9. Սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված իրավական հարցը հետևյալն է. ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2013 թվականի ապրիլին 30-ին ընդունված թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքն արդյոք ՀՀ վճռաբեկ դատարանի՝ 2012 թվականի փետրվարի 1-ի որոշումը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու հիմք է:

10. Մինչ 2013 թվականի ապրիլին 30-ին ընդունված և նույն թվականի հունիսի 8-ին ուժի մեջ մտած թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքով կատարված փոփոխությունները ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրված էր հետևյալ խմբագրությամբ. «Հայաստանի Հանրապետության վրա անակնկալ հարձակումը ժամանակին հայտնաբերելու և դրան դիմակայելու կամ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահության կամ մարտական ծառայություն կրելու կանոնները խախտելը, եթե այդ արարքը վնաս է պատճառել կամ այդպիսի վնաս պատճառելու սպառնալիք է ստեղծել՝

պատժվում է կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով»:

2013 թվականի ապրիլին 30-ի թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքի 18-րդ հոդվածով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածում կատարված փոփոխություններով նույն հոդվածի 1-ին մասը շարադրվել է հետևյալ խմբագրությամբ. «Հայաստանի Հանրապետության վրա անակնկալ հարձակումը ժամանակին հայտնաբերելու և դրան դիմակայելու կամ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահության կամ մարտական ծառայություն կրելու կանոնները խախտելը, եթե այդ արարքը վնաս է պատճառել՝

պատժվում է կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ զինվորական ծառայության մեջ սահմանափակմամբ` մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով»: 

 11. ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածն ամրագրում է. «(...) Արարքի պատժելիությունը վերացնող կամ պատիժը մեղմացնող օրենքն ունի հետադարձ ուժ»:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է. «Արարքի հանցավորությունը վերացնող, պատիժը մեղմացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ բարելավող օրենքը հետադարձ ուժ ունի, այսինքն՝ տարածվում է մինչև այդ օրենքն ուժի մեջ մտնելը համապատասխան արարք կատարած անձանց, այդ թվում՝ այն անձանց վրա, ովքեր կրում են պատիժը կամ կրել են դա, սակայն ունեն դատվածություն»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426¹-րդ հոդվածը նախատեսում է. 

«1. Նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով վերանայման ենթակա է միայն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը:

2. Նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ դատարանը, իսկ վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարանների դատական ակտերը` վճռաբեկ դատարանը»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 426⁴-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է. «Նոր հանգամանքների հետևանքով դատական ակտերը վերանայվում են հետևյալ դեպքերում.

1) Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը տվյալ քրեական գործով դատարանի կիրառած օրենքի դրույթը ճանաչել է Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր կամ այն ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող, սակայն որոշման եզրափակիչ մասում 2 բացահայտելով դրա սահմանադրաիրավական բովանդակությունը` գտել է, որ այդ դրույթը կիրառվել է այլ մեկնաբանությամբ.

2) Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրի հիման վրա գործող միջազգային դատարանի` ուժի մեջ մտած վճռով կամ որոշմամբ հիմնավորվել է անձի` Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրով նախատեսված իրավունքի խախտման փաստը.

2.1) Բարձրագույն դատական խորհուրդն ընդունել է որոշում, որով տվյալ դատական ակտը կայացրած դատավորը ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության՝ տվյալ գործով արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտման համար.

3) Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով նախատեսված այլ նոր հանգամանքների դեպքերում»:

Մեջբերված նորմերի առնչությամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանը 2017 թվականի փետրվարի 14-ի որոշման շրջանակներում արձանագրել է. «(...) Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ, արարքի պատժելիությունը վերացնող օրենքը հետադարձությամբ կիրառելու հատուկ քրեադատավարական կարգի բացակայության պայմաններում, մինչև ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից համապատասխան իրավակարգավորումների հստակեցումը և իրավակարգավորման բացի հաղթահարումը, ելնելով ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածի անմիջական գործողությունից և վերջինիս` սույն որոշման մեջ բացահայտված բովանդակությամբ կիրառումն ապահովելու, ինչպես նաև անձի հիմնական իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանությունն ապահովելու համար իրավակիրառ պրակտիկայի շրջանակներում արարքի պատժելիությունը վերացնող օրենքի հետադարձ կիրառումը պատիժ կրող անձանց նկատմամբ անհրաժեշտ է իրականացնել նոր հանգամանքի հիմքով դատական ակտի վերանայման վերաբերյալ իրավակարգավորումների շրջանակներում` արարքի պատժելիությունը վերացնող օրենքի ուժի մեջ մտնելը դիտարկելով որպես դատական ակտը վերանայելու համար նոր հանգամանք» 3 :

12. Սույն գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ.

ա) Առաջին ատյանի դատարանի՝ 2011 թվականի սեպտեմբերի 14-ի դատավճռով Զ.Իբրահիմյանը մեղավոր է ճանաչվել, ի թիվս այլ հանցավոր արարքների, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված այն արարքի համար, որ նա, հանդիսանալով թիվ 59703 զորամասի ժամկետային զինծառայող, կոչումով` շարքային՝ 2010 թվականի ապրիլի 17-ին և 18-ին թիվ 102 մարտական դիրքի դիտակետում մարտական հերթապահություն իրականացնելիս խախտելով ՀՀ անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահություն կրելու կանոնները, ինքնակամ թողել է նույն դիրքի դիտակետը` առանց հսկողության թողնելով այն ու գնացել նշված դիրքի գետնատնակ` դրանով իսկ ՀՀ անվտանգությանն էական վնաս պատճառելու սպառնալիք ստեղծել4 :

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցավոր արարքի համար նրա նկատմամբ նշանակվել է ազատազրկման ձևով պատիժ՝ 1 տարի 6 ամիս ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով նախատեսված՝ հանցանքների համակցությամբ պատիժ նշանակելու կանոնների կիրառմամբ՝ նշանակված պատիժները մասնակիորեն գումարելու միջոցով Զ.Իբրահիմյանի նկատմամբ վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 10 տարի ժամկետով 5 :

բ) Զ.Իբրահիմյանի վերաբերյալ մեղադրական դատավճիռն օրինական ուժի մեջ է մտել 2012 թվականի փետրվարի 1-ին 6 :

գ) 2013 թվականի ապրիլի 30-ի թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքով փոփոխություն է կատարվել ՀՀ քրեական օրենսգրքում, և հիշյալ օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրվել է նոր խմբագրությամբ՝ քրեական պատասխանատվություն սահմանելով Հայաստանի Հանրապետության վրա անակնկալ հարձակումը ժամանակին հայտնաբերելու և դրան դիմակայելու կամ ՀՀ անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահության կամ մարտական ծառայություն կրելու կանոնները խախտելու համար, եթե այդ արարքը վնաս է պատճառել: Մինչդեռ 2010 թվականի ապրիլ ամսին, այսինքն՝ Զ.Իբրահիմյանի կողմից սույն որոշման 6-րդ կետում նկարագրված արարքը կատարելու ժամանակ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասը քրեական պատասխանատվություն է սահմանել Հայաստանի Հանրապետության վրա անակնկալ հարձակումը ժամանակին հայտնաբերելու և դրան դիմակայելու կամ ՀՀ անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահության կամ մարտական ծառայություն կրելու կանոնները խախտելու համար, եթե այդ արարքը (1) վնաս է պատճառել կամ (2) այդպիսի վնաս պատճառելու սպառնալիք է ստեղծել7 :

Մեջբերված փաստական հանգամանքների վերլուծությունից հետևում է, որ օրինական ուժի մեջ մտած մեղադրական դատավճռով Զ.Իբրահիմյանը մեղավոր է ճանաչվել և դատապարտվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված այնպիսի արարքի համար, որը 2013 թվականի ապրիլի 30-ի թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքով ՀՀ քրեական օրենսգրքում կատարված փոփոխության արդյունքում դադարել է հանցավոր լինել, քանի որ կատարված փոփոխություններից հետո քրեական պատասխանատվություն է նախատեսվել միայն վնաս պատճառելու, այլ ոչ թե նաև վնաս պատճառելու սպառնալիք ստեղծելու համար:

13. Սույն որոշման նախորդ կետում մեջբերված և վերլուծված փաստերի նկատմամբ կիրառելով սույն որոշման 10-11-րդ կետերում շարադրված վերլուծությունը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 2013 թվականի ապրիլին 30-ին ընդունված թիվ ՀՕ-34-Ն օրենքը ՀՀ վճռաբեկ դատարանի՝ 2012 թվականի փետրվարի 1-ի որոշումը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու հիմք է:

14. Հիմք ընդունելով վերոշարադրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն եզրահանգում է, որ Վճռաբեկ դատարանի` 2012 թվականի փետրվարի 1-ի որոշման վերանայման արդյունքում սույն գործով Առաջին ատյանի դատարանի և Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված դատական ակտերը պետք է բեկանել և փոփոխել՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքում ճանաչել Զ.Իբրահիմյանի անմեղությունը և նրան արդարացնել` հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ:

Հաշվի առնելով այն, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով նախատեսված՝ հանցանքների համակցությամբ պատիժ նշանակելու կանոնների կիրառմամբ նշանակված պատիժները մասնակիորեն գումարելիս Առաջին ատյանի դատարանը չի հստակեցրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով նշանակված պատժից մասնակի գումարման ենթակա պատժաչափը, և այդ հանգամանքը հօգուտ դատապարտյալի մեկնաբանելով՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Զ.Իբրահիմյանի նկատմամբ նշանակված 10 տարի ժամկետով ազատազրկումից պետք է հանել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասով նշանակված և մասնակիորեն գումարված 1 տարի 5 ամիս ժամկետով ազատազրկումը և վերջնական թողնել կրելու ՀՀ քրեական օրենսգրքի 358-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 359-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, 359-րդ հոդվածի 3-րդ մասով և 182-րդ հոդվածի 1-ին մասով հանցանքների համակցության կանոններով նշանակված 8 տարի 7 ամիս ժամկետով ազատազրկումը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 162-րդ, 163-րդ, 171-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ, 39-րդ, 43-րդ,    3611-րդ, 403-406-րդ, 419-րդ, 422-423-րդ, 426.1-426.2-րդ, 426.4-րդ և 426.9-րդ հոդվածներով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 11-րդ հոդվածով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց