Գլխավոր տեղեկություն
Տիպ
Որոշում
Ակտի տիպ
Հիմնական ակտ (29.11.2013-մինչ օրս)
Կարգավիճակ
Գործում է
Սկզբնաղբյուր
ՀՀՊՏ 2014.01.08/1(1014) Հոդ.2
Ընդունող մարմին
Վճռաբեկ դատարան
Ընդունման ամսաթիվ
29.11.2013
Ստորագրող մարմին
Նախագահող
Ստորագրման ամսաթիվ
29.11.2013
Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվ
29.11.2013

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական

դատարանի որոշում 

Քաղաքացիական գործ թիվ ԵՄԴ/0901/02/10

Քաղաքացիական գործ թիվ ԵՄԴ/0901/02/10

2013 թ.

Նախագահող դատավոր՝  Ն. Տավարացյան

Դատավորներ՝   

Ս. Միքայելյան
 

Դ. Խաչատրյան

 

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

 

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը
(այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

նախագահությամբ

Ե. Խունդկարյանի

մասնակցությամբ դատավորներ

Վ. ԱվանեսյանԻ

   

Վ. ԱԲԵԼՅԱՆԻ

 

Ս. Անտոնյանի

Ա. Բարսեղյանի

   

Մ. Դրմեյանի

   

Գ. Հակոբյանի

Տ. Պետրոսյանի

Ե. Սողոմոնյանի

2013 թվականի նոյեմբերի 29-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Մանուշակ Ասլանյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 18.07.2013 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Զոյա Ջուլհակյանի ընդդեմ Զինաիդա Գալստյանի, երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանի` ընդհանուր օգտագործման տակ գտնվող հողատարածքից բաժնեմասի առանձնացման պահանջի մասին,

 

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Զոյա Ջուլհակյանը պահանջել է առանձնացնել Երևանի Պ. Տիչինայի թիվ 52 և թիվ 52/1 հասցեներում առկա ընդհանուր օգտագործման տակ գտնվող 419քմ մակերեսով հողատարածքից իր 1/2-րդ բաժնեմասը, որը կազմում է 210քմ մակերես։

Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Հ. Հովհաննիսյան) (այսուհետ` Դատարան) 04.03.2011 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 18.07.2013 թվականի որոշմամբ Մանուշակ Ասլանյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 04.03.2011 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Մանուշակ Ասլանյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Զոյա Ջուլհակյանը:

 

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածը, սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ, 94-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Վաղարշակ Գալստյանի և Զոյա Ջուլհակյանի միջև կնքված պայմանագիրն ուսումնասիրելիս պարզ է դառնում, որ այնտեղ խոսքը գնում է միայն ու միայն 1/6-րդ բաժնեմասի, այն էլ 12,6քմ մակերեսով տարածքի նկատմամբ միայն, իհարկե հողի նկատմամբ և ոչ մի խոսք անգամ չկա։ 419քմ-ից 12,6քմ մակերեսով տարածքի տերը չի կարող հավակնել ամբողջ հողի տարածքի 1/2-րդ մասին։ Պայմանագրում նման կետ չկա։ Հայցվորի այն հայտարարությունը, որ ներքին պայմանավորվածություն է եղել իրենց միջև հողն օգտագործել համատեղ, ճիշտ չէ, և նման պայմանավորվածություն չի արձանագրվել որևէ տեղ, առավել ևս իրավահաջորդների հետ նման պայման չի եղել։ Հակառակը, Դատարանը վճռում նշել է, որ պատասխանող Զինաիդա Գալստյանը և երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանը հանգուցյալ Վաղարշակ Գալստյանի իրավահաջորդներն են` կինը և դուստրը: 1998 թվականին Վաղարշակ Գալստյանի մահից հետո Զինաիդա Գալստյանին 27.09.2007 թվականին Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Շաբոյանի կողմից տրված սեփականության իրավունքի վկայագրով հաստատվել է, ոբ Զինաիդա Գալստյանը, որը հանդիսանում է 13.10.1998 թվականին մահացած Վաղարշակ Գալստյանի կենդանի ամուսինը, սեփականության իրավունք ունի ամուսինների գույքի 1/2-րդ բաժնի նկատմամբ։ Ընդհանուր համատեղ գույքը բաղկացած է Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի 52-րդ բնակարանի 5/6-րդ բաժնից։ Ամբողջ բնակարանը բաղկացած է 94,9քմ ընդհանուր մակերեսից և 419քմ մակերեսով ընդհանուր համատեղ սեփականություն հանդիսացող հողամասից, իսկ կնոջը` Զինաիդա Գալստյանին, և դստերը` Մանուշակ Ասլանյանին, նույն օրը նույն նոտարի կողմից տրված ըստ օրենքի ժաոանգության իրավունքի վկայագրի համաձայն, վերջիններս հանդիսանում են Վաղարշակ Գալստյանի գույքի նկատմամբ հավասար բաժիններով ժառանգներ, ժառանգական գույքը բաղկացած է Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52 բնակարանի 5/12-րդ բաժնից։ Ամբողջ բնակարանը բաղկացած է 94,0քմ ընդհանուր մակերեսից և 419քմ մակերեսով հողամասից և շենքի տակ գտնվող հողամասի նկատմամբ ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքից և այն իրավունքներից, որոնք անհրաժեշտ են շենք-շինության օգտագործման և սպասարկման համար։ Պատասխանողը և երրորդ անձը նշված վկայագրերը պետական գրանցում կատարելու համար չեն ներկայացրել իրավասու մարմին՝ նրանց և հայցվորի միջև բաժնեմասերի չափերի վերաբերյալ վեճի պատճառով։

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է նաև այն հանգամանքը, որ սույն գործով կայացված դատական ակտն առնչվում է Մանուշակ Ասլանյանի իրավունքներին և պարտականություններին, մինչդեռ վերջինս գործի քննությանը մասնակից չի դարձվել, գտնվել է արտերկրում` Իսպանիայում, և զրկվել է իր դատավարական իրավունքներից օգտվելու և դատավարական պարտականությունները կատարելու հնարավորությունից, ինչը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածների խախտում:

 

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 18.07.2013 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել նոր քննության։

 

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Վճռաբեկ բողոքի պատճառաբանություններն անհիմն են, քանի որ Մանուշակ Ասլանյանը սույն գործով ընդգրկված է եղել որպես երրորդ անձ և կայացված դատական նիստի մասին նա ծանուցվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ և 94-րդ հոդվածների պահանջների պահպանմամբ:

Բացի այդ, սույն գործի փաստերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ Զոյա Ջուլհակյանը, Վաղարշակ Գալստյանից գնելով Երևանի Պ. Տիչինայի 52-րդ բնակելի տան 1/6-րդ մասը, բնակելի տան համապատասխան մասի նկատմամբ ձեռք է բերել սեփականության, իսկ 419քմ մակերեսով ընդհանուր օգտագործման հողամասի նկատմամբ ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունք:

 

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1. Երևանի Պ. Տիչինայի (մայիսի 9-ի) փողոցի թիվ 52 հասցեում գտնվող 419քմ մակերեսով հողամասը և բնակելի տունը 22.04.1988 թվականին գույքագրվել է 13.12.1998 թվականին մահացած Վաղարշակ Գալստյանի անվամբ (հատոր 1-ին, գ.թ.11-14)։

2. Վաղարշակ Գալստյանի և Զոյա Ջուլհակյանի միջև 25.12.1996 թվականին նոտարական վավերացմամբ կնքված բնակելի տան մասի առուծախի պայմանագրի համաձայն` Վաղարշակ Գալստյանը վաճառել, իսկ հայցվոր Զոյա Ջուլհակյանը գնել է Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52 բնակելի տան 1/6-րդ մասը (հատոր 1-ին, գ.թ.7):

3. Նշված պայմանագրի հիման վրա Զոյա Ջուլհակյանին 09.01.1997 թվականին տրված թիվ 1014 սեփականության իրավունքի վկայագրի համաձայն` Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52/1 հասցեում գտնվող օրինական մասի մակերեսը կազում է 12,6քմ և գտնվում է 419քմ մակերեսով ընդհանուր օգտագործման հողամասի վրա (հատոր 1-ին, գ.թ.15):

4. Զինաիդա Գալստյանը և երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանը հանգուցյալ Վաղարշակ Գալստյանի իրավահաջորդներն են` համապատասխանաբար կինը և դուստրը (հատոր 1-ին, գ.թ.41):

5. Վաղարշակ Գալստյանի մահից հետո Զինաիդա Գալստյանին 27.09.2007 թվականին Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Շաբոյանի կողմից տրված սեփականության իրավունքի վկայագրով հաստատվել է, որ Զինաիդա Գալստյանը, որը հանդիսանում է 13.10.1998 թվականին մահացած Վաղարշակ Գալստյանի կենդանի ամուսինը, սեփականության իրավունք ունի ամուսինների գույքի 1/2-րդ բաժնի նկատմամբ: Ընդհանուր համատեղ գույքը բաղկացած է Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52 բնակարանի 5/6-րդ բաժնից: Ամբողջ բնակարանը բաղկացած է 94,9քմ ընդհանուր մակերեսից և 419քմ մակերեսով ընդհանուր համատեղ սեփականություն հանդիսացող հողամասից, իսկ կնոջը` Զինաիդա Գալստյանին, և դստերը` Մանուշակ Ասլանյանին, նույն օրը նույն նոտարի կողմից տրված ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագրի համաձայն, վերջիններս հանդիսանում են Վաղարշակ Հմայակի Գալստյանի գույքի նկատմամբ հավասար բաժիններով ժառանգներ, ժառանգական գույքը բաղկացած է Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52 բնակարանի 5/12-րդ բաժից: Ամբողջ բնակարանը բաղկացած է 94,0քմ ընդհանուր մակերեսից և 419քմ մակերեսով հողամասից և շենքի տակ գտնվող հողամասի նկատմամբ ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքից և այն իրավունքներից, որոնք անհրաժեշտ են շենք-շինության օգտագործման և սպասարկման համար (հատոր 1-ին, գ.թ. 40-41):

6. ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ Շենգավիթի տարածքային ստորաբաժանման ղեկավարի 01.09.2010 թվականի թիվ 4518 գրության համաձայն` նոտարի 25.12.1996 թվականի թիվ 1-2934 առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա ընդհանուր օգտագործման 419,0քմ մակերեսով հողամասում 94,09քմ մակերեսով բնակելի տունը 09.01.1997 թվականին գույքագրվել է Վաղարշակ Գալստյանի անվամբ` Երևանի Պ. Տիչինայի փողոց թիվ 52 հասցեով, 12,6քմ մակերեսով բնակելի տունը 09.01.1997 թվականին գույքագրվել է Զոյա Ջուլհակյանի անվամբ Երևանի Պ. Տիչինայի փողոցի թիվ 52/1 հասցեով (հատոր 1-ին, գ.թ.16):

7. Քննվող քաղաքացիական գործում բացակայում է Մանուշակ Ասլանյանին՝ որպես երրորդ անձի, վերջին հայտնի բնակության վայրի հասցեով ծանուցագիր ուղարկված լինելու մասին ապացույցը:

8. Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածով, 09.11.2010 թվականին դիմել է Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավար Դ. Օհանյանին՝ երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանին 17.11.2010 թվականի դատական նիստի մասին ծանուցելու և ծանուցում ստանալու փաստը հավաստող մակագրությամբ հաղորդագրությունը դատարան ուղարկելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 36):

9. 22.11.2010 թվականին Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավարի կողմից Դատարան է ուղարկվել հաղորդագրություն, որում նշվել է, որ Մանուշակ Ասլանյանը չի բնակվում Երևանի Պ. Տիչինայի թիվ 52 տանը, և նրա բնակության վայրի մասին տեղեկություններ չկան (հատոր 1-ին, գ.թ. 65):

10. Դատարանը Մանուշակ Ասլանյանին վերջին հայտնի բնակության վայրի հասցեով 25.11.2010 թվականին ուղարկել է փորձաքննություն նշանակելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին որոշման պատճենը, 18.01.2011 թվականին` գործի վարույթը վերսկսելու մասին որոշման պատճենը, 04.03.2011 թվականին՝ վճռի պատճենը (հատոր 1-ին, գ.թ. 74-76, 121-123):

11. Դատարանը 04.02.2011 թվականին դիմել է Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավար Դ. Օհանյանին՝ Մանուշակ Ասլանյանին 15.02.2011 թվականին դատական նիստի մասին ծանուցելու և ծանուցում ստանալու փաստը հավաստող մակագրությամբ հաղորդագրությունը դատարան ուղարկելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 104ա):

12. 15.02.2011 թվականին Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավարի կողմից Դատարան է ուղարկվել հաղորդագրություն, որում նշվել է, որ Մանուշակ Ասլանյանը չի բնակվում Երևանի Պ. Տիչինայի թիվ 52 տանը և նրա բնակության վայրի մասին տեղեկություններ չկան (հատոր 1-ին, գ.թ. 107):

 

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ բողոքարկված դատական ակտը վճռաբեկ վերանայման ենթարկելը բխում է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման գործառույթից և գտնում, որ սույն գործով արտահայտած իրավական դիրքորոշումները կարևոր նշանակություն ունեն նմանատիպ գործերով միասնական դատական պրակտիկա ձևավորելու համար։

Սույն բողոքը վարույթ ընդունելով` Վճռաբեկ դատարանը նմանատիպ գործերով նախկինում արտահայտած դիրքորոշումների համատեքստում անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի կիրառման առանձնահատկություններին:

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշումներում արդեն իսկ անդրադարձել և գնահատման առարկա է դարձրել այն դեպքերը, երբ դատարանը վճիռ է կայացրել պատշաճ ձևով չծանուցված գործին մասնակցող անձանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ: Մասնավորապես ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, արձանագրել է կողմերի հավասարության և մրցակցային դատավարության սկզբունքների խախտում և բեկանել է դատական ակտը (տե՛ս, ըստ հայցի Գյումրու քաղաքապետարանի ընդդեմ Ֆելիքս Թորոսյանի զբաղեցրած բնակարանից ընտանիքի անդամների հետ միասին վտարելու պահանջի մասին թիվ 3-2343(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 17.11.2006 թվականի որոշումը):

Վերը նշվածի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը նպատակահարմար չի համարում կրկին անդրադառնալ նշված իրավական խնդրին:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք դատական ծանուցագրերով տեղեկացվում են դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին: Ծանուցագիրն ուղարկվում է պատվիրված նամակով` հանձնման մասին ծանուցմամբ կամ հաղորդագրության ձևակերպումն ապահովող կապի այլ միջոցների օգտագործմամբ կամ հանձնվում է ստացականով:

Նշված նորմը ենթադրում է գործին մասնակցող անձանց` դատական նիստի օրվա, ժամի և վայրի մասին իրազեկելու կապակցությամբ դատարանի ակտիվ գործողություններ, որոնք պետք է իրականացվեն նույն հոդվածով նախատեսված միջոցների և եղանակների օգտագործմամբ: Ընդ որում, անկախ ծանուցման եղանակից, ծանուցումը պետք է լինի այնպիսին, որով հնարավոր է ապացուցել գործին մասնակցող անձին դատական նիստի մասին տեղեկացնելու փաստը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ պատասխանողի փաստացի գտնվելու վայրն անհայտ լինելու դեպքում դատարանը գործը քննում է պատասխանողի վերջին հայտնի բնակության վայրի համայնքի ղեկավարի, իսկ Երևան քաղաքում` Երևանի վարչական շրջանի ղեկավարի կամ նրա վերջին հայտնի աշխատավայրի տնօրինության կողմից ծանուցում ստանալու փաստը հավաստող մակագրությամբ հաղորդագրություն ստանալուց հետո:

Վճռաբեկ դատարանը նախևառաջ հարկ է համարում արձանագրել, որ թեև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետում խոսքը վերաբերում է պատասխանողի փաստացի գտնվելու վայրի անհայտ լինելու դեպքին, այնուամենայնիվ, այդ դրույթը կիրառելի է նաև երրորդ անձանց առնչությամբ, քանզի վերջիններս գործին մասնակցելու առումով ունեն կողմերին հավասար դատավարական իրավունքներ և պարտականություններ, և նրանց՝ պատշաճ ծանուցումը չապահովելու արդյունքում գործի քննությանը մասնակից չդարձնելու դեպքում ծագում են միևնույն իրավական հետևանքներն ու միևնույն պաշտպանության միջոցներն օգտագործելու հնարավորությունը:

Վճռաբեկ դատարանն Արմեն Մարգարյանն ընդդեմ Աշոտ Մարգարյանի գործով կայացրած որոշմամբ իրավական դիրքորոշում է արտահայտել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի վերաբերյալ: Մասնավորապես` Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ Դատարանը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված ծանուցման ընթացակարգի պահպանմամբ գործը քննելով, խախտել է պատասխանողի` ՀՀ Սահմանադրության 8-րդ հոդվածով նախատեսված սեփականության իրավունքը, ինչպես նաև 19-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը: Սույն եզրահանգումն ունի հետևյալ հիմնավորումը. պատասխանողի վերջին հայտնի բնակության վայրի համայնքի ղեկավարին կամ նրա վերջին հայտնի աշխատավայրի տնօրինությանը դատաքննության մասին ծանուցելու` օրենսդրի տրամաբանությունը կայանում է նրանում, որ այս երկու սուբյեկտների ենթադրյալ կապը պատասխանող ֆիզիկական անձի հետ հնարավոր է և իրատեսական, և ողջամտորեն ենթադրելի է, որ այս սուբյեկտներից որևէ մեկը կարող է անձի համար տեղեկատվության աղբյուր հանդիսանալ դատաքննության մասին: Սակայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետը կիրառելիս դատարանը պետք է ողջամտորեն գնահատի օրենսդրի այս կարգավորման նպատակի իրագործելիության հնարավորությունը` տվյալ գործի փաստերից ելնելով: Նման գնահատման ողջամիտ չափորոշիչներ կարող են լինել, մասնավորապես` համայնքի ղեկավարի և դրա բնակիչների համայնքային կապերի ակտիվության մակարդակը, վերջին հայտնի աշխատավայրից անձի հեռանալու ժամկետը և այլ հանգամանքներ: Բոլոր դեպքերում ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետի կիրառումը չպետք է և չի կարող սահմանափակել ու ի չիք դարձնել անձի` արդար դատաքննության սահմանադրական իրավունքը (տե՛ս, Արմեն Մարգարյանն ընդդեմ Աշոտ Մարգարյանի թիվ 3-24(Ա) գործով Վճռաբեկ դատարանի 26.01.2007 թվականի որոշումը):

Ուստի գործին մասնակցող անձանց` դատական նիստի ժամանակի և վայրի, դատավարական այլ գործողությունների իրականացման մասին պատշաճ ծանուցումը կողմերի դատական պաշտպանության իրավունքի, իրավահավասարության և մրցակցության սկզբունքների ապահովման կարևոր պայմանն է:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր նախադեպային իրավունքում արտահայտել է այն դիրքորոշումը, որ «հավասարության» սկզբունքը` կողմերի միջև «արդար հավասարակշռության» իմաստով պահանջում է, որպեսզի յուրաքանչյուր կողմ ունենա ողջամիտ հնարավորություն ներկայացնելու իր գործը այնպիսի պայմաններում, որոնք նրան իր հակառակորդի նկատմամբ չեն դնի նվազ բարենպաստ վիճակում:

Մրցակցային դատաքննության սկզբունքը ենթադրում է, որ յուրաքանչյուր կողմ պետք է ունենա գործում եղած կամ լրացուցիչ ներկայացված ապացույցների մասին տեղեկանալու և դրանց մասին մեկնաբանություններ ներկայացնելու հնարավորություն:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածով նախատեսված` դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին գործին մասնակցող անձանց տեղեկանալու իրավունքը և դատարանի` նրանց տեղեկացնելու պարտականությունն ուղղակիորեն կապված են ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված օրենքի առջև բոլորի հավասարության համընդհանուր սկզբունքի և դրանից բխող ու ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով պաշտպանվող մրցակցության և կողմերի հավասարության սկզբունքների հետ:

Նշված սկզբունքներն ամբողջ ծավալով կարող են իրականացվել միայն այն դեպքում, երբ գործին մասնակցող անձանցից յուրաքանչյուրին ընձեռված է դատական նիստին ներկա գտնվելու հնարավորություն:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Մանուշակ Ասլանյանին որպես երրորդ անձ ներգրավելու վերաբերյալ որոշումը դատարանը կայացրել է 09.11.2010 թվականին և նույն օրն էլ գրությունն ուղարկել է վարչական շրջանի ղեկավարին: Վարչական շրջանի ղեկավարին հասցեագրված 09.11.2010 թվականի գրության մեջ Դատարանի խնդրանքը, մասնավորապես, ունի հետևյալ ձևակերպումը. «Խնդրում եմ ձեր հանձնարարությունը… Երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանին 2010 թվականի նոյեմբերի 17-ին` ժամը 10.00-ին, նշանակված դատական նիստի մասին ծանուցելու և ծանուցում ստանալու փաստը հավաստող մակագրությամբ հաղորդագրությունը դատարան ուղարկելու համար»: Ի պատասխան այս գրության՝ 22.11.2010 թվականի գրությամբ վարչական շրջանի ղեկավարը Դատարանին հայտնել է, որ «…կատարված ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ Երևանի Պ. Տիչինայի փող. թիվ 52 տանը քաղաքացիներ Զինաիդա Գալստյանը և Մանուշակ Ասլանյանը չեն բնակվում և վերջիններիս բնակության վայրի մասին այլ տեղեկություններ չկան»: 04.02.2011 թվականին Դատարանը կրկին ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված ընթացակարգի կիրառմամբ խնդրել է վարչական շրջանի ղեկավարի «հանձնարարությունը… երրորդ անձ Մանուշակ Ասլանյանին 2011 թվականի փետրվարի 15-ին` ժամը 13.00-ին, նշանակված դատական նիստի մասին ծանուցելու և ծանուցում ստանալու փաստը հավաստող մակագրությամբ հաղորդագրությունը դատարան ուղարկելու համար:» Ի պատասխան 05.02.2011 թվականին կրկին ստացվել է վարչական շրջանի ղեկավարի նույնաբովանդակ պատասխանը, այն է՝ «ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ Երևանի Պ. Տիչինայի փող. թիվ 52 տանը քաղ. Մանուշակ Ասլանյանը չի բնակվում և վերջինիս բնակության վայրի մասին այլ տեղեկություններ չկան»:

Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը մերժելիս պատճառաբանել է, որ կայացած դատական նիստերի մասին Մանուշակ Ասլանյանը ծանուցվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ և 94-րդ հոդվածների պահանջների պահպանմամբ:

Վճռաբեկ դատարանը, վերահաստատելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետի կիրառման վերաբերյալ արտահայտած դիրքորոշումը, վերոնշյալ վերլուծությունների և գործի փաստերի համադրմամբ անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությանը, արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանի դիրքորոշումն իրավաչափ չէ: Մասնավորապես, վերոնշյալ գրությունների բովանդակության համադրված ուսումնասիրությունից հետևում է, որ Դատարանի՝ վարչական շրջանի ղեկավարին ուղղված խնդրանքն ըստ էության չի կատարվել, ինչը նշանակում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված ընթացակարգի կիրառումը չի հանգեցրել այդ նորմով նախատեսված նպատակի իրացմանը, այն է՝ ապահովել գործին մասնակցող անձի պատշաճ ծանուցումը: Ավելին, տիրապետելով Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավարի 06.06.2012 թվականի թիվ 24/1-5/122/1296 գրությամբ տրված տեղեկությանն առ այն, որ Մանուշակ Ասլանյանի գտնվելու կամ բնակության վայրի վերաբերյալ այլ տեղեկություններ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմում առկա չեն, և, տեղեկանալով Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի կողմից նրան ծանուցելու հնարավորության բացակայության մասին, այդուհանդերձ Վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ Դատարանը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ և 94-րդ հոդվածների պահանջներին համապատասխան Մանուշակ Ասլանյանին պատշաճ ձևով տեղեկացրել է դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին։

Ուստի Վճռաբեկ դատարանը արձանագրում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված ծանուցման ընթացակարգի պահպանմամբ գործը քննելով` դատարանը չի ապահովել Մանուշակ Ասլանյանի` ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:

 

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով բողոք բերած անձը զրկված է եղել դատարանում իր դատավարական իրավունքներից օգտվելու հնարավորությունից:

 

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար է` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար, որի պայմաններում վճռաբեկ բողոքի մյուս փաստարկներին Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում։

 

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412 -րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

 

 Ո Ր Ո Շ Ե Ց

 

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 18.07.2013 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության։

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

 

Նախագահող`

Ե. Խունդկարյան

Դատավորներ`

Վ. Ավանեսյան

 

Վ. ԱԲԵԼՅԱՆ

 

Ս. Անտոնյան

 

Ա. Բարսեղյան

 

Մ. Դրմեյան

 

Գ. Հակոբյան

Տ. Պետրոսյան

Ե. Սողոմոնյան

Փոփոխման պատմություն
Փոփոխող ակտ Համապատասխան ինկորպորացիան
Փոփոխված ակտ
Փոփոխող ակտ Համապատասխան ինկորպորացիան