«Ավտոմոբիլային ճանապարհների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի համաձայն` ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհները (բացառությամբ Երևանի միջով անցնող միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների տարանցիկ հատվածների) գտնվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմնի (այսուհետ` պետական ճանապարհային մարմնի) տնօրինության և կառավարման ներքո: Պետական ճանապարհային մարմինը` (...) (բ) ապահովում է ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի ձեռքբերումը, տեղադրումն ու շահագործումը. (գ) իր իրավասության սահմաններում որոշում է կայացնում ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի տեղադրման վերաբերյալ. (դ) իրականացնում է ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների և դրանց ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի շինարարության (տեղադրման), շահագործման, նորոգման ու պահպանման աշխատանքների իրականացման պատվիրատուի իրավասությունները. (ե) հաստատում է ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների և դրանց ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի շինարարության (տեղադրման), շահագործման, նորոգման ու պահպանման աշխատանքների նկարագիրը. (զ) հսկողություն է իրականացնում ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների և դրանց ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի շինարարության (տեղադրման), շահագործման, նորոգման ու պահպանման աշխատանքների կատարման նկատմամբ (...):

«Ավտոմոբիլային ճանապարհների մասին» ՀՀ օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի <<բ>> կետի համաձայն` ընդհանուր օգտագործման ավտոմոբիլային ճանապարհների պահպանման և երթևեկության անվտանգության ապահովման համար ճանապարհի տնօրինողներն իրականացնում են՝ ավտոմոբիլային ճանապարհների կահավորում` ճանապարհային նշաններով (...):

Վերը նշված իրավանորմերի համակարգային վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների և դրանց ճանապարհային երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի շինարարության (տեղադրման), շահագործման, նորոգման ու պահպանման աշխատանքների կատարման նկատմամբ հսկողություն իրականացնելու, ճանապարհային նշաններով ավտոմոբիլային ճանապարհների կահավորում իրականացնելու լիազորությունն օրենսդիրը վերապահել է ՀՀ կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմնին:

Իրացնելով «Ավտոմոբիլային ճանապարհների մասին» ՀՀ օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունը՝ ՀՀ կառավարությունը 10.01.2008 թվականի թիվ 112-Ն որոշման (ուժը կորցրել է 05.04.2014 թվականին՝ ՀՀ կառավարության 13.02.2014 թվականի թիվ 265-Ն որոշման համաձայն) 3-րդ կետի 2-րդ ենթակետով «Ավտոմոբիլային ճանապարհների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով նախատեսված ընդհանուր օգտագործման պետական ավտոմոբիլային ճանապարհների պետական կառավարման մարմին է սահմանել ՀՀ մարզպետներին` նույն որոշման թիվ 2 և թիվ 3 հավելվածներում նշված համապատասխան մարզի ենթակայության մասով:

2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 88.1-րդ հոդվածի համաձայն` մարզպետներն իրագործում են կառավարության տարածքային քաղաքականությունը, համակարգում են գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների գործունեությունը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:

ՀՀ Նախագահի «Մարզերում պետական կառավարման մասին» 06.05.1997 թվականի թիվ ՆՀ-728 հրամանագրի 1.2-րդ կետի համաձայն` պետական կառավարումը մարզում ապահովվում է մարզի տարածքում կառավարության տարածքային քաղաքականության իրականացման և հանրապետական գործադիր մարմինների տարածքային ծառայությունների գործունեության համակարգման միջոցով: Մարզպետը, օրենսդրությամբ իրեն վերապահված իրավասության սահմաններում, մարզի տարածքում կառավարության տարածքային քաղաքականությունն իրականացնում է հետևյալ բնագավառներում` (…) տրանսպորտ և ճանապարհաշինություն (...):

Նույն հրամանագրի 1.14-րդ կետի «ա» և «բ» ենթակետերի համաձայն` տրանսպորտի և ճանապարհաշինության բնագավառներում մարզպետը` կազմակերպում է միջհամայնքային հասարակական տրանսպորտի աշխատանքը, մարզային ենթակայության տրանսպորտային կազմակերպությունների գործունեությունը, կազմակերպում է մարզային նշանակության ճանապարհների, կամուրջների, թունելների, այլ ինժեներական կառույցների շինարարությունը, պահպանումը և շահագործումը, աջակցում է հանրապետական նշանակության ճանապարհների շինարարության, պահպանման ու շահագործման աշխատանքների կազմակերպմանը:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ կառավարության 10.01.2008 թվականի թիվ 112-Ն որոշման թիվ 2 և թիվ 3 հավելվածներում նախատեսված ընդհանուր օգտագործման մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհներում երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի, այդ թվում նաև՝ ճանապարհային նշանների, ձեռքբերման, տեղադրման ու շահագործման լիազորությամբ օժտված հանրային իշխանության մարմինը տվյալ ավտոմոբիլային ճանապարհների գտնվելու համապատասխան մարզի մարզպետն է:

2. Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ թեև համապատասխան մարզի տարածքում գտնվող մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհներում երթևեկության կազմակերպման կահավորանքի, այդ թվում նաև՝ ճանապարհային նշանների ձեռքբերման, տեղադրման ու շահագործման լիազորությունը վերապահված է տվյալ մարզի մարզպետին, սակայն այդ հանգամանքը չի կարող ընկալվել որպես այդ մարզի տարածքի բոլոր մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների բոլոր հատվածների անվերապահ և միաժամանակյա կահավորման պարտականություն:

Այսպես, նախևառաջ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ կառավարությունը 26.10.2006 թվականի «Ճանապարհային լուսացույցներին ներկայացվող պահանջները, դրանց կիրառման ու տեղակայման կանոնները և ճանապարհային նշաններին ներկայացվող պահանջները, դրանց կիրառման ու տեղակայման կանոնները հաստատելու մասին» թիվ 1699-Ն որոշման թիվ 3 հավելվածով հաստատել է ճանապարհային նշաններին ներկայացվող պահանջները, դրանց կիրառման ու տեղակայման կանոնները: Նշված որոշման թիվ 3 հավելվածի 13-րդ կետի համաձայն՝ նշանների տարաբաշխումը հաստատում և կազմակերպում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համաձայն ճանապարհը տնօրինող և շահագործող լիազորված մարմիններն ու անձինք` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության (...) ճանապարհային ոստիկանության համապատասխան մարմնի հետ համատեղ` ոչ ուշ, քան յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ (...), իսկ 29-րդ կետի համաձայն՝ տեղակայվող նշանների (...) տեղակայման վայրերը որոշվում են տարաբաշխմամբ (...):

Վերոգրյալ իրավակարգավորումների վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ կառավարության 10.01.2008 թվականի թիվ 112-Ն որոշման թիվ 2 և թիվ 3 հավելվածներում նախատեսված ընդհանուր օգտագործման մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհներում ճանապարհային նշանների տեղակայման վայրերը որոշվում են համապատասխան մարզի մարզպետի և Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության հետ համատեղ` ոչ ուշ, քան յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ անգամ: Ավելին, Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ մարզպետը, կրելով պարտականություն ճանապարհային նշաններով կահավորել իր իրավասության ներքո գտնվող ճանապարհահատվածները, որոշում է, թե ինչ առաջնահերթությամբ կահավորել դրանք: Նման աշխատանքներ կատարելիս մարզպետը պարտավոր է հաշվի առնել որոշակի իրավաչափ հանգամանքներ, մասնավորապես՝ տեղանքի առանձնահատկությունները, առավել վտանգավոր այն հատվածները, որտեղ վթարների հավանականությունն առավել բարձր է, տարածքի բանուկ հատված համարվելու հանգամանքները և այլ հատկանիշներ՝ նպատակ ունենալով ճանապարհները կահավորել ըստ կարևորության առաջնահերթության: Այսինքն` մարզպետը կարող է նախապատվությունը տալ ճանապարհի այն հատվածներին, որոնց՝ ճանապարհային նշաններով կահավորումն առավել կարևոր է: Հետևաբար ճանապարհի որոշակի հատվածներ նպատակահարմարությունից ելնելով չկահավորելը չի ենթադրում, որ իրավազոր վարչական մարմնի կողմից անվերապահորեն թույլ է տրվել ոչ իրավաչափ անգործություն: Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որ ճանապարհային նշանները հանդիսանում են ճանապարհային երթևեկությունը կարգավորող միջոցներ, որոնք ճանապարհային երթևեկության մասնակիցներին հաղորդում են որոշակի տեղեկություններ, ինչի հաշվառմամբ վերջիններս կանոնակարգում են իրենց գործողությունները: Ուստի ճանապարհային նշաններով ավտոմոբիլային ճանապարհների կահավորում իրականացնելու լիազորությունը կոչված է ապահովելու ճանապարհային երթևեկության բնականոն ընթացքն ու անվտանգությունը: Հետևաբար համապատասխան մարզպետը պարտավոր է ըստ առաջնահերթության ապահովել ընդհանուր օգտագործման մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների՝ երթևեկության անվտանգության տեսանկյունից առավել կարևոր հատվածների կահավորումը ճանապարհային նշաններով: Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ եթե ողջամտորեն առկա է ընդհանուր օգտագործման մարզային (տեղական) նշանակության ավտոմոբիլային ճանապարհների որոշակի հատված կոնկրետ ճանապարհային նշաններով կահավորելու անհրաժեշտություն, մինչդեռ համապատասխան մարզի մարզպետը և Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությունը չեն ընդունել որոշում ճանապարհի այդ հատվածում ճանապարհային տվյալ նշանի տեղակայման մասին, ապա այդ դեպքում ևս կարող է բարձրանալ համապատասխան մարզի մարզպետի ոչ իրավաչափ անգործության հարցը:

Այնուհանդերձ, Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ հատվող ճանապարհների հատման մասում ճանապարհային նշանների բացակայության դեպքում վարորդները և ճանապարհային երթևեկության մնացած մասնակիցները պետք է պահպանեն ճանապարհային նշանների բացակայության դեպքում գործող համապատասխան ճանապարհային երթևեկության կանոնները, որոնք նախատեսված են ՀՀ օրենսդրությամբ:

Այսպես, ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված ճանապարհային երթևեկության կանոնների 3-րդ կետի 1-ին ենթակետի համաձայն` գլխավոր ճանապարհը 2.1` «Գլխավոր ճանապարհ», 2.3.1` «Հատում երկրորդական ճանապարհի հետ», 2.3.2 - 2.3.7` «Երկրորդական ճանապարհի հարում», կամ 5.1` «Ավտոմայրուղի» նշաններով նշված ճանապարհն է հատողի (հարողի) նկատմամբ կամ կոշտ ծածկույթով (ասֆալտբետոն, ցեմենտբետոն, քարե նյութեր և այլն) ճանապարհը հողային ծածկույթ ունեցողի նկատմամբ, կամ էլ՝ ցանկացած ճանապարհ մերձակա տարածքներից դուրս եկող ճանապարհի նկատմամբ:

ՀՀ ճանապարհային երթևեկության կանոնների 96-րդ կետի համաձայն` երկրորդական ճանապարհով անհավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկին մոտեցող տրանսպորտային միջոցի վարորդը պետք է ճանապարհը զիջի գլխավոր ճանապարհով ընթացող տրանսպորտային միջոցներին` անկախ դրանց հետագա երթևեկության ուղղությունից:

ՀՀ ճանապարհային երթևեկության կանոնների 98-րդ կետի համաձայն` հավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկում ոչ ռելսագնաց տրանսպորտային միջոցի վարորդը պետք է ճանապարհը զիջի աջ կողմից մոտեցող տրանսպորտային միջոցների վարորդներին:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ այն դեպքում, երբ խաչմերուկում բացակայում են ճանապարհային նշանները, գործում է հավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկների համար նախատեսված կանոնը, որի դեպքում ոչ ռելսագնաց տրանսպորտային միջոցի վարորդը պետք է ճանապարհը զիջի աջ կողմից մոտեցող տրանսպորտային միջոցների վարորդներին:

Վերոգրյալ իրավական նորմերից բխում է, որ ՀՀ օրենսդրության տեսանկյունից իրավաչափ է համարվում այն իրավիճակը, որ ոչ բոլոր ճանապարհներն են կահավորված ճանապարհային նշաններով: Ասվածը, սակայն, չի նշանակում, որ նման ճանապարհային հատվածներում չեն գործում երթևեկության որոշակի կանոններ և դրանք չպետք է պահպանվեն, քանի որ ճանապարհային երթևեկության կանոններով նախատեսվել է հավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկների համար նախատեսված կանոնը, որն ամեն դեպքում ենթակա է պահպանման նմանաբնույթ ճանապարհով երթևեկող վարորդների կողմից: Այլ կերպ ասած` այն պարագայում, երբ խաչմերուկում առկա չէ լուսացույց կամ որևէ այլ ճանապարհային նշան, ապա վարորդները պետք է առաջնորդվեն այն կանոնով, որ հատվող ճանապարհները հանդիսանում են հավասարազոր ճանապարհներ, և այդ հատվածով երթևեկությունը պետք է կազմակերպվի` հաշվի առնելով հավասարազոր ճանապարհների համար նախատեսված ճանապարհային երթևեկության կանոնները: Փաստորեն, ճանապարհային նշաններ չտեղադրելն իրենից ներկայացնում է ճանապարհահատվածի կարգավորման առանձնահատուկ դրսևորում, որի դեպքում հատվող ճանապարհները վերածվում են հավասարազոր ճանապարհների:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված ճանապարհային երթևեկության կանոնների 3-րդ կետի 1-ին ենթակետով նախատեսված ճանապարհային երթևեկության նշաններից որևէ մեկի կիրառմամբ ճանապարհն այն հատող ճանապարհի նկատմամբ գլխավոր դարձնելու դեպքում երկրորդական ճանապարհում սովորաբար տեղադրվում են համապատասխան ճանապարհային նշաններ, որոնք վկայում են այդ ճանապարհի՝ երկրորդական լինելու մասին: Այդպիսի նշաններ են համարվում ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշման թիվ 1 հավելվածի թիվ 1 Ձևի 2-րդ գլխում սահմանված՝ 2.4. «Զիջեք ճանապարհը» ճանապարհային նշանը, որի համաձայն՝ վարորդը պետք է զիջի ճանապարհը հատող ճանապարհով (...) ընթացող տրանսպորտային միջոցներին, և 2.5. «Երթևեկությունն առանց կանգառի արգելվում է» ճանապարհային նշանը, որի համաձայն՝ արգելվում է երթևեկել առանց «Կանգ» գծից առաջ (դրա բացակայության դեպքում` հատվող երթևեկելի մասի եզրից առաջ) կանգնելու: Վարորդը պետք է զիջի ճանապարհը հատող ճանապարհով (...) ընթացող տրանսպորտային միջոցներին (...): Փաստորեն, որևէ ճանապարհ առավելության նշանների կիրառմամբ դրա հետ հատվող ճանապարհի նկատմամբ գլխավոր դարձնելու դեպքում հատվող ճանապարհը, որպես կանոն, կահավորվում է նաև 2.4. «Զիջեք ճանապարհը» կամ 2.5. «Երթևեկությունն առանց կանգառի արգելվում է» նշաններով, որոնք այդ ճանապարհով երթևեկող վարորդների համար սահմանում են պարտականություն՝ զիջելու ճանապարհը գլխավոր ճանապարհով ընթացող տրանսպորտային միջոցներին:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն դեպքում, երբ գլխավոր ճանապարհը կահավորված է ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված ճանապարհային երթևեկության կանոնների 3-րդ կետի 1-ին ենթակետով նախատեսված առավելության նշաններից որևէ մեկով, իսկ հատվող ճանապարհը չի կահավորվում այն երկրորդական ճանապարհ համարելու նշաններով, ապա հնարավոր է, որ տվյալ ճանապարհներով երթևեկող վարորդների համար սկսեն գործել երկու իրարամերժ կանոններ: Այսպես, ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված ճանապարհային երթևեկության կանոնների 3-րդ կետի 1-ին ենթակետով նախատեսված առավելության նշաններից որևէ մեկով կահավորված գլխավոր ճանապարհով երթևեկող վարորդի վրա կարող է տարածվել ճանապարհային երթևեկության կանոնների 96-րդ կետը, որի համաձայն՝ երկրորդական ճանապարհով անհավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկին մոտեցող տրանսպորտային միջոցի վարորդը պետք է ճանապարհը զիջի գլխավոր ճանապարհով ընթացող տրանսպորտային միջոցներին` անկախ դրանց հետագա երթևեկության ուղղությունից: Մինչդեռ այդ ճանապարհի հետ հատվող և 2.4. «Զիջեք ճանապարհը» կամ 2.5. «Երթևեկությունն առանց կանգառի արգելվում է» նշաններով չկահավորված ճանապարհով երթևեկող վարորդի վրա կարող է տարածվել ճանապարհային երթևեկության կանոնների 98-րդ կետը, որի համաձայն՝ հավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկում ոչ ռելսագնաց տրանսպորտային միջոցի վարորդը պետք է ճանապարհը զիջի աջ կողմից մոտեցող տրանսպորտային միջոցների վարորդներին: Նշված իրավիճակի առաջացումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, թե որ փողոցներից են տվյալ տրանսպորտային միջոցները մուտք գործել խաչմերուկ, և որ ուղղությամբ են դրանք շարժվել, և նկարագրված է հետևյալ օրինակում. ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշմամբ հաստատված ճանապարհային երթևեկության կանոնների 3-րդ կետի 1-ին ենթակետով նախատեսված առավելության նշաններից որևէ մեկով կահավորված գլխավոր ճանապարհով երթևեկող Ա վարորդը ողջամտորեն ենթադրում է, որ ինքը երթևեկում է գլխավոր ճանապարհով, և այդ ճանապարհի հետ հատվող մյուս ճանապարհով (որը կահավորված չէ որևէ նշանով) երթևեկող տրանսպորտային միջոցի Բ վարորդը պարտավոր է ճանապարհը զիջել Ա-ին՝ անգամ եթե Բ-ն Ա-ի վարած տրանսպորտային միջոցին է մոտենում աջ կողմից, իսկ առավելության նշաններից որևէ մեկով կահավորված գլխավոր ճանապարհի հետ հատվող ճանապարհով երթևեկող Բ վարորդը ողջամտորեն ենթադրում է, որ ինքն անցնում է հավասարազոր ճանապարհների խաչմերուկով, և իրեն ձախից մոտեցող տրանսպորտային միջոցի Ա վարորդը պարտավոր է ճանապարհը զիջել Բ-ին:

Այսինքն՝ բերված օրինակում գլխավոր ճանապարհի վրա այն այդպիսին դարձնող նշանի առկայության և միաժամանակ այդ ճանապարհի հետ հատվող ճանապարհի վրա այն երկրորդական դարձնող նշանի բացակայության պայմաններում այդ ճանապարհներով երթևեկող վարորդների համար ճանապարհային երթևեկության ռեժիմի միասնականությունը խաթարվում է: Այդ դեպքում վարորդները ստիպված են լինում ենթարկվել ճանապարհային երթևեկության հակասական կանոնների, ինչը կարող է հանգեցնել ճանապարհային երթևեկության պատահարների:

Ամփոփելով վերոգրյալ իրավական վերլուծությունները՝ Վճռաբեկ դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ կառավարության 10.01.2008 թվականի թիվ 112-Ն որոշման թիվ 2 և թիվ 3 հավելվածներում նախատեսված ընդհանուր օգտագործման մարզային (տեղական) նշանակության հատվող ճանապարհներում դրանք մեկը մյուսի նկատմամբ գլխավոր և երկրորդական դարձնող ճանապարհային նշանների տեղադրման հարցում հնարավոր է հետևյալ իրավիճակների առաջացումը.

1) Համապատասխան մարզի մարզպետը և ՀՀ ոստիկանության իրավասու մարմինը չեն ընդունել որևէ որոշում մարզային (տեղական) նշանակության ճանապարհների հատման խաչմերուկի հատվածն առավելության ճանապարհային նշաններով կահավորելու վերաբերյալ: Այդ դեպքում տվյալ խաչմերուկ մուտք գործող տրանսպորտային միջոցների վարորդների վրա տարածվում է ճանապարհային երթևեկության կանոնների 98-րդ կետով նախատեսված հավասարազոր ճանապարհների հատման խաչմերուկի անցման կանոնը՝ ապահովելով երթևեկության միասնական ռեժիմն ու անվտանգությունը:

2) Համապատասխան մարզի մարզպետը և ՀՀ ոստիկանության իրավասու մարմինն ընդունել են համատեղ որոշում մարզային նշանակության ճանապարհի վրա այն գլխավոր ճանապարհ դարձնող առավելության նշան տեղադրելու վերաբերյալ՝ առանց անդրադառնալու դրա հետ հատվող ճանապարհի վրա ճանապարհը զիջելու նշանի տեղադրման հարցին: Նշված իրավիճակում միայն մեկ ճանապարհի վրա առավելության ճանապարհային նշանի տեղադրման պատճառով հնարավոր է, որ խաչմերուկ մուտք գործող տրանսպորտային միջոցների վարորդների վրա տարածվեն ճանապարհային երթևեկության կանոնների 96-րդ և 98-րդ կետերով սահմանված հակասական կանոնները, ինչի պատճառով գլխավոր ճանապարհի վրա այն այդպիսին դարձնող նշանի առկայության և միաժամանակ այդ ճանապարհի հետ հատվող ճանապարհի վրա այն երկրորդական դարձնող նշանի բացակայության պայմաններում այդ ճանապարհներով երթևեկող վարորդների համար ճանապարհային երթևեկության ռեժիմի միասնականությունը կարող է խաթարվել:

3) Համապատասխան մարզի մարզպետը և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմինն ընդունել են համատեղ որոշում մարզային (տեղական) նշանակության հատվող ճանապարհների վրա համապատասխան առավելության նշաններ տեղադրելու մասին, որի համաձայն՝ Ա ճանապարհի վրա պետք է տեղադրվի այն գլխավոր ճանապարհ դարձնող ճանապարհային նշան, իսկ Բ ճանապարհի վրա՝ ճանապարհը զիջելու համապատասխան նշան: Տվյալ պարագայում մարզպետի կողմից ոչ իրավաչափ անգործություն կարող է դրսևորվել այն պայմաններում, եթե վերջինս ոչ պատշաճ կերպով է կատարել իր և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմնի համատեղ որոշմամբ սահմանված՝ Ա և Բ ճանապարհների խաչմերուկի հատվածում ճանապարհային նշանների տեղադրման իր պարտականությունը, ինչը հանգեցրել է այնպիսի իրավիճակի առաջացման, որ այդ ճանապարհներով խաչմերուկ մուտք գործող տրանսպորտային միջոցների վարորդների վրա տարածվում են ճանապարհային երթևեկության կանոնների 96-րդ և 98-րդ կետերով սահմանված հակասական կանոնները:

3. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ` (1) խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (...), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները (...). (2) նրա վրա ոչ իրավաչափորեն դրվել է որևէ պարտականություն. (3) նա վարչական կարգով ոչ իրավաչափորեն ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչական դատարանում գործը հարուցվում է հայցի հիման վրա:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` ճանաչման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը, եթե հայցվորն արդարացիորեն շահագրգռված է ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ, այսինքն`

1) առկա է նմանատիպ իրավիճակում նմանատիպ միջամտող վարչական ակտ կրկին ընդունելու կամ գործողություն կրկին կատարելու վտանգ.

2) հայցվորը մտադիր է պահանջել գույքային վնասի հատուցում, կամ

3) դա նպատակ է հետապնդում վերականգնելու հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի վկայակոչված իրավադրույթից հետևում է, որ ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, որպես կանոն, իրավունք ունեն դիմելու վարչական դատարան իրենց իրավունքների պաշտպանության նպատակով: Այսինքն՝ վարչական դատարան դիմելու իրավունքը վերապահված է կոնկրետ այն անձին, ում իրավունքները խախտվել են, կամ առկա է նրա իրավունքների խախտման վտանգ: Այսպիսով, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի իրավակարգավորման առարկայի իմաստով դատարան դիմելու իրավունքի առկայության համար բավարար չէ միայն սուբյեկտների անհրաժեշտ կազմի վերաբերյալ պահանջի բավարարումը: Այն, ի թիվս այլ պայմանների, պետք է դիտարկվի նաև համապատասխան սուբյեկտի մոտ դատարան դիմելու` իրավական շահի առկայության համատեքստում` ելակետ ընդունելով օրենսդրորեն սահմանված իրավական նախադրյալները (տե′ս, Տիգրան Սանասարյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/3477/05/13 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2014 թվականի որոշումը):

Օրենսդիրը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածում ամրագրելով, որ վարչական դատարանում գործ հարուցելու հիմքը հայցն է, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի մյուս հոդվածներում սահմանել է հանրային իրավահարաբերություններից ծագող գործերով իրավասու սուբյեկտների կողմից վարչական դատարան դիմելու հայցատեսակները՝ որպես վարչական գործի հարուցման հիմքեր: Վարչական դատարանում գործի հարուցման հիմք հանդիսացող առանձին հայցատեսակներից է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցը, որով հայցվորը կարող է պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը։ Այսինքն՝ նշված հայցատեսակի առարկան այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը, ինչպես նաև կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելն է:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ օրենսդիրը, ի լրումն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածով սահմանված ընդհանուր կանոնի, նույն օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասում սահմանել է ճանաչման հայցով դատարան դիմելու համար իրավական շահագրգռվածության հատուկ կանոն, որի համաձայն՝ հայցվորը պետք է արդարացիորեն շահագրգռված լինի համապատասխան վարչական ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ: Ավելին, օրենսդիրը բացահայտել է ճանաչման հայց ներկայացնելու համար հայցվորի արդարացիորեն շահագրգռված լինելու պայմանը՝ դրա առկայությունը պայմանավորելով հետևյալ հանգամանքներով.

1) առկա է նմանատիպ իրավիճակում նմանատիպ միջամտող վարչական ակտ կրկին ընդունելու կամ գործողություն կրկին կատարելու վտանգ,

2) հայցվորը մտադիր է պահանջել գույքային վնասի հատուցում,

3) վարչական ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջ ներկայացնելը նպատակ է հետապնդում վերականգնելու հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը։

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ վարչական դատարանը պարտավոր է պարզել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցով դատարան դիմած անձի իրավական շահագրգռվածությունը՝ հիմք ընդունելով վերոգրյալ չափանիշները: Հետևաբար ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցով դատարան դիմած անձը համարվում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի իմաստով «շահագրգիռ անձ»՝ վերոգրյալ հանգամանքներից որևէ մեկի առկայության դեպքում:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայց հարուցելու համար բավարար է, որ հայցվորն արդարացիորեն շահագրգռված լինի իր կողմից ներկայացվող պահանջի բավարարման հարցում, ինչը ենթակա է հաստատման վերը նկարագրված հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը պարզելու միջոցով: Ընդ որում, այդ պայմանների առկայությունը պայմանավորված է յուրաքանչյուր կոնկրետ գործի առանձնահատկություններից. դրանց առկայության մասին կարող են վկայել ինչպես հայցվորի ներկայացրած դիրքորոշումները, փաստարկներն ու ապացույցները, այնպես էլ վիճելի իրավահարաբերության բնույթն ու բովանդակությունը:

Սույն գործի առանձնահատկությունների հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված այն գործերի քննության առանձնահատկություններին, որոնց հարուցման համար հիմք է հանդիսացել հայցվորի արդարացի շահագրգռվածության՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված պայմանը, այն է՝ գույքային վնասի հատուցում պահանջելու հայցվորի մտադրությունը:

Նախ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է վարչական մարմինների կողմից ընդունված ոչ իրավաչափ վարչական ակտերի, նրանց կատարած ոչ իրավաչափ գործողությունների կամ անգործության հետևանքով, այսինքն՝ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման հետ կապված հարաբերություններն օրենսդիրը կարգավորել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ բաժնով: Հիշյալ օրենքի համապատասխան իրավադրույթների համակարգային վերլուծության արդյունքում ՀՀ վճռաբեկ դատարանը ձևավորել է այն կայուն նախադեպային դիրքորոշումը, որի համաձայն՝ ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով վնասի հատուցման պահանջով անհրաժեշտ է, որպեսզի առաջին հերթին ոչ իրավաչափ ճանաչված լինի անձին վնաu հաuցրած վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը: Դրանից հետո միայն անձը պարտավոր է ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով վնասի հատուցման պահանջով նախ դիմել վնասը պատճառած վարչական մարմին, որի կողմից հատուցման պահանջն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն մերժելու կամ դիմումը չքննարկելու դեպքում կարող է վարչական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը բողոքարկել վերադասության կամ դատական կարգով (տե՛ս, Ժորա Սարգսյանն ընդդեմ Երևանի Քանաքեռ-Զեյթուն թաղապետարանի թիվ ՎԴ/0277/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 03.12.2009 թվականի որոշումը):

Անդրադառնալով ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման պահանջի բավարարման հիմքերի բովանդակությանը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր նախկին որոշումներից մեկում արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պետության կամ համայնքի պատասխանատվության պայմաններն են վնասի առկայությունը և դրա վրա հասնելը (պատճառվելը) ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով: Այսինքն` վարչական մարմինների պարտականությունների խախտման և վնասի պատճառման միջև պետք է առկա լինի իրավական նշանակություն ունեցող պատճառահետևանքային կապը (տե՛ս, Աշոտ Մարտիրոսյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ/1761/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2016 թվականի որոշումը):

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման իրավունքի իրականացման նախադրյալը համապատասխան վարչական ակտի, գործողության կամ անգործության ոչ իրավաչափ ճանաչված լինելն է: Հենց այդ նպատակով էլ օրենսդիրը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանել է այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջով դատարան դիմելու հնարավորություն այն դեպքերի համար, երբ հայցվորը մտադիր է պահանջել գույքային վնասի հատուցում:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով սահմանված պայմանը վերաբերում է ընդամենը գույքային վնասի հատուցում պահանջելու հայցվորի մտադրությանը: Այսինքն՝ այդ հայցատեսակով նախատեսված հայցի հարուցումն օրենսդիրը կապում է ոչ թե հայցվորին պատճառված վնասների հատուցման ենթակա լինելու հանգամանքի հետ, այլ հայցվորի կողմից ապագայում վնասների հատուցում պահանջելու ցանկության, կամահայտնության հետ: Հետևաբար, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցով դատարան դիմած անձի կողմից գույքային վնասի հատուցում պահանջելու վերաբերյալ հստակորեն արտահայտված մտադրությունը բավարար է վերջինիս մոտ իրավական շահագրգռվածության առկայությունը հաստատելու համար:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված՝ գույքային վնասի հատուցում պահանջելու հայցվորի մտադրությամբ պայմանավորված ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված գործերի քննության շրջանակները սահմանափակված են բացառապես այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտի կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողության կամ անգործության պարզմամբ: Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգում ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասի հատուցման կառուցակարգի ընդհանուր տրամաբանությունից բխում է, որ այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտով կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությամբ կամ անգործությամբ պատճառված վնասների հատուցման իրավունքը կարող է իրացվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված գործով կայացված վերջնական դատական ակտով համապատասխան վարչական ակտի, գործողության կամ անգործության ոչ իրավաչափ լինելը ճանաչվելուց հետո: Ընդ որում, համապատասխան վարչական ակտի, գործողության կամ անգործության ոչ իրավաչափ լինելը դատական կարգով ճանաչվելուց հետո անձը վնասների հատուցման պահանջով պետք է դիմի ոչ իրավաչափ վարչարարություն դրսևորած համապատասխան վարչական մարմնին, և վնասի հատուցման պահանջի իրավաչափությունը ենթակա է քննարկման այդ դիմումի հիման վրա տվյալ վարչական մարմնի կողմից հարուցված վարչական վարույթի ընթացքում:

Փաստորեն, վնասի առկայությունը և վնասի ու ոչ իրավաչափ վարչարարության միջև առկա պատճառահետևանքային կապի առկայությունը ենթակա են քննարկման ոչ թե վարչական մարմնի կողմից ընդունված վարչական ակտը, նրանց կատարած գործողությունները կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու հայցի հիման վրա հարուցված դատական գործի շրջանակներում, այլ վնասի հատուցման դիմումի հիման վրա հարուցված վարչական վարույթի ընթացքում, իսկ դրա արդյունքում վարչական մարմնի կողմից ընդունված համապատասխան որոշման իրավաչափությունը ենթակա է գնահատման ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված համապատասխան հայցապահանջի հիման վրա հարուցված բոլորովին այլ դատական գործի շրջանակներում: Այլ կերպ ասած՝ վարչական ակտի, գործողության կամ անգործության ու դրանց հետևանքով առաջացած հնարավոր վնասի միջև պատճառահետևանքային կապի առկայության կամ բացակայության հարցի պարզումը դուրս է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված գործի քննության շրջանակներից:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված գործի քննության ընթացքում դատարանը պարտավոր է գնահատել բացառապես այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտի կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողության կամ անգործության իրավաչափությունը և չի կարող քննարկման առարկա դարձնել վարչական ակտի, գործողության կամ անգործության ու դրանց հետևանքով առաջացած հնարավոր վնասի միջև պատճառահետևանքային կապի առկայության կամ բացակայության հարցը:

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործի փաստերի համաձայն` 24.03.2013 թվականին, ժամը 18:00-ի սահմաններում, Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների հատման խաչմերուկում Աշոտ Կարապետյանի վարած «MERCEDES-BENZ 250 D» մակնիշի «29ՍՍ055» համարանիշի և Արմեն Թումանյանի վարած «VAZ 2106» մակնիշի «17ՕՕ753» համարանիշի ավտոմեքենաների միջև տեղի է ունեցել ճանապարհատրանսպորտային պատահար, սակայն վարորդներ Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի մասով վարչական վարույթը կարճվել է` նրանց գործողություններում վարչական իրավախախտման կազմի բացակայության պատճառաբանությամբ` համաձայն Ծառայության հետաքննության տեսուչի 10.06.2013 թվականի եզրակացության: ՀՀ փորձագիտական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի 18.05.2013 թվականի թիվ 12861308 եզրակացության համաձայն` «MERCEDES-BENZ 250 D» մակնիշի «29ՍՍ055» համարանիշի և «VAZ 2106» մակնիշի «17ՕՕ753» համարանիշի ավտոմեքենաների վարորդները տվյալ ընդհարումը կանխելու տեխնիկական հնարավորություն չեն ունեցել: Ըստ փորձագիտական եզրակացության՝ պատահարի առաջացումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցներում ճանապարհային նշաններով կահավորումը թերի է կատարվել, քանի որ 1-ին փողոցում տեղադրված է եղել 2.3.2. «Երկրորդական ճանապարհի հարում» առավելության նշանը, իսկ 2-րդ փողոցում ճանապարհը զիջելու համար նախատեսված նշան տեղադրված չի եղել:

Արմեն Թումանյանը, դիմելով դատարան, պահանջել է ոչ իրավաչափ ճանաչել Կոտայքի մարզպետի անգործությունը:

Դատարանը, հայցը մերժելով, պատճառաբանել է, որ խնդրո առարկա վթարի առաջացման պատճառը Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 2-րդ փողոցի վրա մինչ 1-ին փողոցի հետ հատման խաչմերուկը ճանապարհային նշանի բացակայությունը չի հանդիսացել։ Տվյալ պարագայում բացառելով Կոտայքի մարզպետի անգործության և hայցվորի վնասների միջև պատճառահետևանքային կապը՝ Դատարանը գտել է, որ hայցվորի պահանջը՝ վարչական մարմնի անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մասին, վերածվում է առարկայազուրկ պահանջի՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նշված պատճառահետևանքային կապի բացակայությունը բացառում է նաև հայցվորի անմիջական շահագրգռվածությունը՝ պաշտոնատար անձի անգործության ոչ իրավաչափ ճանաչման կապակցությամբ։

Վերաքննիչ դատարանը, բավարարելով Արմեն Թումանյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը և ոչ իրավաչափ ճանաչելով Կոտայքի մարզպետի անգործությունը, պատճառաբանել է, որ վարչական վարույթի արդյունքում չի հերքվել Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 2-րդ փողոցի վրա մինչ 1-ին փողոցի հետ հատման խաչմերուկում ճանապարհային նշանի բացակայության և ընդհարման միջև պատճառահետևանքային կապը, հետևաբար վարչական վարույթի արդյունքում չի հիմնավորվել, որ ընդհարման առաջացումը պայմանավորված էր վարորդներից որևէ մեկի գործողություններով:

Վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո համադրելով սույն գործի փաստերը և գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությունը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործում առկա՝ ՀՀ փորձագիտական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի 18.05.2013 թվականի թիվ 12861308 եզրակացությամբ փորձագետները, հիմք ընդունելով Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների հատման խաչմերուկում Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած ճանապարհատրանսպորտային պատահարի՝ Ծառայության կողմից կազմված սխեման, եզրահանգել են, որ պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին փողոցում տեղադրված է եղել 2.3.2. «Երկրորդական ճանապարհի հարում» առավելության նշանը, իսկ Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 2-րդ փողոցում ճանապարհը զիջելու համար նախատեսված նշան տեղադրված չի եղել: Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նշված փորձագիտական եզրակացության և դրա հիմքում ընկած ճանապարհատրանսպորտային պատահարի սխեմայի միջոցով չի կարող հաստատվել, որ Կոտայքի մարզպետի կողմից դրսևորվել է ոչ իրավաչափ անգործություն: Այսպես, ըստ Վճռաբեկ դատարանի՝ այդ հանգամանքը հաստատելու համար նախևառաջ անհրաժեշտ է ձեռք բերել այնպիսի ապացույցներ, որոնք կվկայեն այն մասին, որ Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների խաչմերուկի հատվածում ճանապարհային նշանները տեղակայված են եղել այնպես, ինչպես դա արտացոլված է ՀՀ փորձագիտական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի 18.05.2013 թվականի թիվ 12861308 եզրակացության հիմքում դրված սխեմայում: Մինչդեռ սույն գործով ստորադաս դատարանները չեն պարզել նշված հանգամանքը:

Այնուհետև Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ տվյալ դեպքում Կոտայքի մարզպետի անգործության առկայությունը կարող է հաստատվել նաև այն դեպքում, երբ սույն գործով ապացուցված համարվի այն փաստը, որ Կոտայքի մարզպետը և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմինը, համատեղ լուծելով ճանապարհային նշանների տեղաբաշխման հարցը, որոշել են Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի թե՛ 1-ին և թե՛ 2-րդ փողոցներում տեղադրել առավելության կոնկրետ ճանապարհային նշաններ, և այդ որոշումն Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին թերի է կատարված եղել: Միևնույն ժամանակ Կոտայքի մարզպետի անգործության ոչ իրավաչափությունը կարող է հաստատվել նաև այն պարագայում, երբ սույն գործով ապացուցված համարվի այն փաստը, որ Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին վերջիններիս վրա ողջամտորեն տարածվել են ճանապարհային երթևեկության հակասական կանոններ՝ պայմանավորված Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին փողոցում այն գլխավոր ճանապարհ դարձնող առավելության նշանի առկայությամբ և միաժամանակ Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 2-րդ փողոցով երթևեկող վարորդների համար ճանապարհը զիջելու պարտականություն սահմանող նշանի բացակայությամբ, որպիսի իրավիճակում թե՛ Աշոտ Կարապետյանի, թե՛ Արմեն Թումանյանի կողմից դրսևորվել է իրենց վրա տարածվող ճանապարհային երթևեկության կանոններով գործելու իրավաչափ վարքագիծ:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վիճարկվող՝ Կոտայքի մարզպետի անգործության առկայության և դրա իրավաչության հարցի լուծման համար պետք է քննարկման առարկա դարձվեն հետևյալ իրավիճակային հարցադրումները.

1. Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների խաչմերուկի հատվածում ճանապարհային նշանների տեղակայման իրավական և փաստական վիճակը համապատասխանում էր արդյո՞ք ՀՀ փորձագիտական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի 18.05.2013 թվականի թիվ 12861308 եզրակացության հիմքում դրված պատահարի սխեմայում արտացոլված վիճակին, թե՝ ոչ:

2. Արդյո՞ք առկա է եղել Կոտայքի մարզպետի և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմնի համատեղ որոշում, որի համաձայն՝ Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների խաչմերուկի հատվածում ՀՀ կառավարության 28.06.2007 թվականի թիվ 955-Ն որոշման թիվ 1 հավելվածի թիվ 1 Ձևի 2-րդ գլխում սահմանված առավելության նշանների առկայությունը պարտադիր էր: Ընդ որում, տվյալ դեպքում կարևորվում է այն հանգամանքը, թե տվյալ որոշմամբ պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցներում կոնկրետ ինչ ճանապարհային նշանների տեղադրման ապահովումն է դրված եղել Կոտայքի մարզպետի վրա: Այսինքն՝ անհրաժեշտ է պարզել այն հարցը, թե արդյոք վերը նշված իրավասու մարմինները որոշում են կայացրել միաժամանակ Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին փողոցում տեղադրել 2.3.2. «Երկրորդական ճանապարհի հարում» առավելության նշանը, իսկ 2-րդ փողոցում՝ 2.4. «Զիջեք ճանապարհը» կամ 2.5. «Երթևեկությունն առանց կանգառի արգելվում է» նշաններից որևէ մեկը, թե այդ որոշմամբ նշանի տեղադրումը նախատեսված է եղել Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի միայն 1-ին փողոցում՝ առանց անդրադառնալու 2-րդ փողոցում համապատասխան նշանի տեղադրման հարցին:

3. Կոտայքի մարզպետը պատշաճ կերպով կատարել է արդյո՞ք իր և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմնի համատեղ որոշմամբ սահմանված՝ Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցների խաչմերուկի հատվածում ճանապարհային նշանների տեղադրման իր պարտականությունը, թե՝ ոչ: Այսինքն՝ արդյո՞ք Աշոտ Կարապետյանի և Արմեն Թումանյանի վարած ավտոմեքենաների միջև տեղի ունեցած պատահարի պահին Կոտայքի մարզի Զովունի գյուղի 1-ին և 2-րդ փողոցներում տեղադրված են եղել այն ճանապարհային նշանները, որոնք սահմանված են եղել Կոտայքի մարզպետի և ՀՀ ոստիկանության համապատասխան իրավասու մարմնի համատեղ որոշմամբ, թե՝ ոչ:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ստորադաս դատարանները ոչ իրավաչափորեն սույն գործի քննության և լուծման համար էական են համարել Կոտայքի մարզպետի անգործության և Արմեն Թումանյանի կրած հնարավոր վնասների միջև պատճառահետևանքային կապի առկայությունը կամ բացակայությունը: Մինչդեռ սույն որոշմամբ ձևավորված իրավական դիրքորոշումների համաձայն՝ Կոտայքի մարզպետի անգործության ու դրա հետևանքով առաջացած հնարավոր վնասի միջև պատճառահետևանքային կապի առկայության կամ բացակայության հարցի պարզումը դուրս է սույն գործի քննության շրջանակներից: Միևնույն ժամանակ ստորադաս դատարանները չեն պարզել սույն գործի քննության և լուծման համար էական նշանակություն ունեցող վերը թվարկված հարցերը: Նման պայմաններում Վերաքննիչ դատարանը չէր կարող անվերապահորեն հանգել եզրակացության առ այն, որ Կոտայքի մարզպետի կողմից դրսևորվել է ոչ իրավաչափ անգործություն:

Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո սույն գործի քննության և լուծման համար էական նշանակություն ունեցող վերոգրյալ հարցերը պարզելու նպատակով, ինչպես նաև գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե ("ex officio") պարզելու սկզբունքի բովանդակությունը կազմող դատավարական գործողությունները պատշաճ կատարելու և Կոտայքի մարզպետի կողմից դրսևորված անգործության առկայությունը և այդ անգործության իրավաչափությունն օրենքով սահմանված կարգով գնահատելու համար սույն գործն անհրաժեշտ է ուղարկել նոր քննության:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, գտնում է, որ այդ հարցը ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 07.07.2016 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ: