պատասխանողի կողմում հանդես եկող երրորդ անձ` պարտապանի մասով.

գ) կարճվում է սնանկության վարույթին առնչվող կամ դրա ընթացքի վրա ազդող պարտապանից գումարի բռնագանձման կամ գույք հանձնելու պահանջներով այն քաղաքացիական գործի վարույթը, որտեղ պարտապանը հանդես է գալիս որպես պատասխանող կամ վեճի առարկայի նկատմամբ ինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող պատասխանողի կողմում հանդես եկող երրորդ անձ` պարտապանի մասով:

Նշված քաղաքացիական գործը կարող է վերսկսվել սնանկության գործի ավարտից հետո պարտապանի ֆինանսապես առողջացման դեպքում: Հակառակ դեպքում դատարանի սնանկության գործն ավարտելու մասին օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը հիմք է քաղաքացիական գործի վարույթի կարճման համար` լուծարված պարտապանի մասով.

դ) կասեցվում է դրամական պարտավորությունների և պարտադիր վճարումների, ներառյալ` հարկերի, տուրքերի և այլ պարտադիր վճարների գծով պարտավորությունները չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու համար հաշվարկման, վճարման կամ գանձման ենթակա տուժանքների և այլ ֆինանսական պատժամիջոցների, ինչպես նաև վճարման ենթակա տոկոսների հաշվարկումը, վճարումը կամ գանձումը.

ե) կարճվում են գույքային բռնագանձումներով բոլոր կատարողական վարույթները:

Փաստորեն վերոգրյալ իրավանորմով օրենսդիրը նախատեսել է պարտատերերի պահանջների բավարարման սառեցման կամ այլ կերպ ասած՝ մորատորիումի ինստիտուտը, որը պարտապանի վճարունակության վերականգնման նպատակին հասնելու միջոցներից մեկն է: Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ՝ այն առաջնահերթ ուղղված է պարտապանի գույքի էական նվազեցում թույլ չտալուն:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշումներում անդրադարձել է «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածին և արձանագրել է, որ դրանում սահմանված է սնանկության գործընթացի հիմնական առանձնահատկություններից մեկը, այն է` պարտապանին սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից սառեցվում է պարտատերերի պահանջների բավարարումը (մորատորիում): Այդ պահից սառեցվում են պարտատերերի բոլոր գործողությունները, որոնք ուղղված են պարտապանի նկատմամբ պահանջների բավարարմանը (տե՛ս, օրինակ, ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչությունն ընդդեմ «Սպիտակի վերելակաշինական գործարան» ՓԲԸ-ի թիվ 3-1717(ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 12.12.2007 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «գ» կետի հիմքով կարճման ենթակա են սնանկ ճանաչված պարտապանի մասնակցությամբ ոչ բոլոր քաղաքացիական գործերի վարույթները, այլ միայն այն քաղաքացիաիրավական վեճերով գործերի վարույթները, որոնցում սնանկ ճանաչված պարտապանին ներկայացված է նյութաիրավական պահանջ` գումարի բռնագանձման կամ գույք հանձնելու տեսքով, և որոնց լուծումը կարող է հանգեցնել վերջինիս գույքային զանգվածի փոփոխության (տե՛ս, Մարինե Ավետիսյանն ընդդեմ Արտեմ Ավետիսյանի թիվ ԵՄԴ/1140/02/12 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2013 թվականի որոշումը):

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 3-րդ մասի «գ» կետի համաձայն` մորատորիումի գործողությունը չի տարածվում գրավով ապահովված պարտատերերին դրամական կամ այլ բավարարում տալու կամ նրանց` գրավով ապահովված պահանջների բավարարման համար ցանկացած գործարքի կամ դրա կատարմանն ուղղված ցանկացած գործողության կամ գործընթացի վրա, եթե ապահովված պարտատերը մորատորիում չտարածելու մասին ծանուցել է դատարանին:

Նույն օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած գրավով ապահովված պարտատերը չի ընդգրկվում սնանկության գործով պարտատերերի ցանկում, և նրա ապահովված պահանջները բավարարվում են բացառապես այդ պարտավորության համար գրավադրված գույքի իրացման (այդ թվում` գործող օրենսդրությամբ սահմանված` առանց դատարան դիմելու) հաշվին։

Այդ դեպքում պարտատերերն անկախ ապահովված պահանջների բավարարման չափից, տվյալ պարտավորության մասով հետագայում չեն կարող որևէ պահանջ ներկայացնել պարտապանի այլ գույքի նկատմամբ:

 ՀՀ վճռաբեկ դատարանը «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ն ընդդեմ «Կալաչ» ՍՊԸ-ի և Սիլվա Համբարձումյանի թիվ ԵԿԴ/0469/02/14 քաղաքացիական գործով 17.07.2015 թվականին կայացրած որոշմամբ վկայակոչված հոդվածների դրույթների վերլուծության արդյունքում արտահայտել է իրավական դիրքորոշում առ այն, որ ընդհանուր կանոնի համաձայն` գրավով ապահովված պարտատիրոջ առջև ստանձնած պարտավորության կատարման համար գրավադրված գույքը չի ընդգրկվում սնանկ ճանաչված պարտապանի գույքի կազմում և ապահովված պարտատերը կարող է այդ գույքից իր պահանջների բավարարում ստանալ սնանկության վարույթից դուրս ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանված ընդհանուր կարգով, սակայն միայն այն դեպքում, երբ տեղեկանալով պարտապանի սնանկ ճանաչվելու վերաբերյալ` ապահովված պարտատերը ծանուցել է դատարանին մորատորիում չտարածելու մասին: Այսինքն` օրենսդիրը, պարտապանի սնանկ ճանաչվելու դեպքում հնարավորություն ընձեռնելով ապահովված պարտատիրոջը ստանալու իր պահանջների բավարարումը գրավադրված գույքի հաշվին` շրջանցելով սնանկության գործով վարույթը, միաժամանակ սահմանել է այն պարտադիր պայմանը, որի պահպանման դեպքում միայն «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված կանոնը կարող է գործել: Նշված պայմանի չպահպանման դեպքում` գրավադրված գույքը ներառվում է սնանկ ճանաչված պարտապանի գույքի կազմում և ապահովված պարտատերը դրանից բավարարում կարող է ստանալ բացառապես սնանկության վարույթի շրջանակներում` ընդգրկվելով պարտատերերի ցանկում:

Վերահաստատելով վերը նշված իրավական դիրքորոշումները մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հավելել է, որ օրենսդիրը պարտապանի նկատմամբ սնանկության վարույթի առկայության պայմաններում գրավով ապահովված պարտավորության պարտատիրոջ համար նախատեսել է իր բավարարումը ստանալու երկու այլընտրանքային եղանակ՝ սնանկության վարույթից դուրս և սնանկության վարույթի շրջանակներում՝ նշված երկու եղանակներից որևէ մեկի ընտրության հնարավորությունը թողնելով պարտատիրոջ հայեցողությանը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը միաժամանակ արձանագրել է, որ թե՛ սնանկության վարույթից դուրս, թե՛ սնանկության վարույթի շրջանակներում բավարարում ստանալու եղանակներն ունեն իրենց առանձնահատկությունները:

Այսպես, եթե գրավով ապահովված պարտավորության պարտատերն ընտրում է սնանկության գործով վարույթը շրջանցելու միջոցով իր պահանջները բավարարելու եղանակը, ապա վերջինս բավարարում կարող է ստանալ բացառապես գրավադրված գույքի հաշվին, և անկախ ապահովված պահանջների բավարարման չափից, տվյալ պարտավորության մասով հետագայում չի կարող որևէ պահանջ ներկայացնել պարտապանի այլ գույքի նկատմամբ: Մինչդեռ այն դեպքում, երբ գրավով ապահովված պարտավորության պարտատերն ընտրում է սնանկության վարույթի շրջանակներում իր պահանջների բավարարում ստանալու եղանակը, ապա գրավադրված գույքը ներառվում է սնանկ ճանաչված պարտապանի գույքի կազմում, և այս դեպքում գրավով ապահովված պարտավորության պարտատերն իր պահանջների բավարարումը կարող է ստանալ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 9-րդ մասերով սահմանված կարգով:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ` օրենսդրի կողմից նման տարբերակված կարգավորում սահմանելու նպատակն է սնանկության վարույթի առկայության պայմաններում երաշխավորել գրավով ապահովված պարտատերերի և մյուս պարտատերերի իրավունքների և օրինական շահերի միջև ողջամիտ հավասարակշռությունը: Այդ իսկ նկատառումով օրենսդիրը, գրավով ապահովված պարտատիրոջը հնարավորություն ընձեռելով կամովին ընտրելու իր պահանջների բավարարման եղանակը՝ շրջանցելով սնանկության վարույթը, կամ այդպիսի բավարարում ստանալ սնանկության վարույթի շրջանակներում, այդուհանդերձ, նախատեսել է որոշակի սահմանափակումներ: Այսպես՝ սնանկության վարույթի շրջանակներից դուրս իր պահանջների բավարարում ստանալու՝ գրավով ապահովված պարտատիրոջ՝ գրավով ապահովված պահանջների բավարարման իրավունքն օրենսդիրը սահմանափակել է գրավի արժեքի սահմաններով, ի տարբերություն քաղաքացիական շրջանառության բնականոն պայմանների, երբ գրավով ապահովված պարտատերն իրավունք ունի գրավ դրված գույքի իրացումից ստացված գումարն իր պահանջները բավարարելու համար բավարար չլինելու պայմաններում պակաս գումարն ստանալ պարտապանի այլ գույքից (ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 251-րդ հոդվածի 2-րդ կետ): Միաժամանակ, սնանկության վարույթի շրջանակներում գրավով ապահովված պարտավորության պարտատիրոջն իրավունք վերապահելով պահանջել իր` գրավով ապահովված պարտավորությունն առաջնահերթ բավարարել գրավադրված գույքի վաճառքից ստացված միջոցներից, պահանջի բավարարումը գրավից ազատ գույքից օրենսդիրը սահմանափակել է այնքան, քանի դեռ գրավադրված գույքի արժեքն ավելի կամ հավասար է ապահովված պարտատիրոջ պահանջին: Ընդ որում, գրավից ազատ գույքի հաշվին գրավով ապահովված պահանջատիրոջ պահանջները կարող են բավարարվել միայն որպես չապահովված պահանջ՝ գրավադրված գույքի իրացումից ստացված միջոցներից չբավարարված պահանջի մասով՝ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով և պայմաններով:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարել նշել նաև, որ օրենսդիրը, պարտապանի սնանկ ճանաչվելու դեպքում հնարավորություն ընձեռնելով գրավով ապահովված պահանջի պարտատիրոջը ստանալու իր պահանջների բավարարում` շրջանցելով սնանկության գործով վարույթը, և այդ բավարարման չափը սահմանափակելով բացառապես գրավադրված գույքի արժեքով, որևէ կերպ չի սահմանափակել գրավով ապահովված պարտատիրոջ՝ գրավով ապահովված իր պահանջների բավարարման իրավունքի իրացման՝ օրենսդրությամբ սահմանված եղանակների ընտրության հնարավորությունը: Մասնավորապես՝ սահմանափակված չէ գրավադրված գույքը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված՝ դատական կամ արտադատական կարգով իրացնելու հնարավորությունը: Ավելին, «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասով օրենսդիրը, սահմանելով, որ գրավով ապահովված պահանջները սնանկության վարույթից դուրս բավարարվում են բացառապես այդ պարտավորության համար գրավադրված գույքի իրացման հաշվին, մասնավորեցնելով նշել է՝ «այդ թվում` գործող օրենսդրությամբ սահմանված` առանց դատարան դիմելու» հաշվին, ինչը նշանակում է, որ դատական կարգով գրավադրված գույքի վրա բռնագանձում տարածելու և իրացնելու հնարավորությունն ինքնին ենթադրվում է:

Նման պայմաններում ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ այն դեպքում, երբ գրավով ապահովված պահանջի պարտատերն օգտվում է իր պահանջի բավարարումը սնանկության վարույթի շրջանակներից դուրս ստանալու՝ օրենքով իրեն վերապահված իրավունքից, վերջինս հնարավորություն ունի գրավադրված գույքի վրա բռնագանձում տարածել և իրացնել այն ինչպես դատական, այնպես էլ արտադատական կարգով՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված՝ գրավադրված գույքի իրացման կանոններին համապատասխան:

Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարել նշել, որ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 3-րդ մասի «գ» կետով սահմանված՝ մորատորիումի գործողության տարածման բացառությունը հնարավորություն է տալիս գրավով ապահովված պարտատիրոջը մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցելու դեպքում սնանկության վարույթը շրջանցելով գրավով ապահովված պահանջների համար դրամական կամ այլ բավարարում ստանալ, կամ գրավով ապահովված պահանջների բավարարման համար կնքել ցանկացած գործարք կամ իրականացնել այդպիսի գործարքի կատարմանն ուղղված ցանկացած գործողություն կամ գործընթաց:

Վերոգրյալի հաշվառմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հավելել է, որ պարտատերը, իրացնելով օրենսդրության իրեն վերապահված հայեցողությունը և այլընտրանքային տարբերակներից ընտրելով սնանկության վարույթից դուրս` դատական կամ արտադատական կարգով գրավով ապահովված պահանջների համար դրամական կամ այլ բավարարում ստանալու միջոցը, միաժամանակ կրում է նաև դրանցից բխող հնարավոր ռիսկերը: Այսինքն` պարտատերը ունենալով իր իրավունքների իրացման այլընտրանք` կրում է նաև դրանցից բխող հնարավոր վտանգների պատասխանատվությունը, քանի որ վերոնշյալ իրավական վերլուծություններից ուղղակիորեն բխում է, որ պարտատերն իր պահանջների բավարարումը կարող է ստանալ բացառապես գրավադրված գույքի հաշվին, և անկախ ապահովված պահանջների բավարարման չափից, տվյալ պարտավորության մասով հետագայում չի կարող որևէ պահանջ ներկայացնել պարտապանի այլ գույքի նկատմամբ: Նշվածը վկայում է այն մասին, որ պարտատերը նշված պարտավորության հետ կապված սնանկության վարույթում այլևս զրկվում է որևէ պահանջ ներկայացնելու իրավունքից (տե՛ս, «Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան» ՓԲԸ-ն ընդդեմ «ԱԼՏԷ» ՓԲԸ-ի, Սարգիս Աղաբեկյանի, Սիմա Ղուկասյանի, Լևիկ Աղաբեկյանի թիվ ԵԿԴ/1873/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 28.12.2015 թվականի որոշումը):

Ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սնանկության վարույթը շրջանցած պարտատերը, ով իր պահանջի բավարարումը կարող է ստանալ սնանկության վարույթից դուրս դատական կամ արտադատական եղանակով, գրավի առարկայի նկատմամբ մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցելուց հետո այլևս նույն պարտավորության համար սնանկության վարույթում պահանջ ներկայացնելու իրավունք չի կարող ունենալ` պարտապանի այլ գույքից բավարարում ստանալու համար, և նրա ապահովված պահանջները բավարարվում են բացառապես այդ պարտավորության համար գրավադրված գույքի իրացման հաշվին: Ավելին, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ մասի ուժով վերջինս նաև չի ընդգրկվում սնանկության գործով պարտատերերի ցանկում: Այսինքն` ապահովված պարտատերը մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցելու պահից սնանկության վարույթում այլևս չի կարող դիտարկվել որպես պարտատեր: Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի  2-րդ մասի «գ» կետով սահմանված` «պարտատերերի պահանջների բավարարումը հավաստող փաստաթղթերը» արտահայտությունը վերաբերում է միայն սնանկության վարույթում իրենց պահանջների բավարարումը ստացած պարտատերերին: Այսինքն` այդ դեպքում սնանկության գործն ավարտելիս դատարանի համար էական է միայն սնանկության վարույթում գրանցված պարտատերերի (պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակում և/կամ գրանցամատյանում) և պարտապանի իրավական դրությունը, քանի որ մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած պարտատերն այլևս իրականացրել է իր տնօրինչական իրավունքը՝ սնանկության վարույթից դուրս իր պահանջի բավարարումը ստանալու համար, և Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ պետք է կրի այդ իրավունքի իրացման հնարավոր բացասական հետևանքների ռիսկը:

Սույն գործով Դատարանը, քննելով Ընկերության սնանկության գործով կառավարչի ներկայացրած հաշվետվությունը պարտապանի սնանկության գործն ավարտելու վերաբերյալ, վճռել է ավարտել Ընկերության սնանկության գործը՝ պատճառաբանելով, որ պարտապանի անվամբ հայտնաբերված ամբողջ գույքը վաճառվել է հրապարակային սակարկություններով, դրամական միջոցները փոխանցվել են սնանկության հատուկ հաշվին և բաշխվել են պարտատերերի միջև` ըստ պահանջների գրանցամատյանում սահմանված հերթականության: Դատարանը միաժամանակ արձանագրել է, որ օրենսդրական որևէ կարգավորումից չի բխում, որ որևէ այլ գործով դատական ակտի կատարումը կարող է ապահովվել սնանկության վարույթի անհիմն ձգձգման միջոցով:

Վերաքննիչ դատարանը, բավարարելով Բանկի վերաքննիչ բողոքը, պատճառաբանել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 և թիվ ԵԿԴ/5306/02/14 քաղաքացիական գործերով օրինական ուժի մեջ մտած վճիռների համաձայն՝ Ընկերությունից հօգուտ Բանկի պետք է բռնագանձել 4.860.766.857,2 ՀՀ դրամ գումար, ինչպես նաև հաշվեգրվող պայմանագրային տոկոսները և տույժերը` բռնագանձումը տարածելով գրավի առարկայի վրա։ Թիվ ԵԿԴ/1674/02/14 և թիվ ԵԿԴ/5306/02/14 քաղաքացիական գործերով օրինական ուժի մեջ մտած վճիռների հիման վրա դատարանի կողմից տրամադրվել են կատարողական թերթեր և դրանց հիման վրա հարկադիր կատարողի կողմից հարուցվել են համապատասխան բռնագանձման կատարողական վարույթներ /վճիռները գտնվում են հարկադիր կատարման փուլում/: Վերոգրյալի հիման վրա Վերաքննիչ դատարանը  եզրահանգել է, որ սնանկության գործը, մինչև մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած, ապահովված պահանջատիրոջ կողմից գրավի առարկայի արժեքից բավարարում ստանալը, չի կարող ավարտվել Ընկերության լուծարմամբ, իսկ սնանկության գործով կառավարիչը չի կարող ավարտի միջնորդություն ներկայացնել, քանի դեռ գրավի առկայության պայմաններում ապահովված պահանջատիրոջ պահանջի բավարարման իրավական հնարավորությունը պահպանվում է:

Սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների համատեքստում անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությանը՝ Վճռաբեկ դատարանը նախևառաջ արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ սնանկության գործի ավարտն օրենսդիրը չի սահմանափակել այնպիսի նախապայմանով, ըստ որի՝ մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած պարտատիրոջ կողմից իր՝ պարտապանի հանդեպ ապահովված պահանջի բավարարումից հետո միայն կարելի է ավարտել սնանկության գործի վարույթը: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Բանկը, ընտրելով սնանկության վարույթից դուրս իր պահանջի դատական կարգով բավարարում ստանալու եղանակը, ի սկզբանե պետք է հաշվի առներ հնարավոր բոլոր ռիսկերը: Ավելին, տվյալ դեպքում Բանկը, որն իրականացրել է իր տնօրինչական իրավունքը՝ սնանկության վարույթը շրջանցելու համար կատարելով համապատասխան ծանուցումը՝ մորատորիում չտարածելու մասին միջնորդություն ներկայացնելով, այլևս չի կարող «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասի «գ» կետի իմաստով դիտարկվել որպես պարտատեր, քանի որ վերջինս այլևս դուրս է եկել սնանկության վարույթից: Վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանություններին, որ սնանկության գործի ավարտով և պարտապանի լուծարմամբ պարտատեր Բանկը կարող է զրկվել օրինական ուժի մեջ մտած վճիռներով իր օգտին բռնագանձվելիք գումարները գրավի իրացման հաշվին ստանալու իրավական հնարավորությունից, որպիսի պարագայում կիրառվող միջոցառումը չի կարող բխել հասարակական (և/կամ մասնավոր անձանց) շահից, ուստիև կրել կամ հետապնդել իրավաչափ նպատակ, գտնում է, որ դրանք անհիմն են, քանի որ Բանկը, ընտրելով սնանկության վարույթից դուրս իր պահանջների բավարարումը ստանալու եղանակը, պետք է կրի այդ իրավունքի իրացման հնարավոր բացասական հետևանքների ռիսկը:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ Բանկը մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցել է դեռևս 10.11.2014 թվականին, իր հերթին Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանը 25.12.2015 թվականին է Դատարան ներկայացրել իր կողմից կազմված վերջնական հաշվետվությունը՝ միջնորդելով ավարտել սնանկության գործը, իսկ Դատարանը սնանկության գործն ավարտել է միայն 15.10.2018 թվականի վճռով: Հետևաբար՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ մորատորիում չտարածելու մասին դիմումը ներկայացնելուց հետո մինչև սնանկության գործն ավարտելու մասին միջնորդություն ներկայացնելը և Դատարանի վճռով սնանկության գործն ավարտվելը, Բանկն ունեցել է բավականին ժամանակ և ողջամիտ հնարավորություն իր իրավունքներն իրացնելու համար։

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործի փաստերից հետևում է, որ սնանկության գործով կառավարչի կողմից դատարան է ներկայացվել վերջնական հաշվետվություն և հիմնավորված միջնորդություն` սնանկության գործն ավարտելու վերաբերյալ, որի պայմաններում էլ Դատարանը վերջնական հաշվետվությունը քննելուց հետո պարտավոր էր ավարտել սնանկության գործը, հատկապես այն պայմաններում, երբ օրենսդրի կողմից որևէ բացառություն կամ վերապահում սահմանված չէ այն մասին, որ սնանկության վարույթից դուրս այլ քաղաքացիական գործերի առկայությունը, որոնցով դեռևս պարտատերը չի ստացել իր պահանջների բավարարումը, հիմք է սնանկության գործը չավարտելու համար: Այսինքն` Վերաքննիչ դատարանի այն եզրահանգումը, որ մինչև մորատորիում չտարածելու մասին դատարանին ծանուցած ապահովված պահանջատիրոջ կողմից գրավի առարկայի արժեքից բավարարում ստանալը սնանկության գործը չի կարող ավարտվել Ընկերության լուծարմամբ, անհիմն է: Վերոգրյալից հետևում է, որ Դատարանը, վճիռ կայացնելով սնանկության գործի վարույթն ավարտելու մասին, կայացրել է օրինական և հիմնավորված դատական ակտ, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները հերքվում են վերոնշյալ պատճառաբանություններով:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 2-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի  7-րդ կետով սահմանված՝ առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու՝ Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիայի) 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում, Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։

Առաջին ատյանի դատարանի վճռին օրինական ուժ տալիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը։

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ) գլխի կանոններին համապատասխան: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ բողոքարկված դատական ակտը բեկանելու և փոփոխելու դեպքում վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարանը եզրափակիչ դատական ակտով գործին մասնակցող անձանց միջև վերաբաշխում է դատական ծախսերը`(ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ) գլխի կանոնների համաձայն:

Սույն գործով նկատի ունենալով, որ վճռաբեկ բողոքի բավարարման արդյունքում ստորադաս դատարանի դատական ակտը ենթակա է բեկանման և օրինական ուժ է տրվում Դատարանի 15.10.2018 թվականի վճռին, Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի իրավակարգավորումը, գտնում է, որ Բանկից հօգուտ Մանվել Տեր-Առաքելյանի պետք է բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ և 408-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 14.03.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.10.2018 թվականի վճռին։

2. «Յունիբանկ» ԲԲԸ-ից հօգուտ Մանվել Տեր-Առաքելյանի բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար։

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման: